Tarihte Hititler By: ayten Date: 08 Eylül 2010, 04:51:27
Tarihte Hititler
Hititler´in Anadolu´ya göç tarihleri kesin olarak bilinmemektedir. MÖ 2000 yýllarýnda Hint-Avrupa kavimlerinin doðuda Kafkasya üzerinden Anadolu´ya girdikleri en kabul gören tezlerdendir. Tezlerden bir diðeri Çanakkale Boðazý´ndan, bir baþkasý ise, Karadeniz´den geldikleri varsayýmýdýr. Yeni gelenler yerli Anadolu Hatti Beylikleri´ni egemenlikleri altýna almýþlar, kýsmen politik ve askeri, bir dereceye kadar da ekonomik gücü ellerinde tutmuþlardýr.
MÖ II.bin baþlarýnda, Yukarý Mezopotamya´daki Assur þehrinin zengin tüccarlarýnýn Anadolu ile yoðun bir ticari iliþkiye girmiþ olduklarýný görüyoruz Orta Anadolu´nun geniþ topraklarý üzerinde kurulan küçük krallýk veya beylikler, "Karum" adý verilen pazar yerleri ile son derece canlý birer ticaret merkezleriydiler.
Assurlu tüccarlarla birlikte geliþen bir baþka ve çok önemli olgu ise, MÖ II. bin de Anadolu´da bilinmeyen fakat Mezopotamya´da MÖ 3000 yýlýndan beri kullanýlan çivi yazýsýnýn Anadolu´ya geliþidir. Böylece Anadolu tarihi çaðlara girmektedir. Kilden yapýlmýþ tabletler üzerine yazýlan mektuplardan, Assurlu tüccarlarýn Anadolu´ya kumaþ, koku ve kalay madeni getirerek yerli krallara ve halka sattýklarýný, karþýlýðýnda altýn, gümüþ ve bazý tunç malzeme aldýklarýný öðreniyoruz.
Koloni Çaðý´ný izleyen Eski Hitit (M.Ö. 18.yy.) ve Büyük Hitit Krallýðý dönemleri sonunda, takriben 1200 yýllarýnda batýdan gelen ve Deniz Kavimleri diye adlandýrýlan topluluklarýn istilasý ile Hitit Ýmparatorluðu son bulmuþ ve Hititler yaþamlarýna þehir beylikleri halinde devam etmiþlerdir.
Baþkentleri: Hattuþa
Anadolu´da ilk kez organize devlet kuran Hititleri´in baþkenti olan Boðazköy (Hattuþa), daðlýk-engebeli bir arazi kurulmuþ olup Çorum,a uzaklýðý 82 km´dir. Boðazköy´ün gerçek tarihi M.Ö. 1900´den az sonra baþlar. Geç Hitit ve Asur belgelerinden öðrendiðimize göre Boðazköy; Hattuþtu ve Pijusti adlý krallarla son bulan bir hanedanlýðýn merkezi idi. M.Ö. 19. ve 18. yy.´da Hitit öncesideki dönemde Boðazköy´de, Hattiler ve Asurlu tüccarlar da konaklamaktaydýlar.
Þehirde Asurlu tüccarlarýn ticaret yaptýklarý "karum" denilen bir pazar yeri bulunmaktaydý. Boðazköy, M.Ö. 1200 yýllarýna kadar Hititler´in baþkenti olma özelliðini korumuþtur. Ýlk Hitit kralý olarak Hattuþa´lý anlamýna gelen Hattuþili´yi görüyoruz. Kentin asýl merkezini büyük kale teþkil eder. Büyük kalenin kuzeybatý yamacýnda Hitit Ýmparatorluk dönemine ait özel evler ile Büyük Mabed´in yer aldýðý "aþaðý þehir" bulunmaktadýr.
