Tarihte Nijerya By: ayten Date: 09 Eylül 2010, 03:16:39
Tarihte Nijerya
Bugünkü Nijerya topraklarýnda ilk yaþayanlarýn, milattan 700 yýl öncesine rastladýðý tahmin edilmekte, fakat bunlarýn kimler olduðu hakkýnda kesin bir hükme varýlamamaktadýr. Nijerya?nýn tarihini, Arapça yazýlmýþ kayýtlara dayalý olarak, kuzey bölgelerde 9. yüzyýl baþlarýnda kurulmuþ, Konem-Boru ve batý bölgelerde de yedi Hausa þehir devletleriyle baþlatmak mümkündür.
On ikinci yüzyýldan itibaren kurulmaya baþlanmýþ Yoruba veIfe krallýklarý, 14. yüzyýldan itibaren kýtayý aydýnlatmaya baþlayan Ýslam ýþýklarýyla eriyip gitmiþlerdir. Ýslamiyetin yayýlmasýyla, mevcut þehir devletleri ve birçok kabile Müslümanlýkla þereflenmiþlerdir. Buna göre Kuzey Nijerya tamamen Ýslamlaþmýþ ve geri kalan bölgeler de Ýslamiyetin nüfuzu altýna girmiþti.
Nijerya?ya ilk olarak 15. yüzyýlda Avrupa sömürgeciliðini ve zulmünü getirenler, Portekiz ve Ýngiliz esir tüccarý denizciler olmuþtur. Bir yanda doðudan parlayan Ýslam güneþi köleliði önleyici, eritici ýþýklarýyla Afrikalýlara hayat getirirken, diðer yanda bozulmuþ dinlerinin taassubu ve maddi hýrslarla dolmuþ Avrupalýlar, Nijerya?nýn zenci insanlarýný esir yapýyor ve satýyordu. Böylece, Avrupalýlarýn iþgalleriyle Atlantik esir ticareti baþlamýþtý. 350 yýl kadar süren bu vahþet, 20.000.000 Nijeryalý?nýn esir olarak satýlmasýyla Avrupa tarihinde kara bir leke olarak kalmýþtýr.
Ýngiltere, 19. yüzyýl baþlarýndan itibaren, Nijerya içiþlerine karýþmaya baþladý. Ýlk olarak Lagos, 1861 yýlýnda bir Ýngiliz kolonisi haline geldi. 1885?te Gine Körfezi civarý, Ýngiltere?nin himayesine girdi. Bundan sonra Ýngiltere, Nijerya?yý iki himaye bölgesine ayýrdý. Ýkisini birden bir vali yönetiminde tuttu. Birinci Dünya Savaþýndan sonra baþlayan milliyetçilik hareketleri, Nijeryalýlar arasýnda yabancýlara karþý isyan etme ve baðýmsýzlýðý elde etme düþüncesini getirdi.
1950 yýlýnda, idare gücünü, merkezi otoriteyle üç ayrý bölgenin meclisleri arasýnda paylaþtýran yeni bir federal sistem getirildi. 1954 yýlýnda ilan edilen anayasa, kuzey, batý ve doðu bölgeleri güçlü bir merkezi hükümete baðlý olarak, Nijeryalýlara sahip olduklarý kanuni haklarý verdi.
Ýngiltere, iþ baþýna kendi çýkarlarýný koruyacak bir hükümeti getirmeyi planlýyordu. Ülkede üç büyük parti kuruldu ve 1959 yýlýnda seçimler yapýldý. Bu seçimlerde kuzey bölgenin Nijerya Halklarý Kongresi (NPC) kazandý ve parti lideri Ebubekir Tafawa Balewa baþbakan oldu. Müslümanlarýn çoðunlukta olduðu kuzey bölge iktidara gelince, ilk iþ olarak 1960 yýlýnda baðýmsýzlýðý elde etti.
Nijerya bundan sonra 1963 yýlýnda Cumhuriyeti ilan etti ve akabinde 1965 yýlýnda yeni seçimler yapýldý. Fakat bundan sonra Nijerya?da iç karýþýklýklar baþladý. 30 Mayýs 1967?de Doðu Bölgesi Biafra Cumhuriyeti adýyla isyan ettiyse de, Nijerya hükümeti dýþ güçlerin yardýmýyla bu isyaný bastýrdý. Fakat bu iç harp 30 aydan fazla sürdü ve 20. yüzyýlýn en kanlý ve korkunç çatýþmalarýndan biri oldu. Biafra bölgesi binlerce ölü ve birçok harap olmuþ binayla doldu.
1970 yýlýndan sonra olay yatýþtý ve bu arada bulunan petrol yataklarý Nijerya?nýn hayatýný deðiþtirdi. 29 Haziran 1975?te General Muhammed yeni bir askeri darbeyle iþ baþýna geldi. Çok geçmeden 1976?da yapýlan üçüncü ihtilal teþebbüsü baþarýsýzlýkla bitti. Fakat, General Muhammed öldürüldü ve yerine, yardýmcýsý General Olesegun Obasanjo geçti. General Ýbrahim Babangida devlet baþkaný olup, askeri bir rejim kuruldu.
Bundan sonra NijeryaFederal Hükümeti, petrol gelirlerinin getirdiði refah düzeyi ile iç olaylarý önlemeye baþladý ve bugün için Nijerya Afrika?nýn en geliþmiþ ülkelerinden biri haline geldi. 4 Temmuz 1992?de seçimlerle tekrar demokratik düzene geçilmeye ilk adým atýldý. Sivil yönetime geçiþ tarihi olarak çeþitli zamanlar belirlendi ise de en son olarak 27 Aðustos 1993?e ertelendi.