Tarihte Irak By: ayten Date: 10 Eylül 2010, 01:56:24
Tarihte Irak
Irak?ýn bulunduðu Mezopotamya bölgesi dünyanýn ilk önemli yerleþim merkezlerinden biridir. M.Ö. 7. yüzyýla kadar Sümer-Akad, Babil ve Asurlarýn elinde kalmýþ, bu tarihte ise Perslerin eline geçmiþtir. Bölgede Ýslamiyetten önceki Araplar da Main, Sebai ve Himyeri devletlerini kurdular.
Ýslamiyetin doðuþu ve hýzla geliþmesi ile birlikte Müslümanlar uzun süre bölgeye hakim oldular. Müslümanlarýn dördüncü halifesi Hazret-i Ali?nin kabri Necef?tedir. Oðlu Hazret-i Hüseyin de burada Kerbela?da þehid olmuþtur. Ýmam-ý A?zam Ebu Hanife,Ahmed bin Hanbel, Abdülkadir Geylani gibi büyük alim ve veliler Baðdat ve Kufe?de yetiþmiþler, insanlýða ilim ve hikmet yaymýþlardýr. Bu üç zatýn türbesi halenBaðdat?tadýr.
Baðdat 762?den itibaren yeni baþtan imar edilerek Abbasilerin yani, Ýslam dünyasýnýn baþþehri oldu ve dünyanýn en önemli kültür merkezlerinden biri haline geldi. Bilhassa 786-809 seneleri arasýnda halifelik yapan Harunürreþid ve oðlu Me?mun zamanýnda Irak dünyanýn en parlak ilim ve kültür merkezi oldu. Ancak 1258?de Irak?a giren Moðol hükümdarý Hülagü, þehirleri yakýp yýkmýþ, binlerce Müslümaný öldürmüþtür.
Daha sonraki tarihlerde de eski günleri bulamayan Irak, sýrasýyla Celayirliler, Timuroðullarý, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Safevilerin hakimiyeti altýnda kaldý. 1515?te Kuzey Irak?ýn Osmanlý topraklarýna katýlmasýný takiben Kanuni Sultan Süleyman Han 1534?te ülkenin tamamýný fethetti. Irak, Osmanlý hakimiyetinde kaldýðý yaklaþýk beþ asýrlýk süre zarfýnda en parlak dönemlerini yaþadý.
Kýymetli alimler Ýstanbul?a götürülerek, çalýþmalarý için her türlü imkan temin edildi. Osmanlý Sultaný Dördüncü Murad Han zamanýnda Baðdat ikinci defa fethedildi. Bu fetihte padiþah bizzat harbe iþtirak etmiþ, kale kapýsý yýkýlýrken elindeki gürzle o da yardým etmiþti. Kalenin fethinden sonra Þiilerin yýktýðý Ýmam-ý A?zam türbesini yeniden inþa ettirdi.
Irak?a göz koyan Ýngilizler, Birinci Dünya Savaþý sýrasýnda 20 Kasým 1914?te Basra?ya girdiler. Ancak 29 Mayýs 1916?da Irak ve Osmanlý Kuvvetleri ?Selman Pak? meydan savaþýnda Ýngilizleri yenerek tamamýný esir ettiler. Birinci Dünya Savaþýndan sonra Osmanlýlar bölgeden çekildiklerinden Iraklýlar yalnýz ve zayýf kaldýlar. Bunu farkeden Ýngiltere 1918?de ordularýný Musul?a soktu.
1920?de yapýlan son Roma Konferansýnda da Irak?ýn Ýngiliz mandasý altýna girmesi kararlaþtýrýldý. 1930?da Ýngiltere Irak?a sözde baðýmsýzlýk tanýdý. 1933?te de Faysal?ýn oðlu Gazi, kral oldu. IrakÝkinci Dünya Savaþýna girmedi. Ancak bütün Ýngiliz sömürgeleri gibi savaþtan etkilendi.
14 Temmuz 1958?de Irak ordusu, 22 yaþýndaki Kral Ýkinci Faysal?ýn da öldürüldüðü kanlý bir darbe ile yönetime el koyarak cumhuriyeti ilan etti. Ancak darbeci Abdülkerim Kasým tam bir diktatör olduðundan, Irak?a Ýngilizlerden fazla bir hürriyet vermedi. Bunun üzerine Sosyalist Arap Baas Partisi ayný senenin 8 Þubatýnda yönetimi ele geçirdi. 18 Kasým 1963?te iþe Arif Kardeþler, karþý darbe ile baþa geçti.
Beþ sene sonra 30 Temmuz 1968?de de Baas Partisi yeni bir darbe yaparak ikinci defa yönetimi ele geçirdi. Saddam Hüseyin?in baþkanlýðýndaki Devrim Komuta Konseyi ve Sosyalist Arap Baas Partisi bugün de iþbaþýndadýr. 22 Eylül 1980?de baþlayan Irak-Ýran savaþý ülkede yüzbinlerce insan kaybýna, milyarlarca dolarlýk zarara huzurun, barýþýn ve düzeninin bozulmasýna yol açtý. Sekiz sene gibi uzun bir savaþ sonunda, 20 Aðustos 1988?de ateþkes imzalandý.
1990 ortalarýnda Irak ordularý Kuveyt?e girerek burayý iþgal etti. Bunun üzerine baþlayan Körfez Krizi petrol fiatlarýnýn artmasýna ve ekonomik dalgalanmalara sebep oldu. ABD-Suudi Arabistan?ýn güvenliðini saðlamak için 500.000 asker, birçok Avrupa devleti de Basra Körfezine donanma gönderdi.
Irak?a, Kuveyt?i boþaltmak için verilen sürenin bittiði 16 Ocak 1991 günü, Müttefik güçler askeri harekata baþladý. Bir ay zarfýnda Irak maðlub olarak Kuveyt?ten çekilmek mecburiyetinde kaldý. Ateþkes antlaþmasý imzalanarak barýþ görüþmelerine baþlandý. Amerika Irak?ýn kuzey sýnýrýndaki kürtleri korumak için askeri birlik bulundurmaktadýr.