Þehrin güney kýsmýný teþkil eden "yukarý þehir"; M.Ö. 13. yy krallarý tarafýndan yapýlmýþ sandýk þeklindeki surlarla çevrilmiþtir. Bu surda Kral Kapýsý, Potern, Sfenskli Kapý, Aslanlý Kapý yer almaktadýr. Yukarý þehir içinde Yenice kale ve Sarýkale tahkim edilmiþ olarak yapýlmýþtýr. Hitit Krallýðý; M.Ö. 1200´deki Deniz Kavmi Göçleri sonunda Trak asýllý kavimlerin baskýlarý sonucu yýkýlmýþ olup, dolayýsýyla Boðazköy de baþkent olma özelliðini kaybetmiþtir. M.Ö. 750 yýlýnda Friklerin yerleþimine sahne olmuþtur.
Hellenistik çaðda ise Boðazköy; büyükçe bir yerleþim alaný olmaktan öte gidememiþtir. Bizans çaðýnda da iskan edildikten sonra Boðazköy´e 18. yy.´da bugünkü sakinleri yerleþmiþtir. Antik Hattuþa harabeleri ile Yazýlýkaya Açýk Hava Mabedi birer açýk hava müzesi olarak önem taþýmakta olup, ayrýca; Milli Park projesi kapsamýna alýnmýþ ve Dünya Kültür Mirasý listesine dahil edilmiþtir.
COÐRAFYA
Küçük Asya´ya Ý.Ö. 2. binyýlýn baþlarýnda gelen Hititler egemenliklerini Ý.Ö. 13. yüzyýl sonlarýna kadar sürdürdü. Bu uygarlýða ait kalýntýlar Anadolu´nun büyük bir kesimine yayýlmýþ olmakla birlikte, günümüzde özellikle dikkat çekenler Boðazkale, Yazýlýkaya, Alacahöyük ve Ortaköy gibi Hitit merkezleri.
Konya´nýn Halkapýnar ilçesine baðlý Aydýnkent köyü yakýnýnda Ývriz Kaya Kabartmasý, Kayseri´nin Develi ilçesine baðlý Gümüþören köyündeki Fraktin Anýtý gibi Hatti kalýntýlarýnýn yaný sýra Gaziantep´in Ýslahiye ilçesindeki Zincirli Höyük, Karkamýþ, Adana´nýn Kadirli ilçesindeki Karatepe gibi geç Hitit beyliklerine ait kalýntýlar da görülmeye deðer. Hitit kazýlarýndaki buluntularýn büyük bir kýsmýnýn sergilendiði Ankara Anadolu medeniyetleri Müzesi, Hititlerin izini sürenlerin ilk duraðý.
KÖKENLERÝ
Ýndo-German kökenli Hititlerin tarih sahnesine çýkýp Ýsa´nýn doðumundan 20 yüzyýl önce KüçükAsya topraklarýnda yaptýðý iþlerde, Ýsa´nýn doðumunda 20 yüzyýl sonrasýnýn insanlarý bizler için de ibret alýnacak çok þey bulunur. Çünkü Hititolog Albrecht Götze´nin dediði gibi "Avrupalý uluslarýn kültür dünyasýnda görünmeleri Hititlerle baþlar; bu da onlarýn ilginçliðini daha da arttýrmaktadýr" Hititler kuzeydoðudan mý gelmiþlerdi, yoksa kuzeybatýdan mý?
Bunu henüz kesinlikle öðrenemediðimiz gibi, geldikleri zaman asýl adlarýnýn da ne olduðunu bilmiyoruz. Kuþkusuz birkaç bin kiþiden fazla deðildiler, fakat buranýn yerli halký Proto-Hatti´lerden daha geliþmiþ ve daha becerikli olduklarý hemen anlaþýlýyor. Meydana çýktýklarý andan itibaren siyasal yönetim ile askeri güç arasýnda çok ender dengesizlikleri var. Baþka bir deyiþle, öylesine güç kazanýyorlar ki, yayýlmalarýna karþý çýkmayý kimse göze alamýyor. Ayrýca siyasal açýdan büyük yetenek sahibi olduklarý besbelli. Öyle ki, çiðneyip geçtikleri uluslarý köle yapmýyorlar, aksine onlarý bir sadakat iliþkisi içinde eritmeyi baþarýyorlar.
