B1 Vitamini By: Eslemnur Date: 25 Aralýk 2010, 19:09:40
B1 Vitamini (Tiamin)
1926 yýlýnda sentezle elde edilen ilk vitamindir. C vitamininden sonra , bozulmaya karþý en hassas olan kimyasal yapýya sahiptir. B1 vitamini suda kolay çözülür. Asit ortama dayanýklýdýr. Isýya dayanýklýdýr. Ancak, Alkali ortamda ýsýya duyarlýdýr. Alkali konup yumuþatýlarak piþirilen etlerde ve Sodyum Bikarbonat koyularak piþirilen pastalarda önemli ölçüde B1 vitamini kaybý olur. B1 vitamini kükürt atomu içeren bir amindir. B1 vitamini (= Tiamin), bir metil (CH2) köprüsü ile baðlanmýþ bir aminometil-pirimidin ve bir metilhidroksietil tiyazol halkalarýndan oluþur. Tiamin'in metabolizmada etkinlik gösteren þekli Tiamin Pirofosfat'týr. Tiamin Pirofosfat, Tiaminin tiyazol halkasýndaki alkol grubuna iki mol fosforik asit baðlanmasý ile meydana gelir. Tiamin Pirofosfat'a; ko-karboksilaz da denir. Yapay olarak hazýrlanan vitamin; Tiamin hidroklorid þeklindedir.
B1 VÝTAMÝNÝ NELERDE BULUNUR ?
Bitkisel besinlerde çok yaygýn olarak yer alsa da miktar olarak fazla deðildir. Tohumlarda toplu halde yer almakla beraber , yaprak,kök,dal ve meyvelerinde de bulunur.B1 vitamini en çok bitki tohumlarýnda bulunur.Ancak bu buðday , pirinç , arpa gibi tohumlar terbiye edilip kabuklarýndan ayrýlýrsa B1 vitamin içeriklerini büyük ölçüde kaybederler. B1 vitamini en çok mayada bulunur.Bakla, nohut , fasulye gibi baklagillerde bol olarak bulunur. Ispanak, Patates , Bezelye, Soya Fasulyesi , Yerfýstýðý , Portakal; B1 vitamin içeriði olarak zengindir. Hayvansal besinler de de B1 vitamini yeterince vardýr. Yumurta Sarýsý , Balýk , Karaciðer, Kümes hayvanlarýnýn etinde bol olarak vardýr. Önerilen Tüketim Standardý ; 0.2 - 1.5 mg günlük doz önerilir. ( önerilir = eksiklik geliþimini önleyecek günlük asgari doz ) Gebeler için özellikle kullanýlmasý gerekir. ( Gebelik ve Lohusalýk dönemleri için önerilen günlük doz 3 mg'dýr.) Besinlerle alýnan tiamin, incebarsaklardan emilir. Dokularda pirofosfat þekline dönüþür. Kandaki tiaminin çoðu pirofosfat þeklinde kýrmýzý kan hücrelerinin içindedir. Plazmada 1 pg/100 ml ve kan hücrelerinde 6-12 mcg/100 ml düzeylerinde tiamin ve Tiamin Pirofosfat bulunur. En yoðun olarak karaciðer, kalp ve böbreklerde yer alýr. Ýskelet kaslarý ve beyinde daha az miktarda bulunur. Günlük gereksinmeyi karþýlayacak kadar alýndýðý zaman bunun %10'u idrarla atýlýr.
B1 VÝTAMÝNÝ NE ÝÞE YARAR ?
Tiamin, "moral vitamini" olarak da bilinir. Çünkü ; sinir sisteminde yararlý etkilere sahiptir. Tiamin düzeyi düþük olan kiþilerde karýncalanma ve uyuþma problemleri daha çok gözlenir. Kalp hastasý olan kiþilerin kalp kaslarýnda tiamin normal seviyesinden daha düþük olarak bulunmuþtur. Tiamin , kan dolaþýmýnýn düzenlenmesinde , hidroklorik asit üretimiyle sindirimin kolaylaþtýrýlmasýna, kan yapýmýna ve karbonhidratlarýn metabolize edilmesine yardým eder. Tiamin , vücut enerji düzeyini ve öðrenme yeteneðini artýrýr. Barsaklar, mide ve kalpte normal kas tonusunun korunabilmesini saðlar. Ýþtah ve büyüme-geliþmeye uyarýcý etkiye sahiptir. Karbonhidratlar, yað ve alkolden enerji saðlanmasý zihinsel uyanýklýðý saðlar. Gebelik sýrasýnda, bebeðin büyümesini saðlar. Sindirimi kolaylaþtýrýr. Kaza gibi travmalar sonrasý, ameliyatlarda, alkoliklerde , yaþlýlarda ve hamile kiþilerde ve sigara kullananlarda tiamin'in ek olarak kullanýlmasý þarttýr. Ayrýca tiamin, tedavi amaçlý olarak; yüksek karbonhidratla beslenenler ve fizik ve zihinsel gerginliklerde kullanýlýr.
