Selem By: sidretül münteha Date: 24 Ocak 2011, 17:13:43
28. SELEM
(Peþin Para ÝleVeresiye Mal Satýþý)KÝTABI
Bu bahis üç bâbtan ibarettir. Birinci bâb; bu satýþla hangi þeylerin satýlabildiði ve þartlannýn ne olduðu, ikinci bâb; üzerinde anlaþýlan mal -teslim zamaný geldiðinde- bulunmazsa ne gibi bir hüküm lazým geldiði, üçüncü bâb ta, taraflar anlaþmazlýða düþtükleri zaman anlaþmazlýðýn nasýl çözümlendiði hakkýndadýr. [1]
102. Selemin Mevzuu ve Þartlan
1.Selem'in Mevzuu
Ulema, ölçülen veyahut tartýlan her þeyin, selem yolu ile (yani Para peþin, mal veresiye olarak) satýþýnýn caiz olduðunda müttefiktirler. Zira Ibn Abbas'ýn «Peygamber Efendimiz Medine'ye hicret eniði zaman halk selem yoluyla iki-üç yýl vadeli hurma alýr satarlardý. Bunun üzerine, Peygamber Efendimiz,.
'Kim ki, bir þeyi peþin para ile veresiye (selem) olarak satarsa, o þeyin belli bir ölçüde, belli bir tartýda ve belli bir vadeye deðin satýþýný yapsýn' buyurdu» [2] mealindeki meþhur hadisi sabittir.
Ulema -bina, bað, tarla gibi- alacak olarak kiþinin zimmetine girmeyen þeylerin de selem yoluyla satýþýnýn caiz olmadýðýnda müttefiktirler.
Fakat -eþya ve hayvanlar gibi- diðer mallarýn selem yolu ile satýþýnýn caiz olup olmadýðýnda ihtilaf etmiþlerdir.
imam Dâvûd ile zahirîlerden bir cemaat, yukarýda geçen hadisin zahirîne dayanarak «Caiz deðildir» demiþlerdir. Cumhur ise, evsafýný söylemek ve sayýsýný bildirmekle zapta giren her þeyin selem yolu ile satýþýnýn caiz olduðu görüþündedir. Ancak evsafýný söylemekle zapta giren ve girmeyen þeylerin neler olduðunda ihtilaf etmiþlerdir, ki hayvan ile köleler bu þeylerdendirler, îmam Mâlik, îmam Þafiî, Evzâî ve Leys b. Sa'd «Köle ve hayvanlarda selem caizdir» demiþlerdir. Ashâbtan Abdullah b. Mes'ud da buna katýlýr. Hz. Ömer'den de bu hususta iki kavil rivayet olunmuþtur.
Irak ulemasýnýn bu konuda dayanaðý, Abdullah b. Abbas'tan rivayet olunan «Peygamber Efendimiz hayvanlarý selem yolu ile satmayý yasak etti» [3] mealindeki hadistir. Fakat bu hadis diðer guruba göre zayýftýr. Kanaatimce bunlar ayrýca, Peygamber Efendimiz'in hayvanlarý veresiye olarak satmayý yasak etmesi ile de ihticac etmiþlerdir [4]Hayvanlarda selem satýþýnýn caiz
olduðu görüþünde olanlarýn dayanaðý da, tbn Ömer'in hadisi [5] ile Ebû Râfý'nin «Peygamber Efendimiz bir genç deveyi ödünç aldý» [6] mealindeki hadisidir. Derler ki: Bu hadis, hayvanlarýn alacak olarak zimmete giren bir mal olduðunu göstermektedir.
O halde ihtilafýn sebebi iki þeydir. Biri, hadislerin bu hususta birbirleriyle çeliþmesidir. Ýkincisi de, ha>van, evsafý söylendiði zaman zapta girer mi, girmez ini diye tereddüt edilmesidir. Hayvanla arasýndaki þekil ve evsaf baþkalýðýna ve hiçbir hayvanýn diðer bir hayvana -özellikle huy ve tabiatta-benzemediðine bakanlar, «Hayvan, evsafý ne kadar-söylense de, zapta giremez» demiþlerdir. Hayvanlarýn görünüþte birbirlerine benzediðine bakanlar da, «Hayvan, evsafý söylendiði zaman zapta girer» demiþlerdir.
Ulemanýn yumurta, süt ve diðer þeyler hakkýndaki ihtilaflarý da bu bâbtandýr. Ýmam Ebû Hanife'ye göre yumurtada selem satýþý caiz deðildir. Ýmam Mâlik ise «Sayý ile caizdir» demiþtir. Ette ise îmaný Mâlik ile Ýmam Þafiî caiz görmüþler, Ýmam Ebû Hanife caiz görmemiþtir. Bunlar, hayvanlarýn kelle ve ayaklarýnda da ihtilaf etmiþlerdir. Ýmam Mâlik «Kelle ve ayaklarda selem caizdir», Ýmam Ebû Hanife «Caiz deðildir» demiþtir.
Bunlarý sýralamaktan maksadýmýz asýl ve kaideleri zikretmek olup, bütün teferruatý söylemek deðildir. Zira teferruatý hasretmek mümkün deðildir. [7] [1] Ýbn Rüþd Kadý Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüþd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayýnlarý: 3/267.
[2] Buharý, Selem 35/2, no: 2240; Müslim, Musâhâu 2223, no: 1609; Ebû Dâvûd Buyu' 17/57, no: 3463.
[3] Dârakutnî, 3/71, no: 268; Hâkim 2/57.
[4] Ebû Dâvûd, 17/15. no:
[5] Zeyffi,Râye,4/47.
[6] Müslim, Musâkât 22/22, no: 1600; Ebu Dâvud, Buyû\ 17/11 no: 3346.
[7] Ýbn Rüþd Kadý Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüþd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayýnlarý: 3/269-270.