Teklifin sebebi By: sumeyye Date: 13 Þubat 2011, 14:56:52
Teklifin Sebebi:
Öldürme, kýlýçla vurma veya zehir içmenin sonucudur; rahimde Çocuðun yaratýlmasý meninin dökülmesinden sonra olur; tohumun çimlenmesi, aðacýn bitmesi ekme, dikme ve sulama sonrasýnda olur. Bunlarda þüphesi olan hiçbir kiþinin olacaðýný sanmýyorum. Bu istitâat (kabiliyet) sebebiyledir ki yükümlülük gelmiþ ve insanlar bazý þeylerle emrolunmuþlar, bazý þeyleri yapmaktan da yasaklanmýþlar; yaptýklarýnýn iyi ya da kötü karþýlýðýný görmüþlerdir.
Âleme Yerleþtirilen Kuvvetler:
Bu kuvvetler þunlardýr:
1. Cisimlerin karakter ve özellikleri.
2. Allah Teâlâ’nýn türlere ait özellik olarak koymuþ olduðu hükümler.
3. Alem-i misal’e ait haller ve eþyanýn orada henüz yeryüzünde meydana gelmeden önceki mevcudiyeti.
4. Mele-i a’lâ sâkinlerinin, yeryüzünde kendisini düzelten veya insanlarýn ýslahý için çalýþan kimseler için hayýr dualarý; aksine hareket edenlere lanet etmeleri.
5. Ýnsanlarýn yaþantýlarýný düzenlemek için yazýlmýþ bulunan þeriatlar; bazý þeylerin haram, bazý þeylerin helâl ya da vacip kýlýnmasý. Bunlara uymak suretiyle bir insan Allah’ýn nizamýna uymuþ olur ve bunun sonucunda itaatkâr sevaba, isyankâr da azaba müstahak olur.
6. Allah Teâlâ bir þeyi yaratýr; o þey bir baþka þeyi beraberinde getirir. Çünkü o þey sünnetullahta onun lâzýmýdýr. Lüzum (ayrýlmazlýk) iliþkisini bir nizama baðlayan Allah, bu nizamýn bozulmasýný istemez. Dolayýsýyla bir þey meydana geldiðinde onun lâzýmý olan þey de meydana gelir. Bu konuda delil Rasûlullah’ýn (s.a.) þu hadisidir:
“Allah Teâlâ, bir kulun bir yerde ölmesine hükmettiði zaman, ona orada bir ihtiyaç yaratýr (ve adam oraya gider ve orada ölür).” [167]
Bütün bu saydýklarýmýz hakýnda naklî deliller mevcuttur ve akýl da bunun böyle olmasýný gerektirmektedir.
Sebeplerin Çatýþmasý:
Bil ki: Sünnetullaha göre sonuçlarýnýn doðmasý gereken seheplerin birbiriyle karþý karþýya gelmesi halinde, eðer o sebeplerin sonuçlarýnýn hepsinin meydana gelmesi imkânsýz ise, ilâhî hikmet bu takdirde mutlak hayra en yakýn olan þeyi dikkate almayý gerekli kýlmýþtýr. Bu, “Terazi (mîzân) elindedir; indirir, kaldýrýr.” [168] Hadisinde “terazi = mîzân” sözcüðü ile; “Her an baþka bir þe’ndedir.” [169] âyetinde de “þen” kelimesiyle ifade edilen bir durum olmaktadýr.
Tercih, Sebeplerin Kuvvetine Göre Olur:
Sonra tercih, bazen sebeplerin dikkate alýnmasý yoluyla olur ve hangisi güçlü ise o tercih edilir, bazen onlar üzerine doðacak sonuçlar itibarýyla olur ve hangisi daha faydalý ise o tercih edilir, bazen “halk” [170] türünden olanlarýn “tedbir” türünden olanlar üzerine takdimi ile olur ya da daha baþka yollarla yapýlýr.
Biz -her ne kadar sebeplerin ihatasýna ve çatýþmalarý halinde onlardan hangisinin daha güçlü olduðuna ilmimiz yetmese de-, þunu kesin olarak bilmekteyiz: Olan bir þey varsa, o mutlaka olmaya en layýk olduðu için olmuþtur. Kim bizim bu anlattýklarýmýzý kavrarsa, pek çok müþkilatý halletmiþ ve rahatlamýþ olur.
[167] Tirmizî, Kader, 11.
[168] Buhâri, Tefsir, 11/2.
[169] Rahman: 55/29.
[170] Bu terimler daha önce geçmiþti.