Tarihte Meksika By: ayten Date: 09 Eylül 2010, 03:18:33
Tarihte Meksika
Meksika, Kuzey Amerika?da tarihi çok öncelere dayanan tek ülkedir. M.Ö. birinci yüzyýla doðru körfez bölgesi, Oaxaca, merkezi yayla, çok geliþmiþ bir kültür ve sanata þahit oldular. Bu durum eski Maya Ýmparatorluðunun doðuþuna tesir etti. Bu imparatorluk, 4. yüzyýlda tarih sahnesine çýkarak yedinci asýrdan sekizinci asýr sonuna kadar, Yucatan?dan Guatemala?ya kadar geniþledi.
Ayný dönemde birinci ve dokuzuncu yüzyýl arasýnda ekonomik ve sosyal yönden Mayalar derecesinde teþkilatlanmýþ çeþitli medeniyetler, Oaxaca da, merkezi yaylada ve körfez kýyýsýnda geliþtiler. Bunlara klasik medeniyetler adý verilir.
Sonra, 9. yüzyýldan 12. yüzyýla kadar geliþen Tula Toltekleri ortaya çýktý. Fakat bunlarýn medeniyeti yeni kabilelerin tesiri altýnda deðiþikliðe uðradý. 987 yýlýnda Maya-Toltek karýþýmý yeni bir medeniyetin doðmasýna sebep olan, yeni Maya Ýmparatorluðu kuruldu. Ayný dönemlerde kuzey kabileleri yayla üzerine yerleþerek þehir hayatýna geçtiler.
Aztlan?dan gelen Mexica kabileleri 1325?te Tenochtitlon (Mexico) þehrini kurarak, 50 yýl sonra ilk hükümdarlarýný seçtiler. Aztekler, kabileler arasý rekabetten faydalanarak 1430?dan 1521?e kadar geniþleyen büyük bir imparatorluk kurdular. Sadece Michoacan Tarasklarý önünde baþarýsýzlýða uðrayan Aztekler; Totonaktasý, Zopatekleri ve Mikstekleri hakimiyeti altýna aldýlar.
Ýspanyollar ülkeyi ele geçirmek için, Azteklere karþý duyulan kinden faydalandýlar. 1519?da Ýspanyollar, Cortès komutasýnda çýkarma yaptýlar ve Veracruz þehrini kurdular. Meksika, 1535?te Ýspanyanýn genel valiliði haline geldi. Ýspanyol istilasý, kuzeye ve güneye doðru uzanarak 17. asýr sonuna kadar, devam etti. Ekseriya acýmasýz olan Hýristiyanlaþtýrma geleneksel dinlerle mücadele etti ve yerli medeniyet yok edildi.
1571?de Mexico?da engizisyon kuruldu. 1519?larda kesin olarak bilinmemekle beraber, 25 milyon olduðu tahmin edilen yerli nüfus, 1650?ye doðru 1.500.000?e düþtü. Ekonomik reformlara raðmen Ýspanyol idaresi, yerliler ve melezler kadar beyazlar için de dayanýlmaz bir hale geldi. 1810?da Ýspanyollarý ülkelerinden kovmak için harekete geçtiler. 11 yýl süren bir baðýmsýzlýk savaþý sonunda, 1821?de Kral Naibine Cordoba Antlaþmasý imzalatýldý. 1824?te baðýmsýzlýk ilan edildi.
Baðýmsýzlýðý, iç ve dýþ savaþlarýn sebep olduðu yarým yüzyýllýk karýþýklýklar dönemi takip etti. Santa Anna?nýn diktatörlüðü esnasýnda yapýlan ABD ile savaþ sonucunda, 1848 Guadalupe Antlaþmasý ile New Mexico, Teksas, Kaliforniya kaybedildi. 1855?te liberaller baþarý kazandý. Bir iç savaþ sonunda Juarez muhafazakarlarý kazandý, fakat bunlar dýþ borçlarý tehir etmek zorunda kaldý. Bunun üzerine Fransa, Ýngiltere ve Ýspanya askeri müdahalede bulundu. Juarez?in tekliflerini, Latin Amerika?da Fransa yararýna Katolik bir imparatorluk kurmak isteyen Üçüncü Napolyon reddetti ve Meksika?yý istila etti.
Juarez?in baþkanlýðýndan sonraki Porfino Diaz?ýn uzun diktatörlüðü sýrasýnda (1876-1911) ekonomi, sosyal adaletsizlik ve yerli köylülerin sömürülmesi pahasýna geliþti. Diaz?ý düþüren liberal Madero, ihtilalci halk akýmlarýný bastýramadý ve 1913?te katledildi. Carranza karýþýklýklar ortasýnda 1917 anayasasýný kabul ettirdi ve halka yönelik bir siyaset takip etti.
Obrago?nun baþkanlýðýnda (1920-1924) tarým reformunun uygulanmasý baþladý. Bunun bir katolik tarafýndan katledilmesi ve þiddetli Katolik direniþi sonucunda, kiliseye karþý son derece katý ve bazan öldürücü bir siyaset baþladý. Lazoro Cardenasi, Baþkanlýðý (1934-1940) sýrasýnda dini mücadeleleri yatýþtýrarak modernleþme politikasý takip etti. Ýkinci Dünya Savaþýndan sonra sanayileþmeye büyük önem verildi.