Riya By: reyyan Date: 20 Eylül 2010, 17:09:40
RÝYA
Burhan ERKUÞ
I- Konunun Plâný
A-Riya Kavramýnýn Açýklanmasý
B-Riya Çeþitleri
C-Riyanýn Zararlarý
1-Riyanýn Toplumsal Zararlarý
2-Riyanýn Kiþisel Zararlarý
D-Riya ile Yapýlan Ýþlerin Deðeri ve Riyanýn Hükmü
II- Konunun Açýlýmý ve Ýþleniþi
Konuya riya kavramý açýklanarak girilir. Riya ile baðlantýlý, müraî, riyakar gibi tabirler üzerinde de durulur. Sonra çeþitli riyâ þekillerinden bahsedilir. Özellikle Kur’an ve Hadislerde yer alan örneklere yer verilir. Daha sonra riyanýn, riya yapan kiþi ve çevresindeki insanlara nasýl zarar verdiði ve bundan kurtulmak gerektiði anlatýlýr. Son olarak da riya ile yapýlan iþlerin Allah katýnda bir deðeri olmayacaðý, belki geçici süre dünyada bazý kazançlara sebep olacaðý hatýrlatýlýp, amel-i salih kapsamýndaki iþlerin gösteriþ için yapýlmasýnýn gizli þirk anlamýna geleceði hatýrlatýlýp, konu özetlenerek sona erdirilir.
III- Konunun Özet Sunumu
Riya, kiþinin söz ve davranýþlarýnda gösteriþe yer vermesi; ameli-i salih kapsamýnda yer alan bir þeyi Allah'ýn rýzasý deðil, insanlarýn beðenisi için yapmasýdýr. Bu tür davranýþlar sergileyen kiþilere riyakâr veya müraî denir.
Riya, maddî ve manevî çýkar elde etmek için yapýlýr. Riyakar davranýþlar sergileyen kiþilerin bu tutumlarý diðer insanlar tarafýndan çok geçmeden anlaþýlýr ve bundan sonra toplum tarafýndan güvenilmez kiþi olarak kabul edilirler. Riya ahlaksýzlýklarýn en büyüðü olup çok deðiþik þekilleri vardýr. Ancak bütün riya çeþitlerinin amacý ortaktýr. O da kiþisel çýkar elde edip insanlar arasýnda farklý bir konuma sahip olmaktýr. Kiþinin özellikle ibadetlerini gösteriþ için yapmasý, onun þirke girmesi; namazýnýn, orucunun, haccýnýn, zekatýnýn boþa gitmesine sebep olur.
Allah'a ve insanlara karþý samimi davranarak riyadan uzak durmak; mümkün olduðu kadar ibadetleri gizli yapmak; Allah rýzasýný, insanlarýn övgüsü, isteði, eleþtirisi, korkusu ve çýkar düþüncesine tercih etmek müslümanýn prensibi olmalýdýr.
IV- Konu Ýþlenirken Baþvurulabilecek Bazý Ayetler
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالأذَى كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لاَّ يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِّمَّا كَسَبُواْ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ
Ey iman edenler! Allah’a ve ahiret gününe inanmadýðý halde insanlara gösteriþ olsun diye malýný harcayan kimse gibi, sadakalarýnýzý baþa kakmak ve gönül kýrmak suretiyle boþa çýkarmayýn. Böylesinin durumu, üzerinde biraz toprak bulunan ve maruz kaldýðý þiddetli yaðmurun kendisini çýplak býraktýðý bir kayanýn durumu gibidir. Onlar kazandýklarýndan hiçbir þey elde edemezler. Allah kâfirler topluluðunu hidayete erdirmez .
إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُواْ إِلَى الصَّلاَةِ قَامُواْ كُسَالَى يُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ يَذْكُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِيلاً
Münafýklar, Allah’ý aldatmaya çalýþýrlar. Allah da onlarýn bu çabalarýný baþlarýna geçirir. Onlar, namaza kalktýklarý zaman tembel tembel kalkarlar, insanlara gösteriþ yaparlar ve Allah’ý pek az anarlar.
