Tarihte Romanya By: ayten Date: 08 Eylül 2010, 03:53:57
Tarihte Romanya
Bir Hind-Avrupa grubu olan Trakyalýlar, Romanya topraklarý üzerinde yaþamýþ ilk insanlar olarak bilinir. Bunlarýn bir kolu olan Dokyalýlar M.Ö. 800-300 yýllarý arasýnda Burebista liderliðinde Transilvanya merkez olmak üzere, Dakya Devletini kurdular. M.S. 106-271 yýllarý arasýnda Romalýlar topraklarý istila ederek insanlarý Romalýlaþtýrdýlar.
Osmanlý Ýmparatorluðu 1299 yýlýnda kurulduktan sonra kýsa zamanda cihan devleti olmuþtu. Osmanlýlar Avrupa içlerine Ýslamiyeti yayabilmek için önceleri Balkanlara olmak üzere, Avrupa seferleri düzenlemekteydiler. 1394´te Dovin, 1456´da Belgrad, 1475´te Vaslui, 1476´da Schera seferleri, Osmanlýlarýn Avrupa´ya ilk adým atma dönemi savaþlarýdýr.
16. yüzyýl baþlarýndaki iki Romanya topraðý olan Eflak ve Boðdan, Türk hakimiyeti altýnda birer derebeylik oldular. Askeri ve diplomatik açýdan Osmanlý Sultanýnýn emrine göre hareket eder ve yýllýk vergi verirlerdi. Ýdarecileri, Osmanlý Padiþahlarý tarafýndan tayin edilirdi. Zaten bunlarýn derebeyleri kendi tebealarýný Avrupalýlarýn saldýrýlarýndan korumak için Osmanlý idaresinde kalmayý arzu ediyorlardý. Eflak ve Boðdan halký, Avusturyalýlar, Ruslar, Tatarlar, Kazaklar ve Lehlerden ibaret bölgedeki diðer ordulara karþý Osmanlý ordusunun yanýnda yer aldýlar.
1679´da Eflak Derebeyi olan Þerban´ýn yerine 1688´de yeðeni Kostantin Brincoveanu geçti. Bu sýrada Boðdan Derebeyi Dimitri idi. Bu iki derebeyi 1711 yýlýnda Osmanlý-Rus savaþý esnasýnda isyan ederek, Deli Petro´ya yardým ettiler. Bunda, Ýstanbul´dan Balkanlara göç eden Yunan asýllý gruplarýn tesiri büyüktü. Bunlar Eflak ve Boðdan´ýn idari hayatýna nüfuz etmiþlerdi. Yaklaþýk bir asýr Türk idaresindeki derebeyliklerin bu isyanlarý ve huzursuzluk çýkarmalarý üzerine Eflak ve Boðdan tahtlarý "voyvodalýk" adý altýnda yeni bir sisteme konuldu. Bu sýralarda Osmanlý Devletinde duraklama devri baþlamýþtý.
18. yüzyýl sonlarýna doðru Rusya, Osmanlý Devletine olan düþmanlýðýný arttýrdý. 1774 Küçük Kaynarca Antlaþmasýyla Rusya, Osmanlýlardan bazý haklar elde ederken bu arada bu iki derebeyliðin iç iþlerine müdahale etme yetkisini de kazandý. Her ne kadar kontrol Osmanlýlarda kaldýysa da, birçok ticari imkanlar kaybedildi. Bir yýl sonra Bukovina, Avusturya´ya býrakýldý. 1812 yýlýnda Besarabya da elden çýktý. 1828-1829 Osmanlý-Rus savaþýndan sonra 1834 yýlýna kadar Eflak ve Boðdan, Rusya hegemonyasý altýna tamamen girdi. Kont Pavel Kiselev, Rusya´dan destek görerek, Osmanlý medeniyetini ortadan kaldýrmaya çalýþtý.
1859 yýlýnda iki eyalet birleþti ve 1861 yýlýnda Romanya olarak anýldý. 1877 yýlýnda Romanya, Berlin Antlaþmasýyle Türk hakimiyetinden uzaklaþtý. Baðýmsýzlýktan sonra, 1878´de krallýk oldu. 1881´de I. Carol Romanya´nýn ilk kralý oldu. 1886 yýlýnda Romanya, tek meclisli anayasal monarþik idari sistemine döndü.
Birinci Dünya Savaþýndan sonra Romanya´nýn sýnýrlarý geniþledi. Basarabya ve Bukovina´dan sonra Banat ve Transilvanya da ele geçirildi. Fakat çok geçmeden Basarabya ve kuzey Bukovina´yý, her zaman olduðu gibi 1877-78 Osmanlý-Rus savaþý esnasýnda da yýllarca adaleti altýnda refah içinde yaþadýklarý Osmanlýlar aleyhine olarak, yardým ettikleri Rusya´ya býrakmak mecburiyetinde kaldý. Hatta yoðun tehditler neticesinde Güney Dobruca da Bulgaristan´a terk edildi.
Ýkinci Dünya Savaþý esnasýnda Marshla lon Antonescu, Rusya´ya karþý Almanya ile birleþme teþebbüsüne geçti. Askeri bir hareketin lideri olan Antonescu 1944 yýlýnda Sovyet entrikasý ile Kral Michael tarafýndan bertaraf edildi ve Romanya, rusya´nýn yanýnda yer aldý. Çok geçmeden Romanya komünizmin kucaðýna düþtü. 1947 yýlýnda bir Halk Cumhuriyeti halini aldýysa da bütün alanlardaki devletleþtirilme bunu sadece lafta býraktý.
1965 yýlýndaki yeni Anayasaya göre, Romanya artýk Halk Cumhuriyeti olmaktan çýkmýþ ve bir sosyalist ülke durumuna düþmüþtü. Tehlikeyi sezenler 1966´da Rusya´ya karþý bir baðýmsýzlýk hareketi geliþtirmeye çalýþtýlar. 1970 ve 1973´te Romanya Devlet Baþkaný Nicolai Çavuþesku (Ceausescu) ABD´yi ziyaret etti. ABD ile 1976 yýlýnda 10 yýllýk bir ticari anlaþma imzalanarak, nisbeten Rusya´dan uzak durulmaya çalýþýldý. 1982 yýlýnda Romanya bir miktar daha batýya yaklaþtý, üç milyar dolar dolayýndaki borçlarýnýn ödenme süresinin uzatýlmasýný batýlý ülkelerden talep etti.
Doðu Blok Devletlerinde komünist rejimin hýzla sarsýldýðý 1989 sonlarýnda Romanya´da ilk gösteriler baþladý. Gösterilerin kanlý biçimde bastýrýlmasý, ülke çapýnda gerginliðin artmasýna sebep oldu. Ordunun, ayaklanan halkýn yanýnda yer almasý üzerine, ülkeden kaçmak isteyen Çavuþesku, yakalanarak hanýmý ile birlikte yargýlandýktan sonra kurþuna dizildi. Yönetimi üstlenen Ulusal Kurtuluþ Cephesi, sosyalist rejime son vererek, çok partili sisteme geçiþ yolunu açtý. Nisan 1990´da ilk serbest seçimler yapýldý.