Kuran ve hadislerde temizlik By: sumeyye Date: 02 Ekim 2010, 16:10:10
Kur’an ve Hadislerde Temizlik
Ýslâm Dini, taharete yani temizliðe özel bir önem vermiþtir. Tahâret lügatta; pislikleri terk etme ve onlardan uzak durma mânâsýna gelir. Istýlahî anlamý ise; namaza engel olan hades (mânevî kir) ve necâsetten (maddî kir) temizlenme demektir.
Taharet, namazla olan ilgisinden dolayý Ýslâm Dini’nde özel bir ehemmiyet kazanýr. Tahâret kelimesi, deðiþik þekilleriyle Kur’âný Kerim’de 31 yerde geçmektedir. Pisliklerden temizlenme, yaklaþýk olarak bunlarýn yarýsýný teþkil etmektedir. Meselâ; “...ve elbiseni temizle.” (Müddessir/74: 4); “Allah, tevbe edenleri ve temizlenenleri sever.”(Bakara/2: 222); “Eðer cünüp iseniz, tam temizlenin (gusül abdesti alýn.)” (Mâide/5: 6); “Âdet hâlinde kadýnlardan çekilin, temizleninceye kadar onlara yaklaþmayýn.” (Bakara/2: 222)
Hz. Peygamber’in (s.a.s.) sözleri arasýnda da temizlikle ilgili pek çok beyanlarýný görebiliriz. Meselâ bunlardan bir tanesi; “Temizlik, imanýn yarýsýdýr.” þeklindedir (Müslim, taharet 1).
Kur’âný Kerim’de temizlikten bahsedilen yerlerde, sadece maddî pisliklerden temizlenme mânâsý kastedilmemiþtir. Ayný zamanda;
a. kalp temizliði mânâsýndaki temizlikten þöyle bahsedilmiþtir: “... bu hem sizin kalbleriniz, hem de onlarýn kalbleri için daha temizdir.” (Ahzâb/33: 53);
b. fuhuþ ve zinadan temizlik: “... Lût âilesini þehrinizden çýkarýn. Çünkü onlar, temiz kalmak isteyen (zina ve fuhuþ yapmayan) kimselerdir.” (Neml/27: 56);
c. malýn haramla kirlenmemesi için temizlik: “Onlarýn mallarýndan, kendilerini temizleyeceðin ve yücelteceðin bir sadaka al.” (Tevbe/9: 103),
d. putlara tapma ve yalan pisliðinden temizlik: “Ey peygamber! Aðýzlarýyla “inandýk” dedikleri hâlde, kalpleri inanmamýþ olanlardan küfürde yarýþ edenler seni üzmesin. Yahûdiler arasýnda da yalana kulak veren, sana gelmemiþ olan bir kavme kulak verenler vardýr. Kelimeleri konulduklarý yerlerden çýkarýp tahrif ederler. Eðer size bu verilirse alýn, bu verilmezse sakýnýn!’ derler. Allah birini þaþýrtmak isterse, sen onun için Allah’a karþý hiç bir þey yapamazsýn. Onlar öyle kimselerdir ki Allah, onlarýn kalblerini temizlemek istememiþtir. Onlar için dünyada rezillik var ve yine onlar için âhirette de büyük bir azap vardýr.” (Mâide/5: 41) gibi âyetlerde temizlikten de bahsedilmiþtir.
Ayrýca tahâret kelimesi; bütün bedenin, elbisenin, mekânýn ve suyun temizliðini de ihtiva etmektedir.
Beden Temizliði
Ýslâm dini, temizliði imanýn (kemal) þartlarýndan biri kýlmýþtýr. Ýbadetlerin kabul edilmesinin ilk þartý, maddî ve mânevî temizlik olduðu gibi, imanda kemalin þartý da temizliktir. Hz. Peygamber (s.a.s.) bir hadîslerinde “Temizlik imanýn yarýsýdýr.” (Müslim, taharet 1) buyururlar. Burada ehemmiyeti belirtilen temizlik mutlaktýr. Yani hem maddî, hem mânevî temizlikler buna dahildir (Canan, 66).
