Estetik By: Hadice Date: 13 Ocak 2011, 07:36:03
Estetik
1190. Hiç kuþku yok ki Muhammed (AS), estetik konusunda pek ince bir zevk ve anlayýþa sahipti. Hadis alanýnda en yetkili eser sahiplerinden olan Müslim’in Sahih adlý eserinden öðrendiðimize göre, Resulullah (AS):
“Allah güzeldir ve güzelliði sever,” 106
ve yine:
“Allah her konuda ihsan’ý (incelik gösterilmesini) emretmiþtir: (Düþmanýnýzý bile) öldürürken bunu ince ve zarif bir biçimde yapýnýz.”107 (Böylece o, canlýlarýn organlarýný kesmeyi ve hiçbir zorunlu durum yokken iþkence ve eziyet yapýlmasýný yasaklamýþtýr)
diyecek kadar incelik göstermiþtir.
1191. Kur’an sýk sýk refah ve mutluluktan, hattâ gösteriþli ve þatafatlý bir hayattan bahseder ve belli bir dengeyi gözetenler için böyle bir hayatý yasaklamaz. Bu konuyla ilgili olarak aþaðýda sýraladýðýmýz ayetleri örnek gösterebiliriz:
“Biz yakýn göðü bir süsle, yýldýzlarla donattýk.”108
“Kuþkusuz biz, insanlardan kimin daha güzel iþler yapacaðýný sýnayalým diye, yeryüzünde bulunan her þeyi kendine özgü bir ziynet yaptýk.”109
“Servet ve oðullar, bu dünya hayatýnýn süsüdür.”110
“Hayvanlarý da O yarattý. Onlarda sizin için ýsýtýcý (giysiler) ve birçok faydalar vardýr. Onlardan bir kýsmýný da yersiniz. Sizin için onlardan ayrýca akþamleyin getirirken, sabahleyin salýverirken bir güzellik (zevk) vardýr. Bu hayvanlar sizin aðýrlýklarýnýzý, ancak güçlüklere katlanarak ulaþabileceðiniz ülkelere taþýrlar… Atlarý, katýrlarý ve eþekleri binmeniz ve övünüp gösteriþ yapmanýz için yarattý. Allah bunlardan sizin bilmediðiniz daha nicelerini yaratmýþtýr.”111
Bu ayetlerin yaný sýra, Kur’an gerçekten þu açýklamayý da yapacaktýr:
“De ki: Allah’ýn kullarý için yarattýðý süsü ve temiz rýzýklarý kim haram kýldý? De ki: Onlar, dünya hayatýnda, özellikle kýyamet gününde müminlerindir. Ýþi bilen bir topluluk için ayetleri böyle açýklýyoruz.”112
1192. Resulullah (AS)’ýn görüþü açýk ve nettir:
“Allah, verdiði nimetlerin izini kulunun üzerinde görmekten hoþlanýr.”113
Kur’an’ýn þu ayeti de konu ile iliþkilendirilebilir:
“Ve Rabbinin nimetini minnet ve þükranla an!”114
Yukarýda da açýkladýðýmýz gibi, namaz kýlmak, tam bir tevazu ve alçak gönüllülük içinde insanýn Rabbi ile buluþmasý demektir. Öyleyse Kur’an’ýn sadece beden temizliði için gusül ve abdesti emretmekle kalmayýp, þu konuya da dikkat çekmesine þaþýrmamamýz gerekir.
“Ey Âdem Oðullarý! Gerçekten de biz sizin üzerinize, çýplaklýðýnýzý örtüp kapatmasý için giysiler ve (süslenmeniz) için kuþ tüyü indirdik... Ey Âdem Oðullarý! Her namaza kalktýðýnýzda güzel elbiselerinizi giyinin.”115
1193. Resulullah’ýn hayatýyla ilgili þu iki küçük olay, bize onun bu konuda nasýl bir yol izlediðini açýkça gösterecektir:
Bir gün, bir cenazenin defin törenine katýlmýþtý. Mezarýn içinde küçük bir kazým hatasý göze çarpýyordu. Derhal düzeltilmesini emretti. Cemaatten biri kendisine:
“Bunun ölüye bir zararý dokunur mu?”
diye sorunca, Muhammed (AS) þöyle buyurdu:
“Aslýnda bu tür þeyler ölüye ne bir zarar verir, ne de fayda; ancak bu (düzeltme), yaþayanlarýn gözlerini rahatsýz etmemek içindir” (bir diðer kaynakta ise “bu, yaþayanlarýn gözüne hoþ görünmesi içindir”).116
Bir baþka gün, saçý sakalý birbirine karýþmýþ, korkunç görünüþlü bir kimse onu mescitte ziyarete gelmiþti. Resulullah ona, dýþarý çýkýp üstünü baþýný düzeltmesini iþaret etmiþ, o kiþi de derhal bu isteði yerine getirmiþti. Döndüðünde, Muhammed (AS) þu açýklamada bulundu:
“Öyle þeytan gibi karmakarýþýk saçlarla gelmektense böylesi sizin için daha güzel deðil mi?”117
1194. Ýþte Resulullah (AS)’ýn bunca emir ve talimatýnýn temelinde bu saðlam estetik duygusu yatmaktadýr. Örneðin, onun erkeklere ve kadýnlara dýþ görünüþleri, saçlarýnýn þekli ve giysileri konusunda birbirlerine benzememelerini emretmesi118 hep bu duygudan ileri gelmektedir. Bu da bizi güzel sanatlardan bahsetmeye götürecektir:
106 Ýbn Habîb, Muhabbar, s. 169; ayný yazar, Munemmak, s. 199.
107 Suheylî, a.e.g.; Ýbn Manzûr, Lisânu’l-’Arab, bk. Fe-Dad-Lâm” maddesi.
108 Munemmak, s. 219; Suheylî, Ravz, I, 191; ayrýca bk. Câhiz, Fazl-ý Hâþim, s. 71-74.
109 Suheylî, a.g.e.; Munemmak, s. 219, 340-341. El-Egânî’ye göre (XVI, 66), yaptýklarý yeminin göstergesi olarak, Ka’be’deki Haceru’l-Esved’i yýkamýþlar ve bu kutsal suyu içmiþlerdi.
110 Suheylî, I, 92; Ýbn Habîb, Muhabbar, s. 167; ayný yazar, Munemmak, s. 46-47, 203, 220, 341; Ýbn Hiþâm, s. 86.
111 Suheylî, I, 92; Munemmak, 48-56, 341-343.
112 Munemmak, s. 47-48, 343-344.
113 Belâzurî, Ensâb, I, § 258, 261.
114 A.g.e., § 258; Ýbn Hiþâm, s. 257.
115 Köprülü yazmasý, Varak 97/a.
116 Ýbn Hanbel, III, 425, vd.
117 Tarih, I, 1129.
118 Kerâmet Ali’nin Sîre adlý eserinde anýlmaktadýr, s. 47.