Ortodoks Kiliseler By: ayten Date: 03 Kasým 2010, 00:40:38
19. 3- Ortodoks Kiliseler
160 milyon vaftizli taraftarýyla üç büyük kiliseden biridir. Hýristiyanlýðýn ilk devirlerine sadakatýyla þöhret bulmuþ mezheplerin baþýnda Ortodoks Kiliseler gelir. Bunlar, Kral Konstantin'in kurduðu Bizans Ýmparatorluk Kilisesinin mirasçýlarýdýr. Kendilerine has özel inançlarý vardýr. Küçük ayrýntýlar dýþýnda ibadet ve hukuk sistemleri de aynýdýr. Ancak, mensuplarýnýn milliyetlerine göre idari bakýmdan baðýmsýz Kiliseler meydana gelmiþtir. Genellikle dillerinin eski þekilleriyle veya kýsmen modern þekliyle ibadetlerini yaparlar. Ýdari yönden birbirlerine karþý tamamen baðýmsýz olan bu kiliseler “Autokephal” olarak vasýflandýrýlýrlar ve baþlarýnda bulunan kiþiye "Patrik" derler. Bilhassa Ýstanbul Patriði, tarihi durumuyla aralarýnda en itibarlýsýdýr. Autokephal kiliselerin baþhcalarý Ýskenderiye, Antakya, Kudüs ve Ýstanbul patriklikleridir. Bunlara Ýlâveten, Kýbrýs, Gürcü, Bulgar, Sýrp, Rus, Rumen, Yunan ve Arnavut kiliselerini de sayabiliriz. Çoðu, yüzyýllar boyunca devlet kilisesi olarak faaliyet göstermiþlerdir. Kilisenin en büyük makamý, piskoposlar meclisidir
Doðu-Batý Kiliseleri arasýndaki ayrýlýk XI-XIH. yüzyýllar arasýndaki bir geliþmenin sonucudur. 1204'de Dördüncü Haçlý Seferi Ýstanbul üzerine oldu. Ýstanbul yakýlýp yýkýldý. Ýkonlar, kutsal kâseler parçalandý. Rahipler asýldý. Patriklik tahtý üzerinde fahiþelere þarký söyletildi. Papa'nýn atadýðý Latin Patrik halký Latinleþtirmeye çalýþtý. Bütün bu olaylar Doðu Kilisesini Batý'dan tamamen kopardý, uzaklaþtýrdý.
Osmanlý hakimiyetinden sonra, Kilise içi ayinlere aðýrlýk verildi. Rusya'nýn etkisiyle dine milli duygular da karýþmaya baþladý ve “Dinsel Milliyetçilik” doðdu. Hýristiyan cemaatýn hukukî sorumluluðunun Ýstanbul Patriðine verilmesi, Slav ve Araplar aleyhine Helenizm'in himayesine yol açtý. Bu durum Rus halkýnýn “Üçüncü Roma” olarak “Moskova Patrikliði” tasavvurlarýný doðurdu. [472]
Osmanlý Devletinin zayýflamasý Milli Kiliselerin teþekkülünü hýzlandýrdý. 1850 de Yunan Kilisesi, Ýstanbul Patrikliðince resmen tanýndý. 1879 da baðýmsýzlýðýný kazanan Sýrp Kilisesi 1922 de Patrikliðe yükseldi. 1860 da istiklalini ilan eden Bulgar Kilisesi 1945 de Ýstanbul Patrikliðince tanýndý ve 1953 de de Patrikliðe yükseldi, 1960 da da Ýstanbul Patrikliðince resmen tanýndý. Rus kilisesi ise, 1917 ihtilali sonrasý zor günler yaþadý. Yeni rejime uymaya çalýþan yeni hareketlerin doðmasýna yol açtý. 1943-1959 yýllarý arasýnda Kilise, Parti ve Devletten baðýmsýz olmak istediyse.de Kruþçev zamanýnda devletin baskýsý arttý, 22.000 kiliseden 15.000'i, 68 manastýrdan 60'ý, 8 papaz okulundan 5'i kapatýldý. Bu baskýlar Kruþçev'in ölümünden sonra biraz hafifledi. [473] Günümüzde tekrar din hürriyetlerine kavuþmuþlardýr.
