Ebu Abdullah Muhammed bin Musa El-Harezmi, Özbekistan'da doðdu. Doðum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Hayatý hakýnda çok fazla bilgi bulunmamaktadýr. Batý bilim dünya-sýnda en sürekli, en derin etkiler býrakmýþ matematikçi olarak tanýnmýþtýr.
El Harizmi'nin en çok ilgi gören eserleri Kitabü'l muhtasar fi'l Cebr ve'l Mukabele ve Kitabü'l muhtasar fi Hisabü'l Hindi dir.
Harizmi, doðu bilim dünyasýnda cebir ilmine iliþkin ilk eser yazan kiþidir. Bu bilim dalý daha önce az çok iþlenmiþ ve kýsmen geometriden ayrý bir ilim dalý olmaya baþlamýþtý. Birinci dereceden denklemler çözülebiliyordu, hatta hesaplama metodlarýyla ikinci dereceden denklemlere çözüm bulunuyordu. Fakat henüz ikinci derece denklemlerin köklerini bulma yöntemi geliþtirilmemiþti.
Ýþte El Harizmi'nin El Cebr ve'l Mukabele kitabý ikinci dereceden denklemlerin çözüm yolunu sistemli olarak iþleyen ilk eser niteliðindedir ve 600 yýldan uzun bir süre (15. yüzyýla kadar) el üstünde tutulmasýnýn nedeni de budur.
Harizmi'nin Denklem Gruplarý
El Harizmi, adý geçen eserinde denklemleri iki grupta toplamaktadýr:
Birinci grupta, çözümleri derhal bulunabilen bizim bugünkü sembollerle ifade edersek
x2 = ax
x2 = n
ax = n
þeklindeki denklemlerdir.
Bunlarýn çözüm kurallarýný gösterdikten sonra El- Harizmi ikinci denklem grubuna geçer
x2 + ax = n
x2 +n = ax
ax + n = x2
Ve bunlarýn çözümünü bugün bildiðimiz metotla yapar.
Bu kitapta ayrýca, ikinci dereceden denklemlerin hangi durumlarda iki kökünün , hangi du-rumlarda çift kökünün olacaðýný ve hangi durumlarda denklemin reel kökü olamayacaðýný çok açýk bir þekilde belirtmiþtir. Bu kurallarý bir öðretmen yeteneðiyle ortaya koyduktan sonra El Harizmi , bu kurallarý geometrik olarak ispatlamýþtýr.
Harizmi'nin bu eseri matematik tarihi bakýmýndan çok önemli geliþmelere dayanak ve baþlangýç olmuþ 600 yýldan biraz daha fazla (15. y.y. sonuna kadar) matematik öðretimi için temel sayýlmýþtýr. Eser, Endülüs medreseleri aracýlýðýyla Batý'ya geçmiþtir. Ýlk Latince çevirisi 1183'te yapýlmýþtýr. Roger Bacon, Fibonacci gibi bilim adamalarý eseri hayranlýkla incelemiþler, ve kendi öðretilerinde bu eserden faydalanmýþlardýr. 1486 yýlýnda Leipzig Üniversitesi'nde okutulmaya baþlanmýþtýr. 1598 -1599 yýllarýnda hala cebir biliminde tek kaynak Harizmi'nin bu eseridir.
El Harizmi matematiðin yaný sýra astronomi ve coðrafya ilimlerinde de eserler vermiþtir. Astronomik cetvellerle ilgili kitaplar yazmýþ ve bu eserler 12. y.y. da Latince' ye çevrilmiþtir. Bunun yanýsýra Ptolemy'nin coðrafya kitabýný düzeltmelerle yeniden yazmýþ, 70 tane bilim adamýyla birlikte çalýþarak 830 yýlýnda bir dünya haritasý çizmiþtir. Dünyanýn çevresini ve hacmini hesaplama çalýþmalarýnda yer almýþtýr. Güneþ saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazýlmýþ eserleri de vardýr.
Türk kökenli Matematik ve Astronomi bilginidir. Cebir ve Astronomi bilimlerinde önemli eserler yazmýþtýr. Harizmi'nin Ahmed, Muhammed ve Hasan adlý üç çocuðu olup, hepsi de Matematik bilimi üzerinde ciddi çalýþmalarýyla tanýnýr.
