C Vitamini By: Eslemnur Date: 25 Aralýk 2010, 18:50:53
C vitamini ( Askorbik Asit )
1742 yýlýnda Ýngiliz Donanma Doktoru James Lind ; diþetleri þiþliði, kanamasý , ciltte kanamalar ve yaralar ile seyreden Skorbüt hastalýðýný limon suyu kullanarak tedavi etmiþti. 1928 yýlýnda Albert Szent tarafýndan sentez edilmiþtir. Askorbik Asit, monosakkarit türevidir. C Vitamini'nin asiditesi 3. karbonunda yer alan enol hidrojenine baðlýdýr. Oksitlenmesinin ilk ürünü Dehidro L. Askorbik Asit olmaktadýr. Ýnsanlardaki deðiþimi de bu aþamada kalmaktadýr. Canlýlarda C vitamini oksitlenmiþ ve indirgenmiþ olarak iki þekiliyle bulunmaktadýr. Bu tepkime iki yönlüdür ve her ikisi de C vitamini aktivitesi gösterir. (Dehidro Askorbik Asit tekrar oksitlendiði zaman vitamin aktivitesini kaybeder. ) Bitki ve hayvanlar C vitamini sentez edebildikleri halde insan L.Gulonoksidaz enzimine sahip olmadýðý için C Vitamini sentezi yapýlamaz. C Vitamini, suda çözünen bir vitamindir. Bu nedenle vücutta depolanmaz ve her gün vücuda alýnmasý gereken vitaminlerdendir. C Vitamini suda kolay çözülür. C Vitamini beyaz kristal toz halindedir. Besin maddelerinde yer alan Askorbik Asit hava ile temasý sonucu okside olur ve vitamin etkisini kaybeder. Çið besin maddelerinde Askorbik Asidi okside edecek enzim yer alýr ve bu enzim besin maddesi saðlamken aktivite göstermemektedir. Kesme veya soyma gibi durumlarda enzim aktifleþerek Askorbik Asidi okside eder. Bu enzimin aktivitesi bakýr iyonu varlýðýnda artmaktadýr. C Vitamini ince baðýrsaklarda emilmektedir. 100 mg'a kadar dozlarda emilimi % 95 lere dek olabilmekteyken miktar arttýkça emilim de azalmaktadýr. ( 1 gram C Vitamini alýndýðýnda emilim % 70' lere kadar düþer. ) Bu nedenle besin maddeleri ile alýnan C Vitamini , saf alýnan C Vitamini'nden daha iyi emilir. Emilimle birlikte kanda hýzla gözlenir. Fazla C Vitamini idrar ile oksalat þeklinde atýlýr. C Vitamini oksidoredüksiyon reaksiyonlarý ile indirgenmiþ formu olan Dehidroaskorbik Asit olarak görev yapar.
C VÝTAMÝNÝ NELERDE BULUNUR ?
C Vitamini ; vücudun savunma sisteminin güçlenmesini , nezle ve gripde oluþan belirtilerin hafiflemesini ve besinlerle vücuda alýnan demirin emiliminin artmasýný saðlayabilen bir maddedir. C Vitamini , insan vücudunda depolanmamaktadýr. ( Karaciðerde minimal depolandýðý iddia edilmektedir.) C vitamini en çok taze meyve ve sebzelerde yer alýr. Kýrmýzý Biber, Portakal, Greyfurt, Üzüm, Kavun, Kivi, Mandalina, Mango, Ahududu, Çilek, Armut, Karpuz, Kuþburnu, Maydanoz, Domates bol C vitamini içerir. Yeþil sebzeler, avokado, karnabahar, lahana, patates, bezelyede de C Vitamini vardýr. Hayvansal besinlerde C vitamini yer almaz. Miktar olarak ; her 100 gram için > Kýrmýzý Biberde 190 mg, Karnabaharda 115 mg, Çilekte 60 mg, Portakalda 50 mg ve Greyfurtta 40 mg C Vitamini vardýr. Hava ile temasta 3 saat içinde bu deðerler % 50 kadar kaybolabilmektedir. Önerilen Tüketim Standardý ; ortalama 60 mg günlük doz önerilir. ( önerilir = eksiklik geliþimini önleyecek günlük asgari doz )
C VÝTAMÝNÝ NE ÝÞE YARAR ?