V- Konu Ýþlenirken Baþvurulabilecek Bazý Hadisler
إنَّ أَوَّلَ النَّاسِ يُقْضَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَيْهِ،رَجُلٌ اسْتُشْهِدَ، فَأُتِيَ بِهِ، فَعَرَّفَهُ نِعْمَتَه، فَعَرَفَهَا، قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا ؟ قَالَ: قَاتَلْتُ فِيكَ حتَّى اسْتُشْهِدْتُ، قَالَ: كَذَبْتَ، وَلكِنَّكَ قَاتَلْتَ لأَنْ يُقالَ: جَرِيءٌ، فَقَدْ قِيلَ، ثُمَّ أُمِرَ بِهِ، فَسُحِبَ عَلى وَجْهِهِ حَتَى أُلْقِيَ في النَّارِ. وَرَجُلٌ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ وَعَلَّمَهُ، وَقَرَأَ الْقُرْآنَ، فَأُتِيَ بِهِ، فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَهَا. قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: تَعَلَّمْتُ الْعِلْمَ وَعَلَّمْتُهُ، وَقَرَأْتُ فِيكَ الْقُرْآنَ، قَالَ: كَذَبْتَ، وَلكِنَّكَ تَعَلَّمْتَ لِيُقَالَ: عَالِمٌ، وَقرَأْتَ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ: هو قَارِئ، فَقَدْ قِيلَ، ثُمَّ أُمِرَ بِهِ، فَسُحِبَ عَلى وَجْهِهِ حَتَّى ألقِيَ في النَّارِ، وَرَجُلٌ وَسَّعَ الله عَلَيْهِ، وَأَعْطَاهُ مِنْ أَصْنَافِ المَالِ، فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ، فَعَرَفَهَا. قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا ؟ قَالَ: ما تَرَكْتُ مِنْ سَبِيلٍ تُحِبُّ أَنْ يُنْفَقَ فِيها إلاَّ أَنْفَقْتُ فِيهَا لَكَ. قَالَ: كَذَبْتَ، ولكِنَّكَ فَعَلْتَ لِيُقَالَ: هو جَوَادٌ، فَقَدْ قِيلَ، ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلى وَجْهِهِ ثُمَّ أُلْقِيَ فِي النَّارِ
“Kýyamet günü hesabý ilk görülecek kiþi, þehit düþmüþ bir kimse olup huzura getirilir. Allah Teâlâ ona verdiði nimetleri hatýrlatýr, o da hatýrlar ve bunlara kavuþtuðunu itiraf eder.
Cenâb–ý Hak:
Peki, bunlara karþýlýk ne yaptýn? buyurur.
Þehit düþünceye kadar senin uðrunda cihad ettim, diye cevap verir.
Yalan söylüyorsun. Sen, "babayiðit adam" desinler diye savaþtýn, o da denildi, buyurur. Sonra emrolunur da o kiþi yüzüstü cehenneme atýlýr. Bu defa ilim öðrenmiþ, öðretmiþ ve Kur‘an okumuþ bir kiþi huzura getirilir. Allah ona da verdiði nimetleri hatýrlatýr. O da hatýrlar ve itiraf eder. Ona da:
Peki, bu nimetlere karþýlýk ne yaptýn? diye sorar.
Ýlim öðrendim, öðrettim ve senin rýzân için Kur'an okudum, cevabýný verir.
Yalan söylüyorsun. Sen "âlim" desinler diye ilim öðrendin, "ne güzel okuyor" desinler diye Kur'an okudun. Bunlar da senin hakkýnda söylendi, buyurur. Sonra emrolunur o da yüzüstü cehenneme atýlýr.
(Daha sonra) Allah'ýn kendisine her çeþit mal ve imkân verdiði bir kiþi getirilir. Allah verdiði nimetleri ona da hatýrlatýr. Hatýrlar ve itiraf eder.
Peki ya sen bu nimetlere karþýlýk ne yaptýn? buyurur.
Verilmesini sevdiðin, razý olduðun hiç bir yerden esirgemedim, sadece senin rýzâný kazanmak için verdim, harcadým, der.
Yalan söylüyorsun. Halbuki sen, bütün yaptýklarýný "ne cömert adam" desinler diye yaptýn. Bu da senin için zaten söylendi, buyurur. Emrolunur bu da yüzüstü cehenneme atýlýr”
Rasûlüllah Efendimiz; Muhakkak ki, sizin için en çok korktuðum þey, küçük þirk, yani riyadýr, " (Tirmizi, Hudut, 24) buyurmuþtur.