BOÐAZKÖY (HATTUÞAÞ)
Orta Anadolu´da küçük bir þehrin Ý.Ö. 1700´lerde sonu gelmiþ gibiydi. "Hattuþ þehrini geceleyin yaptýðým bir saldýrý ile aldým. Yerine yaban otu ektim. benden sonra her kim kral olur ve Hattuþ´u yeniden iskan ederse Gökyüzünün Fýrtýna Tanrýsýnýn laneti üzerine olsun" Kuþþara þehri kralý Anitta bu dileðini bir tablet üzerine çiviyazýsýyla yazdýrdý. Ancak Hatti krallýðý´nýn ve baþkenti Hattuþ´un yerle bir ediliþi üzerinden yüz yýl bile geçmeden, yine Kuþþara kökenli bir soylu, sonradan aldýðý adýyla 1. Hattuþili, bu tehdidi kulak arkasý yaparak burayý Hitit Krallýðý´nýn baþkenti yaptý ve 400 yýldan uzun bir süre, antik dünyanýn süper gücü olarak varlýðýný sürdürecek bir imparatorluðun merkezi haline getirdi.
1834´te Texier, Boðazköy harabelerini görmüþ, Hattusas´ý tanýmýþtý, ve 1907´de Winckler Hattusas´ýn Hitit Ýmparatorluðun baþkenti olduðunu tanýtladý Medeniyetlerin yoðrulduðu bir kazandý Anadolu, Hattusha da tam ortasýndaydý onun. Geçtiðimiz yüzyýlda fark edildi, ancak yüzyýlýmýzýn baþýnda Hitit baþkenti olarak tanýmlandý. Bugün, UNESCO´nun Dünya Kültür Miraslarý listesinde ve bu kazýlar Anadolu´nun Karanlýk Çað´ýný aydýnlatmayý sürdürüyor.
ANADOLU´NUN DÝLÝ
Hattuþa´da bulunan belgeler, Anadolu´da ayný dönemde (Ý.Ö. 2. bin yýlda) Hint-Avrupa dillerinin en eskisi Hititçeden baþka, yine ayný dil grubuna ait Luvi ve Pala dillerinin, ayrýca Hurrice, Hattice ve Akadca´nýn yazý dili olarak kullanýldýðýný gösterir. Hepsi de çiviyazýsýyla yazýlan bu dillerde her iþaret bir heceyi simgeler. Hititlerin kullandýðý bir baþka yazý da Luvi dilinde yazýlan ve hiyeroglif denen resim yazýsýydý.
Mýsýr hiyerogliflerinden tamamen farklý olan bu biçimde heceler hatta kelimeler tek bir iþaretle temsil edilebiliyordu. Hiyeroglif daha çok mühürlerde ve kaya anýtlarý gibi büyük yazýtlarda tercih edilirdi ve büyük olasýlýkla daha büyük kesim için anlaþýlabilir nitelikteydi. Hititlerde okuryazarlýðýn yalnýzca küçük bir gruba ait beceri olduðu kabul edilir. Çiviyazýsýný krallarýn bile okuyamadýklarý, aldýklarý mektuplarýn sonunda yer alan ve yazýcýya hitap ettiði anlaþýlan "sesli oku" ibaresinden anlaþýlýr.
BÝN TANRILAR TOPRAÐI
Antikçaðýn pek çok toplumunda olduðu gibi Hiitlerin de çok tanrýlý inanç sistemleri vardý. Yendikleri komþularýnýn tanrýlarýný kýzdýrýp, gazaba uðramaktansa, armaðan ve dualarlaonlara saygýlarýný dile getirip panteonlarýna, yani kendi tanrýlarý arasýna almayý gelenek haline getirmiþlerdi. Bu da zamanla yabancý inançlarýn Hitit dininde etkinlik kazanmasýna sebep oldu. Hitit inancýnda, özellikle komþu Mitanni ülkesi halký Hurrilerin etkisi önemli boyutlardaydý. Hatta bir dönem kendi tanrýlarýný bile Hurrice adlarla andýlar.