Beden temizliði de ikiye ayrýlýr: Necâsetten tahâret (maddî temizlik), hadesten tahâret (mânevî temizlik).
Hadesten temizlik de büyük ve küçük olmak üzere ikiye ayrýlýr.
a. Büyük hades, guslü gerektiren cünüplük: “Ey inananlar, sarhoþken namaza yaklaþmayýn ki ne dediðinizi bilesiniz. Yolculuk dýþýnda, cünüp iken de yýkanýncaya kadar (namaza yaklaþmayýn.” (Nisâ/4: 43); hayz (kadýnlarýn aybaþý hâli) ve nifâs: “Sana âdet görmeden soruyorlar. De ki:O eziyettir.’ Âdet hâlinde kadýnlardan çekilin, temizleninceye kadar onlara yaklaþmayýn.” (Bakara/2: 222)
b. Küçük hades ise; namaz için alýnan abdesti gerektiren bevletme, büyük tuvaletini yapma ve abdesti bozan diðer þeylerdir. Ebû Hüreyre’den rivâyet edilen bir hadîsi þerifte, Hz. Peygamber (s.a.s.): “Allah, sizden birinizin, tekrar abdest alana kadar bozulmuþ abdest ile kýldýðý namazý kabul etmez.” (Buhari, hiyel 2) buyurmuþlardýr.
Necâset ise, insanýn bedenine, elbisesine ve namaz kýlacaðý yere bulaþan maddî pislik demektir. Â limlerin çoðuna göre, namazýn sýhhatli olabilmesi için bu pisliðin giderilmesi þarttýr.
Týbbî yönden baktýðýmýzda istincânýn (idrar ve büyük abdestten sonraki temizlik) beden temizliðinde çok büyük bir rolü vardýr. Ýdrar ve büyük abdestten sonraki temizlik sýhhî açýdan çok önemlidir. Meselâ idrar, zehirli bir çok kimyevî madde ihtiva etmektedir. Ayrýca içinde mikroplar da bulunmaktadýr.
Büyük abdest pisliði ise; bunun bir gramýnda milyonlarca mikrop vardýr. Bu pisliðin içinde tifo ve dizanteri mikroplarý da bulunmaktadýr. Manchester Üniversitesi Týp Fakültesi'nde okutulan derslerde ispat edildiðine göre bu mikroplar, tuvalet kaðýdý ile temizlik yapýlýrken sekiz kat kaðýttan geçip insanýn elini pisletmektedir. Dolayýsýyla, tuvaletteki temizlik için en ideal olan sudur.
Ýslâm’ýn temizlik hususundaki emir ve hükümlerini araþtýran bir kimse, bunlarýn arkasýnda sýhhî yönden büyük faydalarýn olduðunu görecektir. Meselâ istincâ: Ýslâm, istincâda sað elin kullanýlmasýný yasaklamýþtýr. Çünkü sað el ile yemek yenir. Böylece sað elin pisliklere temasý önlenir ve mikroplara karþý hijyenik durum saðlanýr.
Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.), sað elini; yemek yerken ve içerken, bir þey alýp verirken kullandýðý, sol elini ise; bunun dýþýnda kalan yerlerde kullandýðý rivâyet edilmiþtir.
Bir günde her namaz için abdestin emredilmesi ve abdest uzuvlarýnýn tekrar tekrar yýkanmasýnýn istenmesi, insan vücudunun açýkta kalan ve mikroplarla en çok kirlenen yerlerinin temizlenmesine vesile olur. Mikrobiyoloji uzmanlarý, insanýn açýkta olan cildinin 1 cm2’sinde 5 milyon kadar mikrobun bulunduðunu isbat etmiþlerdir. Mikroplarýn süratli bir þekilde çoðaldýðý da bilinen bir gerçektir. Bundan kurtulmak için de, cildin tekrar tekrar yýkanmasýndan baþka çare yoktur.
