Orta Arabistan Dinleri By: ayten Date: 20 Ekim 2010, 01:17:10
3- Orta Arabistan Dinleri
Literatür.
1- Kur'an-ý Kerim. Ýbn al-Kalbî, Putlar Kitabý, Çev. Beyza Düþüngen (Bilgin), Ankara 1969.
2- Neþet Çaðatay, Ýslam Öncesi Arap Tarihi ve Cahüiye Çaðý, Ankara 1971, s.102-112.
Orta Arabistan'la ilgili malzeme Güney Arabistan'dakinden çok daha azdýr ve yetersizdir. Halkýn hayat ve inancýyla ilgili fazla bir belgeye rastlanmaz. Ancak, en önemli kaynak Kur'an-ý Kerim ve Ýbnul-Kelbi'nin “Kitabu'l-Asnam” isimli eseridir. Bunlar vasýtasýyla, Cahiliye Çaðý Arap inancý ve adetleri hakkýnda bilgi sahibi oluyoruz.
Dünyanýn çeþitli yerlerinde ve zamanlarýnda yaþamýþ ve halen yaþamakta olan çok tanrýcý ve putperest kavimlerin çoðunda görüldüðü üzere, Hîcaz bölgesinde de çok tanrýya inanýlmakla birlikte, bunlarýn üzerinde mutlak güç ve kudret sahibi yüce bir varlýða da inanýlýyordu. Bu yüce varlýðýn ismine “Allah” diyorlardý. Ancak Allah'ý çok uzaklarda pasif bir tanrý olarak tasavvur ettikleri için, günlük iþlerinde çevrelerinde putlarýný gördükleri, Allah'la aralarýnda þefaatçi olduklarýna inandýklarý, düþük derecedeki ilahlara tapýyorlardý. Yüce Allah'ý ise, büyük tehlikelerde, güçlerinin sýnýrlý olduðuna inandýklarý Ýlahlarýndan ümit kestikleri zamanlar hatýrlýyorlardý. Bu durumu Kur'an þöyle açýklar:
“Denizde boðulma korkusunun þiddeti size geldiði zaman, Allah 'tan baþka taptýðýnýz bütün putlar hatýrýnýzdan kaybolur. Yalnzý O'na dua edersiniz. Fakat Allah sizi kurtarýp karaya çýkarýnca da yüz çevirirsiniz”
Ayrýca müþriklere, arzýn ve üstündeki varlýklarýn, göklerin ve Arþ'ýn, mülkiyet ve hazinelerinin kimin olduðu sorulduðunda da “Allah'týr” derlerdi. Allanýn varlýðýný inkar etmezlerdi. Allah'tan baþka, daha pek çok Tanrýsal varlýklarýn mevcudiyetine de inanýrlardý. Ýsimlerini Lât, Menat, Uzza, Hübel vs. olarak adlandýrdýklarý bu ilahlarýn tabii kaya, aðaç, heykel vs. þeklindeki putlarla müþahhaslaþtýrdýklarýndan, kendilerine “Putperest” de denmiþtir. Bunlardan Menat, Lât ve Uzza'yý diþi telakki edip Allah'ýn kýzlarý diyorlardý. Bunlar bütün Arabistan'da hürmet görürlerdi. Hübel erkek sayýlýrdý. Bu tanrýlarý içinde en eskisi Menat idi. Putu büyük bir taþtý, Mekke ile Medine arasýnda, Kudayd denen bir mevkide bulunurdu. Bilhassa Evs ve Hazrec kabileleri tazim ederlerdi. Ama, kültü bütün Araplar arasýnda yaygýndý.
Lât, kültü Orta ve Kuzey Arabistan'da yaygýndý. Merkezi kült yeri Tâifde vr Putu beyaz bir granit taþtý ve bugünkü Taif Camii yerinde bulunuyordu, olduðu verimli dere, onun arazisi sayýlýrdý. Lâfýn mücevher taþlarla, altýn ve “Müþle, tütsü ve kumaþlarla dolu bir cabcab'ý (puta yapýlan takdimelerin konduðu bir kuyu) vardý.
Üç tanrýçadan en genci Uzza, güçlü, kuvvetli manasýna gelir. Kültü, bütün Arabistan'a yayýlmýþtý. Kült yeri Mekke'de, Nahle deresinde üç samura aðacý idi. Buraya Gatafan Kâbesi de denirdi. Putun bu aðaçlarda oturduðuna inanýlýrdý. Ýslam'ýn geliþinden sonra Hz. Muhammed'in emriyle aðaçlarý kesilmiþ, evi de yýkýlmýþtýr. [174] Arabistan'ýn kuzey bölgelerinde, Uzza ile Venüs gezegeni arasýnda ilgi kurulurdu. Bu üç tanrýça dýþýnda Kur'an'da Nuh kavminin;
“Tanrýlarýnýzý býrakmayýn, ne Vedd'i ne Suva'ý ne de Yegus'u, Yeûk'u ve Nasr'ý býrakmayýn” [175] dedikleri Vedd (ay), Suva, Yagus, Yauk ve Nasr (güneþ) isimli tanrýlar da zikredilir. Bunlar, önceleri kabile tanrýlarý olmalýdýr. Bu tanrýlara, Güney Arabistan'da da rastlanýr. [176]
Orta Arabistan'ýn meþhur tanrýlarýndan birisi, Hübel'dir. Putu insan suretinde idi ve Kabe'de bulunuyordu. Kuzeyde Muaz bölgesinden getirilmiþti. Putu önündeki susuz kuyu cabcab vazifesi görürdü ve önünde fal oklarý atýlýrdý.
Kabe'de bulunan Ýsaf ve Naile putlarý, Huzaa ve Kureyþ kabilelerince tazim görürdü. Kureyþ'in hürmet ettiði tanrýlardan Menaf, Kuzey Arabistan'da Zeus ile ayný sayýlýrdý. Ayrýca Ruda, Þems, Kuzah ve diðer baþka tanrýlara tapýldýðý olmuþtur.
radyobeyan