Sene By: meryem Date: 08 Þubat 2011, 20:30:48
Sene
Senehetun kelimesinden türediði ileri sürülerek, bir yýllýk bir süreyi ifade ettiði; kullanýmlarýndan anlaþýlmaktadýr. Türevlerinde bir yýllýðýna çalýþmak, yaþlýlýk, deðiþim, kuraklýk, kýtlýk [734]manalarý vardýr. Sene kelimesi ile eþ anlamlýlýk iliþkisi içinde bulunan 'âm genelde bolluk yýl anlamýnda kullanýlýr. Senenin fi kelime ise isimlendirilmesinin sebebi; güneþin bütün burçlarýnda yüzmesindendir. 'Avm ise yüzmek manasýný ifade eder. Bir yýllýk çalýþma süresine de mu'âvemetun denilmektedir. Sene kelimesi ile eþ anlamlýlýk iliþkisi içinde bulunan havi kelimesi ise bir þeyin deðiþip diðerinden ayrýlmasý manasýný taþýmaktadýr. Bir yýlýný dolduran týrnaklý hayvanlarýn hepsine bir yýllýk anlamýna gelen havliyy denilir. Bu isimlendirme; güneþin doðuþu ile batýþý arasýndaki deveranýnda uðradýðý önemli deðiþime dayanmaktadýr. Bu kelimenin türevlerinde araya girmek manasýda vardýr. [735]
Bu açýklamalar çerçevesinde, sene kelimesinin zaman kavramý açýsýndan deðeri, keyfiyet ve mahiyeti, dünyanýn güneþin etrafýnda dönmeye baþladýðý noktadan, tekrar bu noktaya gelinceye kadar geçen süredir [736]. Kur'ân'da sene türevleri ile birlikte kýrk iki yerde geçmektedir. Bunlardan yedi tanesi, senetun þeklinde, terkip halinde (Bakara, 96, Mâide, 26, Hac, 47, 'Ankebût, 14, Secde, 5, Ahkâf, 15, Me'âric, 4) kullanýlmýþtýr. Elf kelimesiyle oluþturduðu terkip (Bakara, 96) Mecusilerin krallarý için yaptýðý duanýn nihai þeklini ortaya koymaktadýr. Çünkü Mecusiler, öldükten sonra dirilmeyi inkâr edenlerden daha ihtiraslýdýr. Kaldý ki bu þekilde ki bir ömür de insaný azaptan kurtaramaz [737].
Kur'ân'da sinîn 'in ifade ettiði zaman rölatiftir. Yûsuf sûresinin 48. ayetinde "yedi" sayýsý yedi yýlý, Rûm sûresinin 4. ayetinde sinîn kelimesi, baþýndaki bid'un ile, üç-on arasý bir süreyi ifade etmektedir. Ancak müfessirlerin çoðu kelimesinin yedi yýlý ifade ettiði kanaatindedir .[738] Sinîn keümesi, Kur'ân'da on iki yerde kullanýlmaktadýr. Temyizli olarak, sinine adeden"nice yýllar" manasýna gelmektedir. Yaþlýlýk, deðiþim, þekillenme manasýný ifade etmek üzere Bakara sûresinin 259. ayetinde lem yetesenneh. Hicr sûresinin 26. ayetinde mesnûn þeklinde kullanýlmýþtýr.
Sene'nin türevleri içinde yer alan sünnet kelimesi gidiþat (Enfâl, 38), kuraklýk (A'râf, 130), eþanlamlýlarýndan olan 'âm kelimesi ise bolluk (Yûsuf, 49; Lokman, 14) [739] manasýný ifade etmektedir. Kur'ân'da dokuz yerde geçmektedir. Söz konusu kelimenin sadece (Lokman, 14) ikili, kelimesinin (Bakara, 233) ikili ile açýklanýrken, süt emmenin azami süresinin de altý çizilmiþtir [740]. 'Avm kelimesinin ifade ettiði yüzmek manasý ise Enbiya sûresinin 33. ayetinin mefhumundan anlaþýlmaktadýr. Çünkü güneþ, bütün burçlarýnda yüzerken, baþladýðý noktaya dönmesi ile seneyi meydana getirmiþ olur. Fâtýr sûresinin 43. ayetinde geçen tehvil de deðiþim manasýný ifade etmektedir. Süt emmenin süresini belirleyen kullanýmýnda da bîr deðiþim, bir geliþim yaþanmaktadýr. Söz konusu deðiþim, hem yýlýn oluþumunda, hem mekânda, hem de zaman ve mekân içinde yaþayan çocukta meydana gelmektedir. Enfâl sûresinin 5. ayetinde yehûlu þeklinde Muzari fiil olarak, araya girmek manasýný ifade etmektedir.
Kur'ân'da 25 yerde h-v-1 kökünün türevleri, asýl manalarýnda kullanýlmýþtýr. Bunlarýn tamamýný verme imkânýna sahip deðiliz. Ancak sene kelimesinin eþ anlamlýlýk iliþkisi içinde olduðu diðer kelimeleri vermeye devam edeceðiz. Yûsuf sûresinin 45. ayetinde geçen ümmet kelimesi yedi yýl [741], Mâide sûresinin 103. ayetinde geçen hâm kelimesi ise on batýn doðuran deve [742] diye açýklanmýþtýr. Sene kelimesi ve müradiflerinin türevlerinin kozmolojik zaman ölçeði olmanýn çok ötesinde evreni ve bütün canlýlarý kapsayan etimolojik ve semantik bir að oluþturduðu söylenebilir.
Zaman kavramý olarak bir yýllýk bir süreyi ifade etmenin ötesinde, sünnet kelimesi gibi sosyal hukuk, mesnûn ve hâm kelimeleri gibi biyolojik, 'âm ve sene kelimeleri gibi ekonomik, havi ve tehvîl kelimeleri gibi sosyolojik, fizyolojik, hukukî süreçleri ölçerken, ontolojik bir yapýyý otantik olarak ortaya koymaktadýr. Senelik sürenin ölçüm referansýnýn kozmoloji olduðu tesbit edilince, uhrevi hayatta böyle bir zaman dilimini ve buna baðlý olarak, zaman kavramý sunan etimolojik yapý görülmemektedir. [743][734] el-Ferâhîdî, IV, 8; VII, 197, 198, 238; el-Cevheri, V, 2139; er-Râgib el-Isfahânî, s. 245, 354; ez-Zebîdî, IX, 241-247; Ýbn Manzûr, XU1, 220-222.
[735] el-Cevherî, IV, 1679; er-Râgýb el-Isfahânî, s. 137, 138; el-Kurtubî, III, 106-108; Ýbn Manzûr, XI, 184-185.
[736] er-Râzî, Tefsir, V, 102-106.
[737] ez-Zeccâc, 1,178.
[738] er-Râzý, Tefsir, XVIII, 117; XXV, 85.
[739] el-Beydâvî, I, 598.
[740] er-Râzî, Tefsir, li, 797-798; VI, 99-103; el-Kurtubî, III, 106-108.
[741] Ýbn Kuteybe, s. 218.
[742] er-Râzî, Tefsir, XII, 91.
[743] Dr. Faiz Kalýn, Kur’an’da Zaman Kavramý, Raðbet Yayýnlarý: 187-189.