Doktorlar cildin, insan vücudunda en büyük uzuv olduðunu kabul etmektedirler. Normal bir insanýn cildi, yaklaþýk olarak 2 m2’dir. Bir insan cildi üzerinde bulunan muhtelif (yararlý ve zararlý) mikroplarýn sayýsý, Vindoff’un “Skin and Veneral Diseases” adlý kitabýnda söylediðine göre yer yüzündeki canlýlarýn hepsinin sayýsýndan daha fazladýr. Yine bu bilgine göre, bir defa banyo yapmakla bu mikroplardan (özellikle zararlý olanlarýndan) 200 milyonu izâle edilmektedir. Bu zararlý mikroplar durmadan çoðalmaktadýr. Öyleyse bunlarý, sürekli ve intizamlý bir surette yok ederek sayýsýný azaltmalýdýr. Bu hususta Peygamber Efendimiz
(s.a.s.) ne güzel buyurmuþlardýr: “Her Müslümanýn haftada bir defa baþýný ve vücudunu yýkamasý onun üzerinde bir haktýr” (Buhari, cum’a 12; Müslim, cum’a 9).
Ýslâm Müslüman’a, diþlerini ve arasýnda kalan yemek artýklarýný da temizlemesini emretmektedir. Konuyla ilgili olarak Hz. Peygamber (s.a.s.): “Ýnsanýn amellerini yazan, sað ve solunda bulunup ve ondan hiç ayrýlmayan iki meleðin en çok kýzdýklarý þey; amellerini yazmakla mükellef olduklarý kimsenin diþlerinin arasýnda kalan artýklarý temizlemeden namaz kýlmasýdýr.” Buyurmuþlardýr (Süyuti, 85).
Malûmdur ki, mazmaza (abdestte aðzý güzelce yýkamak), aðzý, gýrtlaðý ve diþ etlerini iltihaplardan, diþleri de çürümekten korur. Dr. Mustafa Said esSuyûtî, Mu’cizâtün fi’tTýbbi li’nNebiyyi’lArabî Muhammed (s.a.s.) adlý kitabýnda, Dr.Garzûzî’nin Vikâyetü’lEsnân ve Sýhhatü’lEbdân adlý kitabýndan naklen þöyle diyor: Ýnsanlarýn % 90’ý diþlerini kaybediyorlar. Eðer aðýz temizliðine gerekli önemi verseydiler, zamanýndan önce diþlerini kaybetmezdiler. Aðýz temizliði gerektiði gibi yapýlmayýnca, zarar sadece diþ etlerine münhasýr kalmýyor. Aðýzda oluþan ve biriken zararlý maddeler, tükürük ve yiyeceklerle mideye geliyor. Kana karýþarak bütün uzuvlara kadar gidiyor ve birçok hastalýða sebep oluyor.”
Doktorlarýn verdiði bilgilere göre aðýzda korkunç sayýda çeþitli mikrop, bakteri, virüs ve asalak vardýr. Bunlarýn çeþitleri 100’e yaklaþmaktadýr. Bir lokmanýn 1.mm2’sindeki mikroplarýn sayýsý ise milyonlarla ifade edilmektedir. Bu mikroplar, diþlerin üzerinde ve aralarýnda birikmiþ yemek artýklarýyla beslenmektedir. Bunlarýn geliþme ve çoðalmalarý neticesinde aðýzda zararlý ifrazatlar ve kötü kokular meydana gelmektedir. Bundan dolayý Ýslâm, misvak kullanmayý emretmiþtir. Hz. Peygamber (s.a.s.) þöyle buyurmuþlardýr: “Misvak kullanýn, çünkü misvak, hem aðzý temizler, hem de Rabb’in rýzâsýný kazandýrýr.” (Ýbn Mâce, tahâret 7); “Mübârek zeytin aðacýndan yapýlan misvak ne güzeldir. Misvakla hem aðýz temiz olur, hem de diþler sararmaktan korunur. Zeytin aðacýndan yapýlan misvak, benim ve benden önceki peygamberlerin misvaðýdýr.” (Heysemî, Mecmeu’zZevaid, 2: 100); “Dört þey peygamberlerin sünnetlerindendir; hayâ(utanma duygusu), güzel koku kullanma, nikâh(evlenme) ve misvak kullanma” (Tirmizi, nikâh 1).