Ýstanbul Patrikliði içindeki bu tarihi sarsýntýlara karþý, daðýlan kiliseyi toplamaya çalýþmaktadýr. 1948 de kurulan “Kiliseler Birliði” konseyinde Anglikan ve Luthercilerle birlikte “Hýristiyan Birliði” hareketinin kurucusu olmuþtur. 1966'dan beri “Kiliseler Birliði Konseyi” üyesidir. Diðer Doðu kiliselerinin buraya üyeliðini teþvik etmektedir. Diyalog ve Ortodoks kiliseler arasýndaki bölünmeleri ortadan kaldýrma ve birleþtirme çalýþmalarýný sürdürmektedir. Son yýllarda Ortodoks ve Katolikler arasýnda diyalog giriþimleri sürdürülmekte; Papa ve Patrik arasýnda karþýlýklý ziyaret ve görüþmeler devam etmektedir.
Ortodoks Kiliseler, inançla ilgili konularda piskoposlar meclisi kararlarýný geçerli sayarlar. Tarihteki yedi Konsil kararlarý emredici güçtedir. Ýznik ve Ýstanbul Konsilleri kararlarý iman esaslarý arasýnda yer alýrken, diðerleri ilahiyatla ilgili düþünceler olarak kabul edilir. Kutsal Kitap yanýnda, Kilise Babalarýnýn yazýlarý da ikinci derecede saygýnlýðý olan yazýlardýr. Ortodoks Kiliselerde layuhti bir otorite yoktur. Mukaddesatýn varlýðý, tesiri ve sayýsý, Kilisenin durumu ve Meryem konularýnda bir doðma bulunmaz. Ýlahi varlýk ve hidayet sýrrý konusunda, bunlarýn kavranýlamayacaðý ve ifade edilemeyeceði kanaatýndadýrlar. Ýbadetleri, ruhsal ve mistik karakterdedir. Sýr Kilisesi olarak, Antik dinlerin mirasçýsý görünümündedirler. Ýkonalar ise, göksel suretlerin vücutsuz ruhlarýný tasvir ederler. Bu sebeple önlerinde secde edilir, öpülür, okþanýr ve tazim edilirler. Cemaat, Ýsa ile. Meryem ile, melekler ve evliyalar ile birlikte ibadet etmiþ olduðuna inanýr. Çocuklar vaftiz edilmekle veya organlarýnýn miron yaðýyla yaðlanmasýyla, þeytani kuvvetlere karþý korunmuþ, mühürlenmiþ sayýlýr. Dini iþlerde kullanýlan yað, su, ayrýca nikah, rahipliðe giriþ, cenaze takdis edilirler. Ýbadetleri sabah, gündüz, akþam ve gece vakitlerinde yapýlýr. Bu esnada, Ýsa'nýn cemaata geliþinin sembolü olarak Kutsal Kitaptan parçalar okunur. Kutsal Ekmek ve Þarap daðýtýlýr. Advent, Paskalya, Havari ve Meryem oruçlarý adýyla çeþitli zamanlarda'oruç tutarlar.
Ortodoks Kiliseler, kendi içlerinde bazt mezhepler de ayrýlmýþlardýr. Balkanlar ve Rusya'daki Ortodoks kiliseler bir grup oluþtururken, Ýslam Ülkeleri içinde asýrlardýr yaþayan Milli Kiliseler de, ayrý bir grup oluþtururlar.
Ortodokslarý diðer Kiliselerden ayîran baþlýca hususlar özetle þunlardýr:
1- Ruhani baþkanlarý Patrik veya Baþpiskoposlardýr.
2- Papa'nýn üstünlüðünü kabul etmezler.
3- Ýlk yedi konsil dýþýndaki konsülleri ve kararlarýný kabul etmezler.
4- Ýkonalara hürmet ve tazimde bulunurlar.
Papazlar evlenebilir. Keþiþler, piskoposlar ve Patrikler evlenemezler. Boþanmaya bazý þartlarla izin verilir.