Medeniyetin hakimi ilim ve marifettir
Bismillahirrahmanirrahim
Ýkinci hakikat:
Zaman-ý sâlifte, yani galebe-i vahþet vaktinde âlemde hükümfermâ, vahþetin mahsulü ve tedennî ve inkýrazýn mahkûmu olan kuvvet ve cebrin saltanatý idi.
Herhangi devletin deverân-ý demmi yerine girmiþse, öyle devletlerin sahâif-i tarihiyeleri baykuþlarýn âþiyâneleri gibi satýrlarý inkýrazlarýný çaðýrýyorlar, baðýrýyorlar.
Tasallut-u medeniyetin zamanýnda âlemin hükümraný ilim ve marifettir. Müvellidi medeniyet; ve þâný tezayüd; ve ömrü ebedî olduðundan herhangi devletin hayat ve müdebbiri olmuþsa, o hükûmeti kendi gibi kayd-ý ömr-ü tabiîden ve ecel-i inkýrazdan tahlis ve küre-i arz kadar yaþamasýna istidat vermiþ. Kitab-ý Avrupa sahâifi bunu alenen gösteriyor.
Eðer denilse: Þimdiye kadar bu hükûmet-i zaifeyi âdi adamlar idare edebilirlerdi. Fakat bu kadar metin ve dehþetli, kaviyen emel ettiðimiz yeni hükûmeti omuzunda taþýyacak harika ve dâhi adamlar lâzýmken, Asya ve Rumeli tarlasý acaba öyle mahsulât verecek mi?
Buna cevap: Eðer baþka inkýlâplar baþa gelmezse, evet.
Ve üçüncü hakikate dikkat et. Þöyle ki:
Bu zaman-ý mâzide insan istidad-ý gayr-ý mütenâhîye mâlik iken, o kadar dar ve mahdut daire içinde hareket ediyordu ki, güya insan iken hayvan gibi yaþadýðýndan, efkâr ve ahlâký o daire nispetinde tedennî etmiþ ve mahsur kalmýþtý.
Þimdi bu þer’î hürriyet-i âdilâne eðer yaþasa ve bozulmazsa, fikr-i beþerin aðýr zincirlerini paralamakla ve istidad-ý terakkiye karþý setleri hercümerc ederek o küçük daireyi dünya kadar tevsi edebilir.
Hatta benim gibi bir köylü adam, Süreyya kadar ulvî olan idare-i umumîyi nazara alacak, âmâl ve müyûlâtýn filizlerini orada baðlayacak.
Ve her bir fiil ve tavrýnýn orada bir ihtizaz ile zîmedhal bulunacaðýndan, himmet Süreyya kadar teâlî ve ahlâký o derece tekemmül ve efkârý memalik-i Osmaniye kadar tevessü edeceðinden, Eflâtun’larý, Ýbn-i Sina’larý ve Bismarck’larý, Dekart’larý ve Taftazanî’leri inþaallah geri býrakacak.
Bu kuvvetli Asya ve Rumeli tarlasý çok þübban-ý vatan mahsulü vereceðinden kaviyen ümitvarýz.
Lâsiyyema: Þu memalik-i Osmaniye umum enbiyanýn mahall-i zuhuru ve devlet-i mütemeddine-i sâlifenin mehd-i teþekkülü ve þems-i Ýslâmiyetin maþrýk-ý tulûu olduðundan, insanlarýn fýtratlarýnda ektikleri bu üç istidâdât-ý kemâl bu hürriyetin yaðmuru ile neþvünemâ bulsa, herkesin istidadý ve fikr-i münevverinin dal ve budaklarý þecere-i tûbâ gibi her tarafa açacaktýr. Ve Þarkýn Garba nispetini, seherin guruba nispeti gibi edecektir—eðer sist-i atâletle ve sümum-u aðrâz ile kurutulmazsa. (Divan-ý Harb-i Örfi)
Bediüzzaman Said Nursi
Bismillahirrahmanirrahim
Ýkinci hakikat:
Zaman-ý sâlifte, yani galebe-i vahþet vaktinde âlemde hükümfermâ, vahþetin mahsulü ve tedennî ve inkýrazýn mahkûmu olan kuvvet ve cebrin saltanatý idi.
Herhangi devletin deverân-ý demmi yerine girmiþse, öyle devletlerin sahâif-i tarihiyeleri baykuþlarýn âþiyâneleri gibi satýrlarý inkýrazlarýný çaðýrýyorlar, baðýrýyorlar.
Tasallut-u medeniyetin zamanýnda âlemin hükümraný ilim ve marifettir. Müvellidi medeniyet; ve þâný tezayüd; ve ömrü ebedî olduðundan herhangi devletin hayat ve müdebbiri olmuþsa, o hükûmeti kendi gibi kayd-ý ömr-ü tabiîden ve ecel-i inkýrazdan tahlis ve küre-i arz kadar yaþamasýna istidat vermiþ. Kitab-ý Avrupa sahâifi bunu alenen gösteriyor.
Eðer denilse: Þimdiye kadar bu hükûmet-i zaifeyi âdi adamlar idare edebilirlerdi. Fakat bu kadar metin ve dehþetli, kaviyen emel ettiðimiz yeni hükûmeti omuzunda taþýyacak harika ve dâhi adamlar lâzýmken, Asya ve Rumeli tarlasý acaba öyle mahsulât verecek mi?
Buna cevap: Eðer baþka inkýlâplar baþa gelmezse, evet.
