Tarihte Fas By: ayten Date: 10 Eylül 2010, 02:05:57
Tarihte Fas
Yapýlan araþtýrmalar, çok eski çaðlardan beri Fas?ta insanlarýn yaþadýðýný göstermiþtir. Maðaralarda ve arkeolojik kazýlarda bulunan çeþitli eþya ve taþlar üzerine çizilmiþ olan resimler, bu iddianýn delilleridir. M.Ö. 2000 yýllarýndan itibaren Berberiler ülkeye gelerek yerleþmiþlerdir.
Daha sonralarý M.Ö. 2. yüzyýldan itibaren de Akdeniz?in denizci ve deniz ticaretinin önde gelenlerinden Fenikeliler, Fas?a gelerek burada ticari koloniler kurmuþlardýr. Ýlerleyen tarih çaðlarýnda geliþen devletlerden Kartacalýlar Fenikelileri, Romalýlar ise Kartacalýlarý yapýlan savaþlar sonucunda yenerek, ülkeye hakim olmuþlardýr.
Miladýn ilk yüzyýlýnda Ýspanya?dan gelen Vandallar zayýflayan Romalýlarý yenerek ülke üzerinde yeni bir hakimiyet tesis etmiþlerdi. Yedinci yüzyýldan itibaren Ýslamiyeti bütün dünyaya yaymaya çalýþan Müslüman Araplar, o zamanýn þartlarýnda sadece cihad, yani Allahü tealanýn dinini yaymak için geldikleri bu ülkede Ýslamiyeti yaymýþlar ve bu ülkeye yerleþmiþlerdir. Müslümanlar burada da kalmayýp Ýspanya?ya geçmiþlerdir.
Sekizinci yüzyýlda Fas?ta ilk Müslüman hükümdar hanedanlýðý Sultan Birinci Ýdris tarafýndan kuruldu. Daha sonra baþa geçen Sultan Ýkinci Ýdris Fes þehrini kurdurarak, burasýnýn önemli bir Ýslam kültür merkezi haline gelmesini temin etti. Burada ilk Ýslam üniversitesi olan Keyruvan Üniversitesi kuruldu. On birinci yüzyýlda Büyük Fas devleti olan ülkenin topraklarý, doðuda Tunus dahil olmak üzere, kuzeyde Ýspanya?yý da hükümdarlýðý altýnda bulunduracak þekilde geniþlemiþti.
Bu zamanda ülke baþþehri Merakeþ oldu. Birkaç asýr varlýðýný muhafaza eden devlet, daha sonralarý zayýflayarak gücünü kaybetti. Bu zayýflamanýn neticesinde sýnýrlarý her geçen gün daralmaya baþladý ve nihayet Portekiz veÝspanyol istilasýna uðradý. Daha sonra yapýlan savaþlarla on altýncý yüzyýlda ülke Portekiz ve Ýspanyol iþgalinden kurtulmuþ, on dokuzuncu asra kadar varlýðýný devam ettirebilmiþtir.
Fransa, sömürgeleri arasýna katmak için 1830?da Cezayir?i iþgal etti. Buradan Fas?ý da sömürge yapmak gayreti içerisine girdi. Bunun yanýnda Ýngiltere, Ýspanya ve Almanya da Fas?ý sömürge yapmak isteyen Avrupa ülkelerinin baþýnda geliyordu. Bu gayret ve çabalarý sonunda 1912 senesinde ülkenin kuzeyini Ýspanyollar, kalan büyük kýsmýný ise Fransýzlar iþgal etti.
Sömürge haline gelen Fas, Ýkinci Dünya Savaþýnda müttefik ordularýnýn önemli bir askeri üssü olarak kullanýldý. Bu savaþ yýllarýnda Amerika Atlas Okyanusu kýyýlarýnda ülkeye çýkartma yaptý. Ýkinci Dünya Savaþý sonunda diðer sömürge ülkelerinde olduðu gibi Fas?ta da baðýmsýzlýk için sömürgecilere karþý mücadele cephesi meydana getirildi. Bu mücadele, kurulan ?Ýstiklal Partisi? ile hýz kazandý. Ýstiklal partisinin ve dolayýsiyle baðýmsýzlýk mücadelesinin en ileri geleni olan Sultan Beþinci Muhammed 1953 senesinde Fransýzlar tarafýndan sürgüne gönderildi.
Fransýzlarýn Fas?taki baðýmsýzlýk mücadelesini kýrmak için yaptýklarý bu davranýþ, ülke halký ile Fransýzlar arasýnda iki sene devam eden kanlý bir iç savaþa sebep oldu. Savaþ, Sultan Beþinci Muhammed?in serbest býrakýlýp, tahta çýkmasý ile son buldu.
1956 senesinde Fas baðýmsýzlýðýný bütün dünyaya ilan etti. Bir sene sonra ise Fas?ýn emirlik olduðu ve Sultan Beþinci Muhammed?in emir ünvanýný aldýðý duyuruldu. Yapýlan çeþitli çalýþmalar neticesinde Ýspanya ülkenin iþgal altýnda tuttuðu kuzey bölgelerini terketmek zorunda kaldý. 1969 senesinde Atlas Okyanusu sahillerindeki Ýfni Üssünü de Fas?a býrakmasýyla ülke bugünkü sýnýrlarýna sahip oldu.