Asr By: meryem Date: 08 Þubat 2011, 20:48:54
Asr
Dehr, gece, gündüz, sabah, akþam, gün, ikindi vakti [610], gündüzün zevalden evvel ve sonraki iki tarafý, özellikle güneþin kýzarmasýna kadar olan ikindi vakti, bir þeyin hususi vakti, zaman, tecrübe, insan ömrü, insan fiillerini içeren zaman manalarýný ifade eder [611]. Asrýn iliþki içinde olduðu, dehr, yevm, leyi, nehâr, 'aþiyy, ðedât, vustâ, sene ve benzeri kelimelerdir. Asreyn þeklindeki kullanýmýnda sabah ve ikindi namazlarý kastedildiði nakledilmektedir [612]. Araplarýn bazen 'asr kelimesiyle yetinmeyip daha aðýrýný söylemeye ihtiyaç duyduklarýnda 'usr dedikleri, 'asr kelimesinin 'asrân þeklindeki ikilisini gündüz ve gece, gündüzün evveli ve sonu manasýnda kullandýklarý nakledilmektedir [613]. Þairlerden bazýsý 'asr kelimesini müfred olarak, hem gece hem de gündüz karþýlýðýnda kullanmýþtýr [614]. 'Asr özellikle Hz. Peygamberin asrý, Ýslâm'ýn insanlýða doðuþu, ahir zaman, mutlak zaman, bilhassa içinde bulunulan yüz senelik zaman, içerisinde bulunulan ikindi vakti, yaratýlýþ gününün ikindi vaktinde yaratýlan insanýn yaratýlýþ zamaný, dünyada bir gün mesabesinde olan insan ömrünün son anlarý [615], adem oðlunun hayýr ve þerle ilgili davranýþlarýnýn meydana geldiði zaman, tövbe zamaný [616], sene, mehdinin zuhuru [617] gibi manalara gelmektedir. Dehr ile tefsir ediliþindeki sebep, insana sürekli musibetler yaðdýran acý ve büyük olaylarýn deðiþimine tenbih, ayný kökten olan 'usr, sýðmak; 'usâr hîn, mu'sýr yeni hayýz gören kýz;'asîr suyu sýkýlan her þey; mu'sirât içinde yaðmur bulunduran bulutlar; rüzgar, kasýrga [618] gibi manalarýn yaný sýra, Araplarýn dehr anlamýnda kullanmasý ayrý bir önem ifade etmektedir [619].
Kur'an'da 'asr kelimesi türevleri ile birlikte beþ yerde kullanýlmýþtýr. Bunlardan iki tanesi fiil olarak (Yûsuf, 36 ve 49) sýkmak manasýnda [620]; iki tanesi isim-mastar olarak (Bakara, 266) rüzgâr, bela, azap, 'Asr sûresinin 1. ayetinde ise zaman; ism-i fail olarak "üstüste yýðýlýp sýkýþan bulutlar" (Nebe, 14) gibi manalarýnda kullanýlmýþtýr. Hûd sûresinin 114. ayetinde geçen taraf kelimesi ve Kaf sûresinin 39. ayetinde geçen terkibi, ikindi vaktini [621]; Hûd sûresinin 116. ayetinde geçen kurûn da asýrlar anlamý ile, 'asr kelimesiyle anlam iliþkisi içerisinde bulunmaktadýr. Þu halde, 'asr kelimesinin ifade ettiði zaman, rölatif bir yapýda olup köklü bir deðiþimi ifade etmektedir. 'Asr'ýn yevm, leyi, fecr, aþiyy, ðuduvv manalarýna gelmesi temelde onlarla ortak yapýda oluþunun açýk bir delilidir. Dolayýsýyla kozmolojik bir terim olduðu söylenebilir. Ahiretle ilgili olarak böyle bir kelimenin zikredilmeyiþi ifade ettiði mananýn ahiret sahnesinde görülemeyeceðinden olabilir. Çünkü 'asr kökü, ebediyet kelimesinin ifade ettiði manaya zýt manalar içermektedir. Ondaki asýl ve özel manalarýn bir baþlangýcý ve sonu vardýr. Halbuki, ebediyetin ortaya koyduðu oluþumda baþlangýç olsa bile sona eriþ söz konusu deðildir, iþte bu açýdan 'asr kelimesi ecel ve kader kelimeleriyle de anlam iliþkisi içerisindedir. [622][610]el-Ferâhîdî, I, 293, 297; ez-Zeccâc, V, 359; el-Cevherî, II, 749; er-Râgýb el-Isfahânî, s. 336; er-Râzî, Tefsir, XXXII, 80; el-Kurtubî, XX, 122; Ýbn Kayyým el-Cevziyye, et-Tîbyân fi Aksâmi'I-Kur'ân, s. 114; Ýbn Kesîr, IV, 547; el-Beydâvî, II, 617; ez-Zebîdî, llI, 403, 405; Ýbn Manzûr, IV, 575-580; Yazýr, IX, 6067-6069; et-Tabâtabâî, XX, 355, 356; Bintu'þ-Þâti’ II, 77-81.
[611] ez-Zebîdî, III, 403-405; Ýbn Manzûr, IV, 575-576; Yazýr, IX, 6067-6069.
[612] ez-Zebîdî, III, 403-405.
[613] el-Ferâhîdî, I, 293-297; ez-Zeccâc, V, 359; er-Râgýb el-Isfehânî, s. 336; el-Kurtubî, XX, 122; ez-Zebîdî, III, 403-405; Ýbn Manzûr, IV, 575-576.
[614] Ýbn Manzûr, IV, 575-576.
[615] er-Râzî, Tefsir, XXXII, 83; el-Kurtubî, XX, 122; Yazýr, IX, 6069; et-Tabâtabâî, XX, 355; Bintu'þ-Þati', II, 77-81.
[616] Ýbn Kesîr, IV, 547; el-Beydâvî, II, 617.
[617] el-Kurtubî, XX, 122; et-Tabâtabâ
[618] er-Râzî, Tefsir, XXXII, 80; Yazýr, IX, 6069; Ýbn Manzûr, IV, 575-576.
[619] Ýbn Kayyým el-Cevziyye, et-Tibyân fi Aksâmi'l-Kur'ân, s. 114.
[620] ez-Zeccâc, III, 109.
[621] er-Râzî, Tefeir, VI, 125; XVIII, 58-59.
[622] Dr. Faiz Kalýn, Kur’an’da Zaman Kavramý, Raðbet Yayýnlarý: 154-155.