Ýslâm, istinþâk’a da teþvik etmiþ ve ona, aðýz temizliði gibi önem vermiþtir. Ýstinþâk, burun temizliði demektir. Suyun buruna çekilmesi ve daha sonra çýkarýlmasý; burunda birikmiþ zararlý maddelerin ve mikroplarýn dýþarýya atýlmasý ve burun kýllarýnýn temizlenmesine vesîle olur.
Fýtrî Temizlik ve Vücut Temizliði
Vücut temizliðinin tam olabilmesi için Hz.Muhammed (s.a.s.) bir takým sýhhî talimât getirmiþ, bunlara “fýtrî temizlik” adýný vermiþ ve bunlara uymamýz gerektiðini bildirmiþtir.
O’nun (s.a.s.), fýtrî temizlik hakkýnda þöyle dediði rivâyet edilir: “Fýtrat beþtir, veya þu beþ þey fýtrattandýr: Sünnet olmak, kasýklardaki kýllarý týraþ etmek, týrnaklarý kesmek, koltuk altý kýllarý yolmak ve býyýklarý kýsaltmak” (Buhari, libas 63). Günümüzün týp ilmi ise, bu sünnetlerin önemini bize daha yeni yeni söylemektedir.
1. Týrnaklarýn kýsaltýlmamasý, altlarýnda bir çok mikrobun ve kirin birikmesine sebep olmaktadýr. Temiz olmayan týrnaklarýn taþýyarak sebep olduðu bir çok hastalýk vardýr ki, meselâ ishâl, baðýrsak iltihabý, göz iltihabý, baðýrsak parazitlerinin bulaþmasý bunlardan sadece birkaçýdýr.
2. Sünnet olmanýn da birçok sýhhî faydasý vardýr. Sünnet olma, kiþiyi zararlý olan yaðlý ifrazâttan koruduðu gibi, mikroplarýn geliþip çoðalmasý için uygun bir ortam olan sünnet derisinin kesilmesi, onlarýn çoðalmasýný da önleyecektir. Þu da kesin bilinen bir gerçektir ki, kocalarý sünnetli olan Müslüman kadýnlarda, diðerlerine göre rahim kanseri daha az görülmektedir.
3. Kasýk kýllarýnýn temizlenmesi/týraþ edilmesinde de büyük sýhhî faydalar vardýr. Çünkü mikrop, bakteri ve benzeri bazý haþareler genellikle kasýklardaki kýllarda yaþarlar. Kasýk kýllarýný týraþ etme pek yaygýn olmayan batýda her sene erkek ve kadýnlardan büyük bir yekun deðiþik hastalýklara yakalanmaktadýrlar.
4. Koltuk altlarý, insanýn en çok terleyen yeri olduðundan, mikroplarýn geliþmesi için en uygun olan yerlerdir. Mikroplarýn çoðalmasý neticesinde kötü koku meydana gelir ve bu kötü koku etrafý rahatsýz eder. Onun için koltuk altý kýllarýný yolma (veya týraþ etme), bu mikroplarýn büyük sayýda çoðalmasýna engel olur.
5. Býyýklarý kýsaltma da, fýtrî sünnetlerdendir. Çünkü uzun býyýk, insanýn yediði ve içtiði þeylerle devamlý pislenir Onlarýn pislenmesi de aðzýn pislenmesine sebep olur.
Elbise Temizliði
Ýslâm’da çevre temizliði, kiþinin giydiði elbisenin de temiz olmasýný gerektirir. Müslüman toplumdaki bir fert, görünüþü güzel, tertipli ve temiz elbiseli olmalýdýr. Bu hususta Allah Teâlâ: “Ey Âdem oðullarý, her mescid için (namaz kýlacaðýnýz vakit, yatak ve namaza mani kiri bulunan iþ elbisesi gibi, elbiseleri deðil), güzel elbisenizi giyin.” (A’râf/7: 31) buyurmaktadýr.
