Oran By: sidretül münteha Date: 30 Ocak 2011, 16:59:22
3. Oran:
Ulema müttefiktirler ki, bahçe sahibi ile bakýcý meyvanýn kaçta kaçý üzerinde anlaþýrlarsa caizdir. Hatta Ýmam Mâlik -Kýrâd akdinde söylediði gibi- «Meyvanýn hepsi dahi bakýcýya þart koþulsa, caizdir» demiþtir. Kimisi «Böyle bir þart koþulduðu zaman, Müsâkât deðil, bahçe sahibi tarafýndan bakýcýya yapýlan bir iyilik ve ihsan olur» demiþtir. Kimisi de «Bu þart, caiz deðildir» demiþtir.
Ulema þunda da müttefiktirler ki, bahçe sahibi ile bakýcýdan herhangi biri, üzerinde anlaþtýklarý meyva hissesinden baþka -para veyahut Müsâkât akdinin dýþýnda olan bir þey gibi- kendine bir menfaat þart koþamaz. Ancak îmam Mâlik -su havuzunun onarýmý ve bahçe duvarýndaki açýklýklarýn kapa-týmý gibi- cüz'î ve kýymetsiz bir hizmetin þart koþulmasýný caiz görmüþtür. Ýmam Mâlik'e göre, her birinin hisse oraný diðerininkinden ayrý olmak üzere iki bahçe üzerinde Müsâkât akdi de caiz deðildir. Ýmam, bu görüþü için Peygamber Efendimizin Hayber'de yaptýðý muamele ile ihticac etmiþtir. Zira Peygamber Efendimiz, Hayber'de deðiþik hurmalýklar üzerinde ayný oranda hisse ile Müsâkât yapmýþtýr.
Ulemanýn çoðu, bahçe sahibi ile bakýcýnýn, ortak olduklarý meyvayý ancak ölçerek bölüþebildikleri ve tahminî bölüþmenin caiz olmadýðý görüþünde iseler de, kimisi, tahminî olarak bölüþmelerinin de caiz olduðunu söylemiþtir. Bu hususta Ýmam Mâlik'in tabileri de ihtilaf etmiþlerdir. îmam Mâlik'ten de deðiþik rivayetler gelmiþtir. Kimisi «Caizdir», kimisi «Ribaya tabi olan meyvalarda caiz deðildir. Diðer þeylerde caizdir», kimiside «îster ribaya tabi olan meyvalar olsun, ister diðer þeyler olsun, eðer ortaklarýn ihtiyaçlarý ayný deðilse caizdir» demiþtir.
Cumhur, «Çünkü eðer tahminî olarak bölüþürlerse, bir taraftan MÜ ZÂ-BENE, bir taraftan yaþ hurmanýn kuru hurma ile, bir taraftan yiyecek maddesinin yiyecek maddesiyle veresiye olarak satýþý kabilinden olur» demiþtir. Caiz görenler de Ariyye satýþý ile zekâtta tahminin cevazýna kýyas etmiþlerdir. Halbuki bu zayýf bir kýyastýr. Bunlarýn en kuvvetli dayanaklarý, Peygamber Efendimiz'in yaptýðý Hayber Müsâkât'mda hurmalarýn tahmin edildiðine dair Said b. el-Müseyyeb ile Süleyman b. Yesar'm mürsel hadisleridir. [12] [12] Ýbn Rüþd Kadý Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüþd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayýnlarý: 3/358-359