"Her kim duyulsun diye bir iþ iþlerse, Allah onun kýymetsizliðini duyurur. Her kim gösteriþ olsun diye bir iþ yaparsa, Allah da onun gösteriþ yapmasýný ve deðersizliðini ortaya çýkarýr" (Müslim, Zühd, 38); "Þüphesiz riya þirktir" (Ýbn Mace, Fiten, 16)
مَنْ سَمَّعَ سَمَّعَ الله بِهِ، وَمَنْ يُرَائِي يُرَائِي اللهُ بِهِ
"Kim iþlediði hayrý þöhret kazanmak için halka duyurursa, Allah onun gizli iþlerini duyurur. Kim de iþlediði hayrý halkýn takdirini kazanmak için baþkalarýna gösterirse, Allah da onun riyakârlýðýný açýða vurur . "
وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ نَاساً قَالُوا لَهُ: إنَّا نَدْخُلُ عَلى سَلاطِينِنَا فَنَقُولُ لَهُمْ بِخِلاَفِ مَا نَتَكَلَّمُ إذا خَرَجْنَا مِنْ عِنْدِهِمْ ؟ قالَ ابْنُ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا:كُنَّا نَعُدُّ هذا نِفَاقاً عَلى عَهْدِ رَسُولِ اللهِ
Ýbni Ömer radýyallahu anhümâ'dan rivayet edildiðine göre birtakým insanlar kendisine gelip "Biz idarecilerimizin yanýna girer ve onlara karþý, oradan çýktýðýmýz zaman söylediklerimizin tam zýddý olan sözler söyleriz” dediler. Bunun üzerine Ýbni Ömer: "Biz bu sizin yaptýðýnýzý Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem zamanýnda iki yüzlülük sayardýk" cevabýný verdi.
مَنْ تَعَلَّمَ عِلْماً مِمَّا يُبْتَغَى بِهِ وَجْهُ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ، لا يَتَعَلَّمُهُ إلاَّ لِيُصِيبَ بِهِ عَرَضاً مِنَ الدُّنْيَا، لَمْ يَجِدْ عَرْفَ الجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَعْني: رِيحَهَا. رَوَاهُ أبو دَاوُدَ بإسنادٍ صَحيحٍ. والأحاديثُ في الباب كثِيرةٌ مشهورةٌ.
"Azîz ve celîl olan Allah'ýn hoþnudluðunu kazanmaya yarayan bir ilmi, sýrf dünyalýk elde etmek için öðrenen kimse, kýyamet günü cennetin kokusunu bile alamaz"
قالَ رَسولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم "قالَ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعالَى: أناَ أغْنىَ الشُّرَكاَءِ عَنِ الشِّرْكِ. مَنْ عَمِلَ عَمَلاً أشْرَكَ فِيهِ مَعِي غَيْرِي، تَرَكْتُهُ وَشِرْكَهُ".
Allah Teâlâ buyurdu ki: “Ben, ortaklarýn ortaklýktan en uzak olanýyým. Kim iþlediði amelde benden baþkasýný bana ortak koþarsa, o kiþiyi de ortak koþtuðunu da reddederim. ”
VI- Yararlanýlabilecek Bazý Kaynaklar
1-M.Yaþar Kandemir, Ýsmail Ý. Lütfi Çakan, Raþit Küçük, Riyazu’s-Sâlihîn Peygamberimizin Hayat Ölçüleri adlý eserden konu hakkýndaki hadislerin açýklamasý.
2-Nisa, 4/38; Enfâl, 8/47; Mâûn, 107/6.
Dipnotlar:
Bakara, 2/264.
Nisa, 4/142.
Müslim, Ýmâre 43 (II, 1513, 1514).
Buhârî, Rikak 36 (VII, 185, 186); Ahkâm 9 (VIII, 107).
Buhârî, Ahkâm, 27 (VIII, 114).
Ebû Dâvûd, Ýlim, 12 (IV, 71); Ýbn Mâce, Mukaddime 23 (I, 92, 93).
Müslim, Zühd, 46 (III, 2289).