Hz. Peygamber (s.a.s.), insanlarýn görünüþ ve elbise itibariyle en güzel olanýydý. Arkadaþlarýný, elbise temizliðine dikkat etmeleri için teþvik ederdi. Bir gün, üzerinde kirli elbise bulunan bir adam gördü ve: “Bu adam elbisesini yýkayacak bir þey bulamýyor mu!” (Ebû Dâvûd, libas14) dedi. Hz. Peygamber (s.a.s.), bu sözüyle Müslümanlarý, bu adamýn giydiði þekilde kirli elbise giymemeye davet ediyordu.
Ýslâm, elbise temizliðini her gün yapýlan ve devam eden ibadetlerin sýhhati için þart kýlmýþtýr. Bu durum da, insaný bilerek veya bilmeyerek elbiseye temas eden bütün pisliklerden devamlý olarak uzak durma hususunda dikkat ve teyakkuza teþvik etmektedir. Allah Teâlâ: “...ve elbiseni temizle.” (Müddessir/74: 4) buyurmaktadýr. Hz. Peygamber (s.a.s.) de: “Kimin bir elbisesi varsa, onu temiz tutsun.” buyurmuþlardýr. Hz. Peygamber (s.a.s.), özellikle insanlarýn birlikte olduklarý cuma ve bayram namazlarý gibi yerlerde elbiselerin temiz olmasý gerektiðini bilhassa vurgulamaktadýr.
Mekân Temizliði
Hz. Peygamber (s.a.s.), evlerin temizliðine de büyük önem vermiþler ve: “Allah güzeldir ve güzeli sever, cömerttir ve cömerdi sever, kerîmdir ve kerîmi sever, temizdir ve temizi sever. Evlerinizin çevresini temizleyin...” (Tirmizî, edeb 41) buyurmuþlardýr.
Bu hadîsi þerifte Peygamber Efendimiz bizleri, evlerinin temizliðinde süprüntü ve fazlalýklarý temizlemeyenlere benzemekten menetmiþlerdir.
Ýslâm, evlerin ve çevrelerinin temizlenmesini emretmekle, daha pek çok faydanýn yanýsýra, âmmenin sýhhatini hedeflemiþtir. Çünkü, ev ve evlerin çevrelerinde pislik birikirse, buralarda haþereler ve mikroplar rahat bir þekilde geliþir ve çoðalýr. Ayrýca, etrafa bir çok hastalýða sebep olabilecek kötü kokular yayýlýr ve evler oturulamayacak bir hâle gelir.
Mekân temizliði denilince evlere ilâveten sokak, ibadethâne, toplantý yerleri vs. insanlarýn devamlý veya arasýra bulunmak zorunda olduklarý yerler de akla gelir.
Ýslâm, umumî bir þekilde yeryüzünün, kirlenmeden korunmasýný ve temiz tutulmasýný istemektedir. Özellikle üzerinde namaz kýlýnan yerin temiz olmasýný þart koþmaktadýr. Üzerindeki pislik hangi çeþit pislik olursa olsun temizlenmemiþ bir yerde kýlýnan namaz makbul deðildir.
Mekân temizliði konusunun içine, insanýn içinde yaþayacaðý ister ev olsun isterse çadýr olsun mesken yeri seçimi de girer. Selefi sâlihîn, ev yapýlacak yerin seçiminde þu þartlarýn göz önünde bulundurulmasý üzerinde durmuþtur:
1. Hastalýklarýn çok olduðu bir yer ve çevresi olmamalý.
2. Güneþ ve havadan mahrum, rutubetli yerler olmamalý.
3. Yerin altýnda bir yer, (aðýr ve zehirli gazlarýn istilâ ettiði mahaller olmamalý).
4. Çok yüksekte þiddetli rüzgâra maruz yerlerde de olmamalý.
