Tarihte Cezayir By: ayten Date: 10 Eylül 2010, 02:11:04
Tarihte Cezayir
Cezayir çok eski tarihlerde bir yerleþim merkeziydi. Bilinen en eski halk Berberilerdir. Cezayir kýyýlarýna önce Fenikeliler gelmiþtir. M.Ö. 814-813 yýllarýnda Kartacalýlarýn eline geçen ülke, geliþerek bilhassa kýyý ticaretinin önemli bir merkezi olmuþtur. Daha sonra Romalýlar ve Bizanslýlar tarafýndan iþgal edilmiþ olan Cezayir?de halk, bu zamanlarda Hýristiyanlýðý kabul etmiþlerdir.
Ýslamiyeti yaymak için dünyanýn her tarafýna daðýlan Müslümanlar 7. asýrda buralara gelmiþlerdir. Abdullah bin Ebu Serh tarafýndan burasý fethedilmiþtir. Cezayir halký Ýslamiyeti kabul etmiþ, Ýslam devletinin hakim olduðu zamanlarda Ýslamiyet´in sayesinde ilerlemiþ, benimsedikleri Ýslam kültür, medeniyet ve adetlerini ve Arapça lisanýný günümüze kadar muhafaza etmiþlerdir.
On altýncý asýrda Oruç ve Hýzýr (Barbaros Hayreddin Paþa) reisler tarafýndan fethedilen Cezayir, Akdeniz?i yaðma, talan ve barbarlýklarýyla kan gölü haline getiren Avrupalý korsanlara karþý mücadele eden Müslüman leventlerin üssü haline gelmiþtir. Barbaros Hayreddin Paþa daha sonra burayý Osmanlý Devletinin bir beylerbeyliði haline getirmiþtir. Üç asýr Osmanlý idaresinde kalan Cezayir?de o devre ait eserler ve gelenekler canlýlýðýný hala korumaktadýr.
1830 senesinde Fransýzlar, çok büyük deniz ve kara kuvvetleri ile uzun savaþlardan sonra ülkeyi ele geçirdiler. Bir sömürge idaresi kuran Fransýzlarý halk hiçbir zaman kabul etmedi, devamlý ayaklanma teþebbüsleri içerisinde bulundu. Fransa Ýkinci Dünya Savaþýnda (1942) Cezayir?i mukavemet merkezi olarak kullandý. Savaþ bittikten sonra Cezayirliler gösterdikleri fedakarlýða karþýlýk baðýmsýzlýk veya Fransýzlarla ayný haklara sahib olmak istediler. Bu istek Fransýzlar tarafýndan büyük bir tepki ile karþýlandý ve halk katledilmeye baþlandý.
1789 Fransýz Ýhtilali ile her türlü hürriyetlerin yayýldýðý ülke olduðu yýllarca söylenen Fransa, Cezayir?deki insanlara bu hürriyeti tanýmýyordu. Ýçindeki Haçlý ruhunu Cezayirde?de göstermiþ, kitle katliamý yapmýþtýr. Günümüzde, o zamandan kalma toplu mezarlar çýkmaktadýr. 1948?de Fransa buranýn sömürge deðil, Fransa topraklarý olduðunu ilan etti. Dýþ dünyaya karþý yapýlan bu ilana raðmen burayý bir sömürge olarak idare etmeye çalýþmýþlar ve asla Cezayir halkýna Fransýzlarla eþit haklar tanýmamýþlardýr.
1950 senesinden sonra Fransa?ya karþý mücadelede teþkilatlanmaya baþlayan halk, muntazam bir ordu kurmayý baþardý. 1954 senesinde bilfiil baþlayan silahlý mücadele, 1956 senesinde baðýmsýzlýða kavuþan Fas ve Tunus?un da desteðini saðladý. Mücadele 1962?de ?Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti? adýyla baðýmsýzlýðýný ilan etmesiyle neticelendi.
Fransa?nýn itirazlarýna ramen 10 devlet tarafýndan baðýmsýzlýðýný ilan etmesinin hemen ardýndan tanýnan Cezayir, 1963 senesinde ilk anayasasýný halk oyu ile kabul etmiþtir. Bu anayasaya göre beþ yýl için halk tarafýndan seçilen meclis yine beþ yýl için Cumhurbaþkanýný seçiyordu. Yürütme organý, Cumhurbaþkaný ve bakanlar kurulu tarafýndan meydana gelmektedir. Bu ilk anayasa mucibince seçilen ilk Cumhurbaþkaný Ahmed bin Bella 16 Haziran 1965?te Albay Huari Bumedyen tarafýndan bir darbe ile devrildi.
Kurulan ihtilal konseyi tarafýndan 1978?e kadar idare edilen ülke ayný sene kabul edilen yeni bir anayasa ile idare edilmeye baþlamýþtýr. 7 Þubat 1979?da Þadli bin Cedid devlet baþkaný oldu. 1989?da Sosyalizme iliþkin bütün ifadelerden temizlenen, siyasal çoðunluk ilkesini kabul eden ve grev hakký tanýyan yeni anayasa halk oylamasýyla kabul edildi. 26 Aralýk 1991?de yapýlan seçimlerin ilk turunda oylarýn %85?ini alan Ýslami Selamet Cephesi 288 milletvekili kazandý. Bunun üzerine seçimler iptal edildi.
16 Ocak 1992?de sürgünden dönen Budiyaf, Yüksek Devlet Konseyi Baþkaný ve Devlet Baþkaný oldu. 9 Þubat 1992?de 12 ay süreli sýkýyönetim ilan edildi. 4 Mart 1992?de Ýslami Selamet Cephesi yasa dýþý ilan edildi. Siyasi faaliyetleri yasaklayan ve birçok kiþiyi idam ettiren Budiyaf 29 Haziran 1992?de bir suikast neticesinde öldürüldü.