Tarihte Uygurlar By: ayten Date: 08 Eylül 2010, 01:17:52
Tarihte Uygurlar
Ortaçað´da Orta Asya´da ileri bir uygarlýk kuran Uygurlar, önceleri Kuzey Moðolistan´da yaþýyorlardý. Hun Ýmparatorluðu´nun yýkýlmasýndan sonra Göktürklerin buyruðu altýna girdiler. Sonra onlara karþý ayaklanarak baðýmsýz bir devlet kurdular (740). Diðer Türk boylarým da buyruklarý altýna alarak güçlendiler. Yüz yýl kadar Moðolistan´a egemen olan Uygurlar, Çinlilerle de iliþki kurdular.
IX. yüzyýlýn ortalarýnda Kýrgýzlarla Tibetlilerin saldýrýsýna uðrayarak yýkýlan Uygur Devleti ortadan kalkýnca Uygurlar batýya göçtüler (840) ve daðýnýk küçük devletler kurdular. Sonunda bütün Uygurlar Cengiz Han zamanýnda Moðol egemenliðine baðlandýlar. Böylece son Uygur Devleti de XIII. yy.ýn baþýnda ortadan kalktý (1212).
O zamandan beri bir daha baðýmsýz olamayan Uygurlar, bugün Çin´in kuzeybatýsýnda Sinkiang eyaletinde Çin egemenliði altýnda yaþamaktadýr.
Uygur Uygarlýðý
Uygurlar sanat, yapý ve yönetim iþlerinde ileriydiler. Bu alanlarda öteki Türk boylarýna öncü olmuþlardý. Doðu Türkistan´da yapýlan kazýlarda bulunan eserler, Uygur sanat ve edebiyatýnýn yüksek bir düzeye ulaþtýðýný gösteren tanýtlardýr. Uygurlar 14 harfli bir alfabe kullanýrlardý. Bugünkü Moðol ve Mançu alfabeleri Uygur alfabesinden alýnmadýr. Gene bu kazýlarda bulunan tahta harfler Uygurlarýn VIII. yüzyýlda kitap bastýklarýný göstermektedir.
Uygurlar Buda dinine baðlýydýlar. Mani dininden olanlarý da vardý. Uygurca yazýlarýn çoðu bu dinlerle ilgilidir. Ama Müslümanlýk Uygurlar arasýnda yayýldýktan sonra içlerinde bu dine baðlý bilim adamlarý da yetiþti. Uygur fikir adamlarý Arapça ve Hintçe´den çeviriler yaptýlar. Uygurlardan kalan en önemli eser Yusuf Has Hacip´in Kutadgu Bilig´idir.
Kutadgu Bilig (Mutlu Olma Bilgisi)
Yusuf Has Hacip tarafýndan Uygurca yazýlmýþ ilk Türk mesnevisidir (1069) Batý Uygurlarýnýn (Karahanlýlar) hakaný Ebu Ali Hasan´a sunulan eser, sembolik dört kiþi üzerine düzenlenmiþtir: 1. hakan Küntoðdý (doðru yasa); 2. vezir Aytoldý (mutluluk); 3. vezir Aytoldfnýn oðlu ögdülmüþ (akýl); 4. Zahit Odgurmuþ (yaþamýn sonu).
Bunlar arasýndaki konuþmalarla toplumu meydana getiren bireylerin ödev ve sorumluluklarý ve çaðýn yaþam felsefesi dile getirilmiþtir. Kutadgu Bilig´in Uygurca ve Arapça yazmalarý bulundu. XIII. yüzyýlda kopya edilmiþ olan Arapça Fergana yazmasý en güvenilir olanýdýr. Üç önemli yazmanýn týpkýbasýmý
Ynt: Tarihte Uygurlar By: Bilal2009 Date: 17 Mart 2019, 19:42:24
Esselamu aleyküm Rabbim bizleri tarihini hakkýyla öðrenen bir millet eylesin Rabbim paylaþým için razý olsun
Ynt: Tarihte Uygurlar By: Sevgi. Date: 18 Mart 2019, 00:45:33
Aleyküm selâm ortaçaðda orta asya da kurulmuþ ileri bir uygarlýktýr yüzyýl kadar hüküm sürmüþtür