Mani By: ayten Date: 23 Ekim 2010, 11:19:07
2. 1- Mani
m.s. 216'da Güney Ýran'da doðan Mani, Hýristiyanlarca sapýk sayýlan Elkesai mezhebine mensup bir aile içerisinde yetiþti. Babasýnýn ismi Patik, annesinin ismi Meryem idi. Kaynaklar Mani'nin doðum yeri hakkýnda görüþ birliðine varamazlar. Ancak Biruni, Mani'nin doðum yerinin, Mardinû köyü olduðunu haber verir. Mani'nin yetiþtiði yöre ve civarýnda Mani'nin de mensubu olduðu Hýristiyanlýðýn Elkesai mezhebi yanýsýra, Sabitlik ve Mecusilik gibi inanç sistemleri de yaygýndý ve bunlar Mani'nin düþünce sisteminin oluþmasýnda çeþitli^ þekillerde etkili oldular. Manihaist metinlere göre Mani henüz 5-6 yaþlarýndayken, aðaçlarýn kendisinin önünde eðilip yüceliðine þahadet etmeleri gibi çeþitli tecrübeler yaþýyordu. 12 yaþýndayken Mani, “Ýkizim” adýný verdiði, “Kutsal Ruh” olarak da yorumlanan ilahi bir elçi vasýtasýyla çeþitli ilhamlar aldý. Yaklaþýk 20 yaþýnda bu Ýlham alma tecrübesi tekrar baþladý ve bundan sonra Mani, inanç sistemini þekillendirmeye ve bunu etrafa yaymaya baþladý. Ýlk tebliðini babasýna ve diðer aile büyüklerine yaptý ve onlarý kendi dinine kazandý. Kral I. Þapur zamanýnda Mani'nin hareketine oldukça geniþ bir tolerans gösterildi ve bu sayede o, baþta Ýran olmak üzere çeþitli yörelerde dinini yayma fýrsatý buldu. Nitekim I. Þapur'a olan minnet borcunu, ona atfen yazdýðý Þapuragan isimli eserle bir bakýma ödemeye çalýþtý. Zerdüþt ve Mani taraftarlarýnýn birbirlerine karþý olan rekabeti Þapur'un 30 senelik saltanatý süresince fiili bir durum yaratmadý. Mani öðretisini yaymak için Ýmparatorluk sýnýrlan içinde seyahatlar yaparak cemaatlar kurdu.
Öðrencilerini Doðuya, Batýya göndererek misyon çalýþmalarýný geniþletti. Horasan Maniheizmin merkezi oldu. I. Þapur sonrasý dönemde Manihaizm'e gösterilen tolerans bir müddet devam etti. Ancak I. Behram döneminde (274-277) buna son verildi. Özellikle imparatorluðun Mecusi baþ rahibi Kartir'in yayýnladýðý bir genelgede yer alan, Mecusilik dýþýnda aralarýnda Manihaizm'in de bulunduðu bütün dinlerin takibat altýna alýnmasýyla, Manihaistlere karþý yoðun bir sindirme kampanyasý baþlatýldý. Nihayet Mani yakalandý, zindana atýldý ve 26 günlük zindan hayatý sonrasý 216'da baþý kesilmek suretiyle öldürüldü. Cesedi taraftarlarýnca Ktesifpon'a gömüldü.Mani'nin öðrencileri, dinlerini teblið için gittikleri yörelerde onun misyonunu baþarýyla temsil ettiler. Onu, Mecusilere “Zerdüþt'ün manevi oðlu” (Saoþyant), Budistlere “Geleceðin Buddha'sý” (yani Mahraya) ve Hýristiyanlara “Paraklit” diye isimlendirerek anlattýlar.