Tarihte Polonya By: ayten Date: 09 Eylül 2010, 03:08:12
Tarihte Polonya
Polonya Devleti, 10. yüzyýlýn ortalarýnda ortaya çýkmýþ ve 963 yýlý ülke tarihinin baþlangýcý olmuþtur. Polonya ve Vistula nehirleri arasýnda yaþamýþ olan Islav kabilelerinin kurmuþ olduðu bir devlettir. O zamanki bu Islavlara"yayla insanlarý" manasýna gelen "Polane" deniyordu. Zamanla bu isim Polonya haline dönüþtü.
Polonya 14. yüzyýldan 17. yüzyýla kadar geçen süre içinde Avrupa´da güçlü bir devlet halindeydi. "Üç parçalanmadan" ilki 1772 tarihine kadar olan çeþitli hanedanlýklar idaresindeydi. Bu tarihten itibaren Polonya´nýn çöküþ dönemi baþladý. 1772 tarihinde Prusya, Rusya ve Avusturya, ülke topraklarýný aralarýnda paylaþtýlar. Bunu 1793 ve 1795 paylaþmalarý takip etti. Polonya´nýn elinde sadece doðu Prusya civarý kaldý. Birinci Dünya Savaþýndan sonra uzun mücadele ve sýkýntýlardan sonra 1918 yýlýnda Versay Antlaþmasýyla baðýmsýzlýðý saðlandý.
1939 yýlýnda ayný anda Hem NaziAlmanyasýnýn ve hem de Rusya´nýn iþgaline uðradý. Harp boyunca altý milyon Polonyalý öldürüldü. Daha sonra Alman ordularý müttefiklere teslim oldu. Ýþgal sýrasýnda kurulan sürgündeki Polonya hükümeti iþbaþýna geldi. 1947 yýlýnda yapýlan seçimlerde komünistler hükümeti kurdular ve ülkeyi Rusya´nýn peyki durumuna soktular. Ýkinci Dünya Savaþýnin bu zor günlerinden sonra Polonya, Rusya´ya verilen 178.842 km²lik bölgeye karþý 1945´te Alman topraklarýndan 102.400 km²lik bir bölgeyi aldý. Oder-Neisse hattýnýn doðusunda kalan bu bölge Silezya, Pomerania, Batý Prusya ve Doðu Prusya´yý da içine almaktaydý.
Polonya idaresine komünistlerin gelmesiyle, büyük mülkiyetler kaldýrýldý, endüstriler millileþtirildi, okullardaki eðitim sistemleri komünistleþtirildi. Üretim azaldý. Bütün bunlarýn neticesinde 1956 yýlýnda Poznan´da isyan çýktý. 1970 yýlýnda yeni aðýr vergiler ve aþýrý fiyat yükselmeleri yeni isyanlara yolaçtý. 1980 yýlýnda olaylar daha þiddetlendi. Lenin tersanelerinde geliþen "Ýþçi Grevleri" sonunda, iþçinin yanýnda olduðunu söyleyen komünist idare "21 imtiyazý" vermek mecburiyetinde kaldý. Gdansk adýyla bilinen bu grevler sonunda, baðýmsýz iþçi sendikalarý kurma hakký elde edildi.
Olaylarýn gidiþinden ürken Rusya´nýn tehditleri ülkede sýkýyönetim ilanýna sebep oldu. Ýþçi ayaklanmalarýný organize eden Dayanýþma Sendikasý liderleri tutuklandý. 1982 yýlýnda ABD baskýsý neticesi sýkýyönetim kaldýrýldý. 1983 yýlýnda yine Gdansk´ta Lenin Tersanelerinde hükümet aleyhtarý gösteriler yapýldý. 1 Mayýs´ta Polonya Ýþçileri, Ýþçi hükümetinden haklarýný talep etmek üzere "Ýþçi Bayramýný" grevlerle kutladýlar. Askeri idare iþçilere bazý haklar verdi.
1985 seçimlerinden sonra baþa geçen Jaruzelski, Batýyla iliþkilerini geliþtirmeye çalýþtý. DayanýþmaSendikasýna karþý takip edilen sert politika 1986´da yumuþamaya baþladý. Artan ekonomik problemler 1988´de büyük bir grev dalgasýna sebep oldu. 1989 Haziranýnda yapýlan seçimlerde, o tarihe kadar iktidarda olan Birleþik Ýþçi Partisi aðýr hezimete uðradý. Dayanýþma Sendikasýnýn teklifi üzerine Tadeusa Mazowiecki baþkanlýðýnda bir koalisyon hükümeti kuruldu. 1990´daki devlet baþkanlýðý seçimlerini Lech Walesa kazandý.