B1 VÝTAMÝNÝ EKSÝKLÝÐÝNDE NE OLUR ?
Tiamin'in idrardaki miktarýnýn 27 mcg/g kreatininin altýna düþmesi yetersizlik olarak kabul edilmektedir. Tiamin yetersizliðinde, tiamin yardýmcý enziminin rol aldýðý kimyasal tepkimeler çalýþamayacaðý için biyokimyasal ve klinik deðiþiklikler görülür. Biyokimyasal deðiþikliklerin baþýnda kanda pirüvik asidin artmasý, idrardaki tiamin ve metabolizma ürünlerinin azalmasý, enzimlerinin aktivitelerindeki deðiþmeler gelir. Tiamin yetersizliðindeki sindirim sistemi belirtileri; hazýmsýzlýk, þiddetli kabýzlýk, mide hareketlerinde bozukluk, hidroklorik asit sekresyonunda azalma þeklindedir. Periferik sinir sistemi tutulumu, periferik nörit olarak bilinir. Belirtileri ise ; artmýþ aðrý, his kaybý, sýzý veya yanma hissidir. Eklemlerde þiþlikler ve aðrýlar yüzünden refleks hareketinin durmasýyla denge kaybolur. Ýleri derecede alkol alan bireylerde merkezi sinir sistemi tutulur.Kalp ve damar sistemi belirtileri; yeterli enerji salýnamamasýna baðlý kalpten pompalanan kan miktarý artar, kýlcal damarlar geniþler ve kýlcal damar - toplardamar arasýnda kan akýmý hýzlanýr. Bütün bunlara karbonhidrat metabolizmasýnýn yetersizliði de eklendiðinden, solunum yetmezliði, çarpýntý hissi, artmýþ kalp atým hýzý ve atým bozukluðu ile seyreden kalp yetmezliði geliþir. Kalp büyür, yeterli þekilde kaný pompalayamaz hale gelir . Batý ülkelerine ciddi eksiklik durumlarý çok nadirdir. Düþük Tiamin düzeyi Beriberi hastalýðýna yol açar. Beriberi hastalýðýnýn belirtileri , kas güçsüzlüðü , bulantý, iþtah kaybý ve su kaybý þeklindedir. Beriberi Hastalýðý iki tipe ayrýlmýþtýr ; ödemle birlikte ve ani olarak görülen tipe yaþ ve ödemsiz, müzmin þekline kuru beriberi denir. Tiamin gereksinimi metabolik hýz ile iliþkili olduðundan yetersiz gýda alýmý ve hipermetabolik durumlar hastalýk belirtilerini ortaya çýkarýr. Alkoliklerde tiamin emilimi azalýr, gereksinme artar ve karaciðerde tiamin pirofosfat þekline dönüþümü azaldýðýndan beriberi hastalýðý görülebilir. Hafif eksikliklerde konsantrasyon güçlükleri, depresyon , hafýza kaybý gibi zihinsel problemler oluþur. Ayný zamanda kilo kaybý olur. Tiamin eksikliðinin en erken belirtisi , mide bulantýsýdýr .
B1 VÝTAMÝNÝ AÞIRI DOZUNDA NELER OLUR ?
Tiamin zehirlenme korkusu olmaksýzýn büyük dozlarda aðýzdan emniyetle verilebilir. Ýntravenöz yolla verildiðinde, ancak çok yüksek dozlara çýkýldýðýnda anafilaktik þoka ait reaksiyonlar görülür.
B2 vitamini (Riboflavin)Sarý portakal renginde kristal halde bir maddedir. Eriyik içinde yeþilimsi sarý floresans gösterir. Hidrojen eklenerek indirgenmiþ þekli renksiz, hidrojen ayrýldýðýnda turuncu sarý renk gösterir. B2 vitamini suda kolay çözülür. Iþýk, karþýsýnda dayanýksýzdýr.Asit ortama dayanýklýdýr. Isýya dayanýklýdýr. Ancak, Alkali ortamda ýsýya duyarlýdýr. Riboflavin, 5 deðerli bir alkol olan ribitol'ün heterosiklik dimetil izoalloksazin; dimetil benzen + pterin halkasiyle oluþturduðu bir bileþiktir. Riboflavin, doku solunumunda elektron transfer zincirinde koenzim olarak görev yapar. Genel olarak 'dehidrogenaz"lar olarak adlandýrýlan bu enzimler substrattan veya baþka bir taþýyýcýdan hidrojeni alarak sitokrom sistemine taþýrlar. Bunlara genellikle "sarý enzimler" de denir. Buna göre riboflavin; protein, karbonhidrat, yað ve nükleik asitlerin metabolizmasý için gerekli bir yardýmcý enzimdir.