Tarihte Bulgaristan By: ayten Date: 10 Eylül 2010, 02:12:03
Tarihte Bulgaristan
Bugünkü Bulgaristan topraklarýna, M.Ö. 30´larda Traklar denilen bir kavim, bir süre sonra da Romalýlar hakim olmuþtur. Altýncý yüzyýlda Ýslavlar her tarafý yakýp yýkarak hakimiyeti ele geçirmiþlerdir. M.S. 680 yýllarýnda Karadeniz´in kuzeyinden Bulgar Türklerinin gelmesi ile Bulgar tarihi baþlamýþtýr.
On-Oðuz grubundan olduðu bilinen bu Türklerin ayný zamanda Yukarý Tuna kýyýlarý ile birlikte Volga ve Kama vadilerini de idaresi altýna alarak Büyük Bulgaristan adýyla 14. yüzyýla kadar varlýðýný devam ettirmiþtir. Bu arada 11. yüzyýla kadar devam eden Birinci Bulgar Krallýðý yýkýlarak Peçenek, Guz ve Kumanlar (Kýpçak)vasýtasýyla Ýkinci Bulgar Krallýðý kurulmuþ, 1241 senesinde Moðol istilasýna uðramýþtý.
Miladi 1331-1371 yýllarýnda Kral Ývan Aleksandr zamanýnda Sýrplarýn Balkanlarda üstünlük kurmasýyla zayýflamýþ, Osmanlý Hükümdarý Birinci Murad Han zamanýnda (1326-1389) Bulgaristan topraklarý zaptedilmiþtir. Ývan Aleksandr´dan sonra Vidin ve Dobruca beylikleri ile Týrnova Krallýðý Osmanlýlara karþý çýkmasý üzerine 1393´te Týrnova, 1396´da Niðbolu Zaferlerinden sonra, Vidin ve 1400´de Dobruca zaptolunarak Bulgar Krallýðý tamamen ortadan kaldýrýlmýþtýr.
On altýncý yüzyýlda Bulgaristan üzerinde Sýrplar ve Macarlar üstünlük kurmak istemiþlerse de güneyden gelen Osmanlý Devleti Bulgaristan´a hakim olarak düzenli bir idare getirdi. Bulgaristan´ý 500 yýl Osmanlýlar idare etti. Bu dönemde idare, Sofya´da oturan Rumeli Beylerbeyi tarafýndan saðlanýyordu. Osmanlý Ýmparatorluk merkezine yakýn olmasý ve sefer yolu üzerinde bulunmasý sebepiyle ticareti oldukça geliþme gösterdi. Bulgar tüccarlara geniþ imtiyazlar tanýndý.
Osmanlýlar, diðer tebaalarýnda olduðu gibi Bulgarlara da dini yönden baský siyaseti gütmediler. Bulgarlar genellikle reaya adýný taþýyan, vergiye tabi çiftçi sýnýflarý halinde kaldýlar. Âdil idare ve imtiyazlý tüccar sýnýfýnýn bulunmasý ve benzeri müsbet Osmanlý siyasetine raðmen, 17. yüzyýl ortalarýnda Bulgaristan´da haydut denilen çeteler türeyerek isyan etmeye baþladýlar ve her fýrsatta düþman ordularýyla Osmanlýlara karþý birleþmekten geri kalmadýlar.
Devam eden bu isyanlar karþýsýnda Osmanlý hükumeti "Çorbacý Nizamnamesi" gibi bazý kanuni tedbirler alarak, Bulgaristan´da asayiþi korumaya çalýþtý. Tuna vilayetinin baþýna bu maksatlarla getirilen ve geniþ yetkilere sahip bulunan Midhat Paþa, Bulgaristan´a birçok hizmetler götürdü. Hatta Midhat Paþa, Hýristiyanlara yaranmak için ayyýldýzlý Türk bayraðýna bir de haç ilave etti. Bulgar ihtilal merkez komitesinin 20 Nisan 1875´te Koprivþtitsa ve Panagyuviste´de baþlattýklarý büyük isyan da bastýrýldý.
1876 yýlý Aralýk ayýnda Ýstanbul´da toplanan büyük devletler, Bulgaristan´da iki muhtar bölge teþkilini teklif ettiler. Rusya bunu kabul etmedi. Midhat Paþa ýsrarla Rusya´ya savaþ açmamýz için direndi. Neticede Rusya´ya savaþ açýldý (20 Nisan 1877). Bulgarlar Rus ordusuna katýldýklarý gibi, Türklere karþý tedhiþ hareketlerine de giriþtiler.
Osmanlý-Rus savaþýnin sonunda Ayastefanos Antlaþmasý imzalandý (3 Mart 1878). Muhtar bir Bulgaristan idaresi kurulmasý kabul edilmiþse de diðer büyük devletlerin baskýsý ile Balkanlar ile Tuna arasýnda küçük bir Bulgar Prensliðinin kurulmasý þeklinde deðiþtirildi. Diðer bölgeler Romanya ve Sýrbistan devletlerine býrakýldý. Bir süre sonra Rusya´nýn mevcut Bulgar Prensliðinin idari ve içiþlerine doðrudan karýþmasý, Osmanlý hükumeti ile Avusturya ve Ýngiltere hükumetleri, Prensliði Rusya´nýn tahakkümüne býrakmak istememelerinden bu hususta büyük devletlerin nüfuz mücadeleleri baþladý.
Bir süre sonra Bulgaristan Prensliðinde Prens Aleksandr idareyi ele alarak Bulgaristan birliðinin saðlanmasýný temin etti ve tamamen Rusya´ya yaklaþtý. Daha sonraki gelen idarecilerde iç ve dýþ iliþkilerin düzene sokulmasý gibi geliþmelerden sonra, 1904´te Türkiye aleyhine Sýrbistan´la bir antlaþma imzaladý. 1908 Ýkinci Meþrutiyetin ilanýndan sonra, 3 Ekim 1908´de tam baðýmsýzlýðýný ilan etti.
8 Eylül 1944 ihtilalinden sonra Bulgaristan Komünist rejimi kabul ederek Varþova Paktýna girdi. Rusya´da olan batýya açýlma hareketleri, Bulgaristan´da büyük hýzla yayýldý. Bir süre sonra, 35 senedir baþta bulunan Cumhurbaþkaný Jivkov 10 Kasým 1989´da istifa etmek mecburiyetinde kaldý.
29 Aralýk 1989´da ülkede bulunan Türklere yeniden kendi adlarýný kullanma ve serbestçe ibadet etme hürriyeti tanýndý. 10-17 Haziran 1990´da iki kademeli ve 1932´den bu yana ilk defa yapýlan çok partili seçimde 1943-1990 arasýnda Bulgaristan´ý idare eden Komünist Partisi (yeni ismi Bulgaristan Sosyalist Partisi) iktidar oldu.