Hive bölgesinde bir Türk þehri olan Harizm'den Baðdat'a gelerek zamanýn alimlerinden ders aldý ve kendini yetiþtirdi. Harizmi, zamanýn Abbasi Halifesi Me'mun'dan yardým ve destek gördü. Baðdat'taki Saray Kütüphanesinin idaresi kendisine verildi. Matematik ve Astronomide araþtýrmalar yaptý.
Doðu ve Batý ilim aleminde Cebir'e yaptýðý katkýlarla ün yapýp, tanýnan Harizmi; bu sahada ilk eser sahibidir. Eserlerinde Avrupa'nýn bilmediði "sýfýr"ý kullanýp, cebir iþlemlerini geometrik düþüncelerle temellendirdi. Harizmi, "Kitab'ül Muhtasar fi Hesab'il Cebri Mukabele" adlý eserinde, "cebir" kelimesini Matematiðe kazandýrdý. Cebir konularý metodik ve sistematik olarak ilk defa ortaya koydu. Zamanýn matematiðine yeni bir yön vermiþtir.
Latince'ye çevrilip, Avrupa'da yüzyýllarca faydalanýlan, "Kitab'ül Muhtasar fi Hesab'il Cebri Mukabele" 'nin Arapça aslýyla Batý dillerine tercümesi Avrupa ve Amerika'da yayýnlandý. Eser; bir önsöz, beþ bölüm ve bir de ek bölümden meydana geliyordu. Muhteva olarak; birinci ve ikinci dereceden denklemlerin çözüm þekilleri, bilinmeyenleri, çeþitli cebir hesaplamalarýný misallerle açýkladýktan sonra; nazari ve tatbiki hesaplama þekilleri, zamanýn hükümet iþlerine ait hesaplarýn yapýlmasý, kanallarýn açýlmasý, bina yapýmý, esnaf ve tüccar için lüzumlu iþaretleri kapsýyordu. Ýkinci önremli eseri: "Kitab-el Muhtasar fi hisaballindi" isimli kitabýdýr. Arapça aslý mevcut olmayan, Cambridge Üniversitesi'nde bulunan ve "Algoritmi de numero indoram" adlý Latince kitaptýr. Bugünkü "logaritma" terimi, Harizmi'nin bu eserinde Latice, "algazizmi" olarak geçtiði sanýlmaktadýr.
Harizmi, 9. yüzyilin ilk yarisinda matematikte en önemli devri yasatan, Bati'da daha çok 12. yüzyildan itibaren taninan büyük bir Türk matematik bilginidir.
Aritmetik ve cebrin kurucusu denecek kadar ilim tarihinde iz birakan Harizmi, tarihte cebirle ilgili ilk eseri yazmistir. Cebir ilmini metodik ve sistematik olarak ilk defa ortaya koyan odur. Ünlü sarkiyatçi Ganolz; ' Harizmi cebir ilmi bakimindan Öklid'den bin yil ileridir' der.
Harizmi, ilme yaptigi hizmetlerle büyük bir dahi oldugunu bütün dünyaya göstermis bulunmaktadir. Harizmi'nin adi Latince'ye Alkhorizm (bundan algorisme), Fransizca'ya Algorithme ve Ingilizce'ye de Augrim seklinde geçmistir. 'Hesap metodu' manasina da kullanilan bu sözcük nihayet 'logaritma' seklinde günümüze kadar gelmistir.
Logaritmacilar ekolü, adi ve sistemlerini dogrudan dogruya ondan almislardir. Harizmi'nin matematikteki en büyük hizmetlerinden birisi de eserlerinde hem 'sifir'i, hem de baska rakamlari kullanmis olmasidir.
Kare ve dikdörtgen metodu denilen geometrik çözüm seklini cebire ilk kazandiran, tam kareye tamamlama metodlari ve bunlarin ilmi delilleriyle birlikte ortaya konulmasini saglayan, bilinen en eski trigonometri cetvellerini formüle eden, ikinci derece denklenmelerinin pozitif köklerini veren, gercek bir çözüm metodu ortaya koyan, cebirsel çarpma ve bölmelerle ugrasan, yüzey ölçüleriyle ilgili çesitli problemleri çözen, Bati acununa yeni sayi yazisini ve hesap usulünü ögreten yine Harizmi olmustur.
