Psikoloji ve din psikolojisi By: hafýz_32 Date: 12 Kasým 2010, 13:37:26
PSÝKOLOJÝ VE DÝN PSÝKOLOJÝSÝ
Batý bilim geleneði içerisinde 19. yüzyýlýn sonlarýndan itibaren baðýmsýz birer varlýk kazanmaya baþlayan sosyoloji, psikoloji, antropoloji gibi “Ýnsan Ýlimleri”, günümüzde çok hýzlý geliþmeler göstermektedir. Felsefî ve nazari spekülasyonlardan uzak, bilimsel metodlarla insaný inceleyen bu bilim dallarýnýn konulan gittikçe geniþlemekte, araþtýrma usûl ve yöntemleri zenginleþmekte, alt dallarý da çoðalmaktadýr. Bununla birlikte, bu alanlarda elde edilen bilgiler henüz yeterli bir seviyeye ve kesinliðe ulaþmýþ deðildir. Bu durum, hem bu bilimlerin henüz çok genç olmasýndan hem de konu edindikleri insan tabiatýnýn son derece karmaþýk özelliðinden ileri gelmektedir.
Ýnsan davranýþýný konu edinen psikoloji ve onun bir alt dalý olan Din Psikolojisi için de ayný durum sözkonusudur. Çalýþmalar ilerledikçe insaný daha iyi tanýyabilme imkânlarýnýn artacaðý da bir gerçektir.[2]
A- Psikoloji Bilimi
1- Psikolojinin Tanýmý
Psikoloji terimi, Yunanca aslý bakýmýndan iki kelimeden oluþmuþtur; bunlar, ruh anlamýna gelen “Psyche” ve bilgi, bilim anlamýna gelen “Logos” dur. Buna göre psikoloji, ruh bilgisi, ya da ruhbilim anlamýný ifâde etmektedir. Fakat bundan, psikolojinin doðrudan doðruya ruh üzerine araþtýrmalar yaptýðý anlaþýlmamalýdýr. Esasen ruh kavramý soyut bîr gerçekliði dile getirir ve bu anlamda konuyla ilgili felsefî ve dinî açýklamalarýn tarihi, psikoloji biliminden çok eskilere uzanýr. Psikoloji'nin asýl konusu, insanýn ruhî yaþayýþý ve davranýþýdýr. Psikoloji, ruh ve beden bütünü içerisinde, tarihî ve sosyo-kültürel gerçeklik düzeyinde bir varoluþa sahip bulunan somut insaný ele alýr. Zâten Psikolojinin baðýmsýz duruma gelmesi ve hýzlý bir geliþim göstermesi, onun gerçeklik alanýndaki çalýþma imkânlarýnýn ortaya çýkmasýyla ayný zamana rastlar.
Bu bilgiler ýþýðýnda günümüzde Psikoloji, davranýþý ve davranýþýn altýnda yatan süreçleri bilimsel olarak inceleyen çalýþma alaný olarak tanýmlanýr. [3]
a) Þuur ve Davranýþ :
Bu tanýmda yer alan “Davranýþ” kavramýnýn ne anlama geldiðini açýklamak gerekmektedir. Modern Psikoloji insan davranýþýný açýklamada “Bütüncü” bir görüþ geliþtirmiþtir. Davranýþýn bir doðrudan doðruya gözlemlenen, bir de gözlemlenemeyen, sadece iç dünyamýzda yaþanýp farkýna varýlan yüzü vardýr. Bu içsel ruhî hayatýmýzý meydana getiren duygu ve düþünceler bütününe “Þuur halleri”, “Þuur olaylarý”, “Zihinsel süreçler” gibi adlar verilir. Davranýþý þuurdan ayrý düþünmek, insaný ruhsuz bir makine kabul etmek olur. Bu anlayýþ çerçevesinde “Davranýþ” kavramý, bir yandan duygular, düþünceler, idrâkler, inanç ve tutumlar.. gibi doðrudan gözlenemeyen içsel ruhî olaylarý, diðer yandan ise sözler, tepkiler, hareketler., gibi görülüp-iþitilebilen her tür ruhi belirtiyi kapsayan bir anlam ifade eder. [4]
b) Davranýþlarýn Karmaþýklýðý :
Ýnsan davranýþýnýn en önemli özelliði “Karmaþýk” olmasýdýr. Ýnsan belli bir zamanda sadece tek bir uyarýcýya maruz kalmadýðý gibi, bir an içinde sadece tek bir tepkide bulunmak durumunda da deðildir. Bu bakýmdan, ferdin belli bir durumda müþahede edilen herhangi bir davranýþýnýn gerçek sebebini ve mânasýný anlamak için, onun hakkýnda çok yönlü bilgilere ihtiyaç duyulur. Davranýþýn dinamiðinde kiþinin biyolojik özellikleri, geçmiþ yaþantýlarý, o andaki içsel durumu ve içinde bulunduðu fizik ve sosyo-kültürel çevre etkilerinin hep birlikte oluþturduklarý bir “Güdüsel örüntü” yer alýr. [5]
2- Psikolojinin Alanlarý
Ýnsan hayatýnýn çok çeþitli yönleri vardýr; bu, psikolojinin deðiþik alanlar geliþtirmesine yol açmýþtýr. Bunlarýn her biri ayrý bir uzmanlýk alaný olarak geliþmesini sürdürmektedir. Baþlýca psikoloji dallarý þunlardýr:
Deneysel Psikoloji, davranýþýn temel ilkelerini bulma ve anlama gibi konularla ilgilenir. Bu alandaki çalýþmalar çoðunlukla duyum ve algý. Öðrenme ve hafýza, güdü ve duygu ile davranýþýn fizyolojik temelleri gibi konularda yürütülmektedir.
Geliþim Psikolojisi, döllenmeden ölüme kadar, yaþa baðlý olarak görülen davranýþ deðiþikliklerini, ferdin geliþmesinde çevrenin rolünü inceler.
Kiþilik Psikolojisi, bir bütün olarak fertlerdeki kiþilik yapýsýný ve tiplerini inceler; kiþiye özgü duygu, düþünce ve davranýþ biçimlerinin temelinde yatan genel yapýlan bulmayý amaçlar.
Sosyal Psikoloji, ferdin grup içerisindeki davranýþýný ve çeþitli gruplardaki kiþiler arasý sosyal etkileþimleri inceler.
Klinik ve Rehberlik Psikolojisi, kiþilerin günlük duygusal ve kiþisel sorunlarýný çözmek, meslekî ve akademik konularda yardýmcý olmak, çevresiyle daha uyumlu iliþkiler kurmalarýný saðlamak amacýyla yapýlan çalýþmalar bütününü kapsar.
Okul ve Eðitim Psikolojisi, öðrenci sorunlarý ve öðrenme konularýyla uðraþýr.
Ýþ veya Endüstri Psikolojisi, meslekler için insan yetiþtirme, iþte verimliliði artýrma, kiþiler ve kurumlar arasý iletiþimi geliþtirme gibi alanlarda çalýþmalar yapar.
Din Psikolojisi, kiþilerin dinî davranýþlarýný konu edinir.
Bunlarýn dýþýnda, henüz geliþmeye baþlayan yeni psikoloji alanlarý vardýr. Adlî týp psikolojisi, çevre psikolojisi, saðlýk psikolojisi., bunlardan bazýlarýdýr. [6]