5. Ýhtiyaca göre odalarý geniþ olmalý.
6. Evin kendisi, kapýlarý ve pencereleri saðlam olmalý ki, zararlý haþerelerin, soðuk havanýn ve akciðer veremi mikrobu gibi sýhhate zararlý mikroplar ihtiva eden tozlarýn girmesine de engel olunsun.
Sularýn Temizliði
“Hayatý olan her þeyi sudan yaptýk.” (Enbiyâ/21: 30) âyetinde belirtildiði gibi su, hayatýn aslý olduðundan, suyun pislenmeden korunmasý demek, esasen hayatýn deðiþik þekilleriyle korunmasý demektir. Ýslâm Dini, bir çok emriyle suyun korunmasýna önem verir ve pisliklerden sakýnmalarý konusunda insanlarý teþvik eder. Hz. Peygamber (s.a.s.) bu hususta: “Sizden birisi daha sonra yýkanacaðý durgun suya bevletmesin” (Buharî, vüdû’ 28; Müslim, tahâret 95) buyurmuþlardýr.
Ýçine bevledilmiþ durgun suda deðiþik hastalýklara sebep olacak mikroplar bulunduðundan, buralarda yýkanmak doðru deðildir. Ayný þekilde Hz. Peygamber (s.a.s.): “Akan suya bevletmekten de nehyetmiþtir.” (Heysemi, Mecmau'zZevâid, 1:224). Peygamberimiz’in akar suya bevletmeyi yasaklamasýnýn önemli bir sebebi, suyun, idrarda bulunan bir takým mikroplardan korunmasýdýr. Baþka bir hadîsi þeriflerinde de: “Lânetlenmeye sebep olan þu üç þeyden sakýnýn; suya, (insanlarýn oturacaðý) gölgeliðe ve insanlarýn gelip–geçtiði yola büyük abdest bozmak” (Ebû Dâvûd, tahâret 14).
Suya büyük abdest bozma, suda parazit, mikrop, bakteri ve kötü kokularýn oluþmasýna sebep olur. Bu zararlý þeyler, bu akarsudaki ve onun birleþtiði denizlerdeki balýk ve diðer canlýlara da menfî tesir eder.
Netice itibariyle diyebiliriz ki, temizlik hususunda Ýslâm’ýn getirdiði ve öðrettiði þeylere tâbi olmak, insan hayatýnýn emniyetle devamýnýn teminatýdýr. Bu asýrda Ýslâm’ýn getirdiði þeyleri tatbik etmeye ne kadar da muhtacýz. Özellikle her türlü kirliliðin, dünyanýn dört bir tarafýný sardýðý ve çözümünün çok zor olduðu þu günlerde.
Hadîs kitaplarý dýþýndaki kaynaklar:
Canan, Ýbrahim, Ýslâm’da Çevre Saðlýðý, Ýstanbul, 1986.
Suyutî, el“Habâik fi’l“Melâik.Prof. Dr. Davut Aydüz
Ynt: Kuran ve hadislerde temizlik By: ceren Date: 10 Aralýk 2016, 21:24:05
Esselamu aleykum.Rabbim bizleri kur ani kerimi okuyan ve peygamber efendimizin hadislerini okuyup ogrenen ve hayatina rehber edinip ruhen ve bedenen temizlige kavusan kullardan olalim inþallah...
Ynt: Kuran ve hadislerde temizlik By: HALACAHAN Date: 14 Aralýk 2016, 12:11:53
Temizlik konusu dinimizin hassasiyetle uzerinde durdugu konudur ..Insaallah maddi temizligimiz kadar manevi temisligimkze de dikkat ederiz ..
Ynt: Kuran ve hadislerde temizlik By: Sevgi. Date: 14 Aralýk 2016, 16:56:24
Esselâmü Aleyküm Ve Rahmetüllah. Kur'an-ý Kerim hem ruhen hemde bedenen temizliði saðlar. InþâAllah çokca okuyup hayatýmýza nakþedenlerden olalým. ..Aminn