Ve üçüncü hakikate dikkat et. Þöyle ki:
Bu zaman-ý mâzide insan istidad-ý gayr-ý mütenâhîye mâlik iken, o kadar dar ve mahdut daire içinde hareket ediyordu ki, güya insan iken hayvan gibi yaþadýðýndan, efkâr ve ahlâký o daire nispetinde tedennî etmiþ ve mahsur kalmýþtý.
Þimdi bu þer’î hürriyet-i âdilâne eðer yaþasa ve bozulmazsa, fikr-i beþerin aðýr zincirlerini paralamakla ve istidad-ý terakkiye karþý setleri hercümerc ederek o küçük daireyi dünya kadar tevsi edebilir.
Hatta benim gibi bir köylü adam, Süreyya kadar ulvî olan idare-i umumîyi nazara alacak, âmâl ve müyûlâtýn filizlerini orada baðlayacak.
Ve her bir fiil ve tavrýnýn orada bir ihtizaz ile zîmedhal bulunacaðýndan, himmet Süreyya kadar teâlî ve ahlâký o derece tekemmül ve efkârý memalik-i Osmaniye kadar tevessü edeceðinden, Eflâtun’larý, Ýbn-i Sina’larý ve Bismarck’larý, Dekart’larý ve Taftazanî’leri inþaallah geri býrakacak.
Bu kuvvetli Asya ve Rumeli tarlasý çok þübban-ý vatan mahsulü vereceðinden kaviyen ümitvarýz.
Lâsiyyema: Þu memalik-i Osmaniye umum enbiyanýn mahall-i zuhuru ve devlet-i mütemeddine-i sâlifenin mehd-i teþekkülü ve þems-i Ýslâmiyetin maþrýk-ý tulûu olduðundan, insanlarýn fýtratlarýnda ektikleri bu üç istidâdât-ý kemâl bu hürriyetin yaðmuru ile neþvünemâ bulsa, herkesin istidadý ve fikr-i münevverinin dal ve budaklarý þecere-i tûbâ gibi her tarafa açacaktýr. Ve Þarkýn Garba nispetini, seherin guruba nispeti gibi edecektir—eðer sist-i atâletle ve sümum-u aðrâz ile kurutulmazsa. (Divan-ý Harb-i Örfi)
Bediüzzaman Said Nursi
LÜGAT:
Âdi : Basit, Sýradan
Alenen : Açýktan
Âmâl : Emeller, Ýstekler
Aþiyane : Yuva
Cebr : Zorlama, Zorbalýk
Deverân-I Dem : Kan Dolaþýmý
Ebedî : Sonsuz
Ecel-Ý Ýnkýraz : Daðýlýp Yok Olma Vakti, Çökme Zamaný
Efkâr : Fikirler
Emel Etmek : Ümit Etmek, Ümit Baðlamak
Fikr-Ý Beþer : Ýnsan Fikri
Galebe-Ý Vahþet : Vahþetin Üstünlüðü, Ýlkelliðin Üstünlüðü
Hakikat : Esas, Gerçek
Hercümerc Etmek : Alt Üst Etmek; Karma Karýþýk Etmek
Himmet : Ciddi Gayret
Hükûmet-Ý Zaife : Zayýf Hükûmet
Hükümfermâ : Egemen, Hüküm Süren
Hükümran : Hükmü Geçen, Hükmeden, Egemen Olan
Hürriyet-Ý Âdilâne : Adaletli Hürriyet
Ýdare-Ý Umumî : Genel Ýdare
Ýhtizaz : Sarsýntý
Ýnkýlâp : Deðiþim, Dönüþüm
Ýnkýraz : Yýkýlma, Daðýlýp Yok Olma, Son Bulma
Ýstidad-I Gayr-I Mütenâhî : Sonsuz Yetenek
Ýstidad-I Terakki : Ýlerleme Ve Kalkýnma Yeteneði
Ýstidat : Kabiliyet, Yetenek
Kaviyen : Kuvvetli Bir Þekilde
Kayd-I Ömr-Ü Tabiî : Doðal Ömür Sýnýrý
Kitab-I Avrupa Sahaifi : Avrupa Kitabýnýn Sayfalarý; Avrupa Tarihinin Yapraklarý
Küre-Ý Arz : Yerküre, Dünya
Mahdut : Sýnýrlý
Mahsul : Ürün
Mahsulât : Ürünler
Mâlik : Sahip
Marifet : Bilgi, Eðitim
Metin : Saðlam, Kuvvetli
Müdebbir : Ýdareci; Ýdare Eden, Çekip Çeviren
Müvellid : Doðurtan; Ebe
Müyûlât : Meyiller, Eðilimler
Nazara Almak : Dikkate Almak
Nispetinde : Ölçüsünde
Sahâif : Sayfalar, Tarih Sayfalarý
Sahâif-Ý Tarihiye : Tarihî Sayfalar
Süreyya : Ülker Yýldýzý, Pervin
Þer'î : Dine Uygun
Tahlis : Kurtarmak
Tasallut-U Medeniyet : Medeniyetin Musallat Olmasý, Hâkimiyeti
Teâlî : Yükselme, Yücelme
Tedennî : Alçalma, Gerileme
Tekemmül : Mükemmelleþme, Olgunlaþma
Tevsi Etmek : Geniþletmek
Tezayüd : Ziyadeleþme, Artma
Ulvî : Yüce, Büyük
Vahþet : Ýlkellik (Medeniyetin Zýttý)
Zaman-I Mâzi : Geçmiþ Zaman
Zaman-I Sâlif : Geçmiþ Zaman
Zîmedhal : Giriþ Yeri, Menfez; Karýþma Yeteneði