C Vitamini bað dokusunda kollagen yapýmý için (hidroksiprolin sentezinde koenzim olarak görev yapar.) ve kemik geliþimi için gereklidir. Diþlerin saðlýklý geliþmesini saðlar. Kollajen , ayný zamanda kalp fonksiyonlarý için gereklidir. Cilt saðlýðýný korur. Antioksidan olarak bilinen üç maddeden birisidir. ( E Vitamini, Beta.Karoten ve C Vitamini ) Serbest radikaller olarak bilinen zararlý maddeleri etkisiz hale getirir. Kanser yapýcý maddelerin oluþumunu önler. C Vitamini, kanda kolesterolün normal düzeylerde bulunmasýný temin eder. Vücutta yað asit düzeylerini düþürür. Nezle ve Gripte ortaya çýkan belirtilerin önüne geçer. Enflamasyon hallerinde oluþan hücre savunma mekanizmalarýný düzenler. Vücudun savunma sisteminin fonksiyon görmesine yardýmcý olur. Savunma sisteminde ; interferon oluþumu, kompleman aktivitesinin saðlanmasý ve antikor yapýmýný gerçekleþtirir. Kýlcaldamarlarýn duvarlarýnýn saðlýklý olmasý ve kýl köklerinin saðlýklý kalabilmesi için gereklidir. Vücutta steroid sentezinde görevlidir. Diðer bazý vitamin ve minerallerin kullanýlabilmelerini ( E vitamini, A vitamini, B2 Vitamini, B5 Vitamini, Folik Asit, Demir, Kalsiyum vb) saðlar. Adrenal bez ve kadýnlarda yumurtalýklarda ( overler ) C Vitamini yüksek oranlarda bulunur. C Vitamini ile ilgili gerekli bilgiler hala tam olarak tespit edilmemiþtir. C Vitamini ile pek çok çalýþma devam etmektedir. Yapýlan çalýþmalarda Katarakt'ýn tekrarlamasýný % 76 gibi oranlarda azalttýðý gösterilmiþtir. Düþük C Vitamini alýmýnýn kalp hastalýklarýný ve kalp krizlerini 2.5 kat arttýrdýðý belirlenmiþtir. 400 mg C Vitamini alýmýnýn tüm ölüm oranlarýnda % 65 kadar azalmayý saðladýðý tespit edilmiþtir. Kolesterol ve diyetle alýnan yaðlar nedeniyle damarlarýn zarar görmesini önlediði belirlenmiþtir. Bir hamburgerde yer alan trigliseridlerin vücuda alýndýðýnda 4 saat için vücutta % 60 oranda yüksek kaldýðý saptanmýþ ve bunun düþürülmesinin 1000 mg C vitamini ve 800 mg E Vitamini ile mümkün olduðu ileri sürülmüþtür. C Vitamininin , Aspirinin mideye yaptýðý zararý azaltabildiði, kalp krizi sonrasý kalp damarlanmasýný kolaylaþtýrdýðý belirlenmiþtir. Dokularýn radyasyondan gördükleri zararý azalttýðý gösterilmiþtir. C Vitamininin grip ve nezlede kullanýmý için yapýlan çalýþmalarýn bir bölümü hiç bir faydasý olmadýðýný göstermekle birlikte bazý çalýþmalarda 1000 mg/gün dozda grip ve nezle belirtilerini hafifletebildiði tespit edilmiþtir. Bu etkisi hala tartýþmalýdýr.C Vitamini ile göz hastalýklarýnýn önlenebildiði iddia edilmektedir. Vücutta, C Vitamini seviyeleri ne kadar yüksekse kan basýncýnýn o kadar düþük olduðu belirlenmiþtir. Felç veya Ýnmeyi önleyici etkisi yapýlan çalýþmalarda anlamlý olarak bulunmamýþtýr.
C VÝTAMÝNÝ EKSÝKLÝÐÝNDE NE OLUR ?
C Vitamini , insan vücuduna dört gün boyunca alýnmadýðý zaman eksiklik belirtileri baþlayabilmektedir. Sýrasý ile ilk önce bacaklarda olarak cilt ve kýl deðiþiklikleri olur. Aþýrý sinirlilik ve iþtah kaybý gözlenir. Tedrici olarak eksiklik devam ederse 4 ay gibi bir sürede Skorbüt'ün tüm belirtileri ortaya çýkar. Hýzlý kemik büyümesi döneminde C Vitamini eksikliði kemiðin periost ve korteks bölümlerinde ayrýlmalara yol açar. Periostaltý kanamalarý oluþur. Kemik büyümesinin yavaþ olduðu yaþlarda ise ; epifiz ve diyafiz bölümleri arasýnda kaynama gerçekleþmez ve kemiklerde kýrýklar oluþur. Kýlcal damarlarýn duvarlarýnda zayýflama gözlenir. Kýl foliküllerinde kanamalar oluþur. Büyüme duraklar, enfeksiyonlara karþý vücut direnci azalýr ve sýk mikrobik hastalýklar geliþmeye baþlar. Diþetleri þiþer ve kanamalar olur. Diþler kaybedilebilir.
C VÝTAMÝNÝ AÞIRI DOZUNDA NELER OLUR ?
C Vitamini güvenle kullanýlabilen bir maddedir. Günde 2 gram gibi yüksek dozlarda alýnýrsa karýn aðrýsý ve ishale yol açabilmektedir. Uzun süre ile yüksek dozlarda kullanýlmasý böbrek taþlarýnýn oluþumuna neden olabilir. Böbrek Hastalarýnýn, C Vitamini kullanmamasý gereklidir. Akyuvarlarýn mikrop öldürücü etkisini azaltabilir ayrýca demir mineralinin vücutta aþýrý miktarlarda birikmesine neden olabilir.