Harizmi, astronomi ve cografya alanlarinda da söhret kazanmistir. Bagdat ve Suriye'de iki rasathâne kurdurmus Zeyc-i Harizmi adýndaki, yildizlarýn hareketlerini tesbit eden meþhur yýldýz kataloðunu hazýrlamýþtýr. Güneþ, Ay ve yýldýzlarýn yüksekliklerini ve bunlara dayanarak zamaný ölçmede kullanýlan usturlab hakkýnda da iki eser kaleme almýþtýr. Coðrafya ile ilgili olarak da, Halife Memun'un isteði üzerine 69 alimle iþbirliði yaparak yer ve gökküresi haritalarýný gösteren bir atlas hazýrlamýþtýr.
Bu haritalarýný Ýslam dünyasýnda yapýlan ilk haritalarý teþkil eder. Doðulu ve Batýlý bilginlere rehberlik ve hocalýk eden Harizmi'nin eserleri kaynak ve temel eserler olarak kabul edile gelmiþtir.
Harizmi; IX. yy. Türk-Ýslam Matematik, Astronomi ve Coðrafya alimi. 780 yýlýnda Harizm'de doðduðu kabul edilir. Asýl adý, "Ebu Abdullah Muhammed bin Musa el Harezmi" dir. 850 yýlýnda Baðdat'ta vefat etmiþtir. Ýlme çok hizmeti geçmiþtir. Cebir ve Astronomi ilimlerinde kýymetli eserler yazmýþtýr. Harizmi'nin Ahmed, Muhammed ve Hasan adlý üç çocuðu olup, hepsi de Matematik ilmi üzerinde ciddi çalýþmalarýyla tanýnýr.
Hive bölgesinde bir Türk þehri olan Harizm'den ilim öðrenmek için ilim aleminin merkezi durumundaki Baðdat'a gelerek kýymetli ilim alimlerinden ders aldý ve kendini yetiþtirdi. Harizmi, zamanýn Abbasi Halifesi Me'mun'dan yardým ve destek gördü. Baðdat'taki Saray Kütüphanesi'nin idaresi kendisine verildi. Ayrýca Baðdat'taki ünlü Beytül Hikme'de vazife alan Harizmi; ilmi çalýþmmalar yapabilecek bütün imkanlarý elde etti. Ýhtiyaçlarý Abbasi Halifeliði'nce karþýlanan Harizmi, Baðdat'ta ve seyahatlerinde, Matematik, Astronomi ve Coðrafya ilimlerinde kýymetli araþtýrmalar yaptý.
Doðu ve Batý ilim aleminde Cebir'e yaptýðý katkýlarla ün yapýp, tanýnan Harizmi; bu sahada ilk eser sahibidir. Eserlerinde Avrupa'nýn bilmediði "sýfýr"ý kullanýp, cebir iþlemlerini geometrik düþüncelerle temellendirdi. Harizmi, "Kitab'ül Muhtasar fi Hesab'il Cebri Mukabele" adlý eserinde, "cebir" kelimesini Matematiðe kazandýrdý. Cebie ilmini metodik ve sistematik olarak ilk defa ortaya koydu.
Cebir'de bugün de tatbik edilen adýna, "kare ve dikdörtgen metodu" denilen geometrik çözüm yolunu kullandý.
Latince'ye çevrilip, Avrupa'da yüzyýllarca faydalanýlan, "Kitab'ül Muhtasar fi Hesab'il Cebri Mukabele" 'nin Arapça aslýyla Batý dillerine tercümesi Avrupa ve Amerika'da yayýnlandý. Eser; bir önsöz, beþ bölüm ve bir de ek bölümden meydana geliyordu. Muhteva olarak; birinci ve ikinci dereceden denklemlerin çözüm þekilleri, bilinmeyenleri, çeþitli cebir hesaplamalarýný misallerle açýkladýktan sonra; nazari ve tatbiki hesaplama þekilleri, zamanýn hükümet iþlerine ait hesaplarýn yapýlmasý, kanallarýn açýlmasý, bina yapýmý, esnaf ve tüccar için lüzumlu iþaretleri kapsýyordu. Ýkinci önremli eseri: "Kitab-el Muhtasar fi hisaballindi" isimli kitabýdýr. Arapça aslý mevcut olmayan, Cambridge Üniversitesi'nde bulunan ve "Algoritmi de numero indoram" adlý Latince kitaptýr. Bugünkü "logaritma" terimi, Harizmi'nin bu eserinde Latice, "algazizmi" olarak geçtiði sanýlmaktadýr.