Her þehrin bir baþtanrýsý, her kralýn bir koruyucu tanrýsý vardý. Ülkenin en büyük iki tanrýsý Göklerin Fýrtýna Tanrýsý Teþup ile Güneþ Tanrýçasý Hepat´dý. Bunlar bölgelere göre deðiþik isim alýyorlardýysa da, ayný tanrý-tanrýça esasýna dayanan bir inanç tüm ülkede geçerliydi. Devletin en üst düzey yöneticisi, askeri önder ve yüksek yargýç olan Hitit krallarý, ayný zamanda Fýrtýna Tanrýsý´nýn yeryüzündeki temsilcisi sayýlýr, öldüklerinde de tanrý katýna yükselir.
KADEÞ SAVAÞI
Mýsýr´ýn üstünlüðünü yeniden kurmakta olaðanüstü atýlýmlara giriþen II. Ramses ve eskiçaðýn bu en güçlü hükümdarýnýn karþýsýna dikilmesi gereken de Muvattalis´ti. Yalnýzca piyadelerin savaþtýðý dönemler, Ý.Ö. 2000. binyýlýn ortalarýnda kalmýþtý, çünkü artýk savaþ arabalarý kullanýlýyordu.
Mýsýrlýlarýn hafif ve sürücü dýþýnda yalnýzca bir savaþçýnýn binebileceði arabalarýna karþý, Hititlerin daha aðýr ve sürücü dýþýnda iki savaþçý taþýyabilen arabalarý vardý. Bu arabalar, Mýsýrkýlarýnkinden daha aðýr olmakla beraber, üzerindeki savaþçý sayýsý açýsýndan orduya üstünlük saðlýyordu. Mýsýr kaynaklarýna göre Kadeþ savaþýna giden Hitit ordusunda 3 bin 500 araba, ve 17 bin yaya asker bulunuyordu.
KRONOLOJÝ
Krallarýn egemenlik sürelerini gösteren tarihler Dr. Sidney Smith ve Prof. Albrecht Götze´nin çalýþmalarýndan alýnmýþtýr. Kesin yýllarýn eksik olduðu yerlerde, ortalama insan ömrüne göre yapýlmýþ boþluklarý zaman bakýmýndan ihya edilmesi çalýþmalarý Dr.O.R. Gurney´e aittir. Dr. Gurney 1590 ve 1335 tarihlerini her bakýmdan güvenilir saðlam yýllar saymaktadýr. Öteki tarihlerin hepsi, yaklaþýk olarak doðru kabul edilmektedir.
Teþup: Boða, Hititlerin en büyük tanrýsý Teþup´un kutsal hayvaný ve simgesiydi. Boðazköy´de bulunan, sunu kabý formundaki bir çift boðanýn koþum kayýþlarýyla betimlenmesi, Fýrtýna Tanrýsý´nýn arabasýna koþulu olabileceklerini akla getiriyor.
Ynt: Tarihte Hititler By: ceren Date: 19 Mart 2019, 02:50:13
Esselamu aleykum. Hititler hakkýnda bilgi öðrenmiþ olduk.Rabbim razý olsun paylasimdan kardeþim. ..
Ynt: Tarihte Hititler By: Bilal2009 Date: 19 Mart 2019, 16:40:58
Ve aleykümüsselam Rabbim paylaþým için razý olsun
Ynt: Tarihte Hititler By: gulsahkilicaslan Date: 20 Mart 2019, 10:44:22
Rahatça her bilgiye ulaþabildik çok faydalý paylaþýmlar Allah razý olsun hocam selametle inþallah...