Tarihte Eski Yunan By: ayten Date: 07 Eylül 2010, 03:33:49
Tarihte Eski Yunan
Yunanca «Helias»tan dolayý «Helenler» de denen, Yunanistan Yarýmadasýnda yaþayan kavimler ve onlarýn kurduðu eski devlet ve uygarlýktýr.
Çiftçi bir halk olan Helenler ya da Eski Yunanlýlar, tarihlerinin baþlangýcýnda çok sade bir yaþam sürerler, sýrtlarýna kendilerinin dokuduðu yünden bir gömlek, ayaklarýna sýðýr derisinden çarýk giyerlerdi. Köylüler tek bir odadan ibaret olan kulübelerde oturur, evcil hayvanlarla birarada yatarlardý. Soylular sýnýfý ömürlerini savaþ, av, eðlence ve yarýþmalarla geçirirlerdi. Deniz kýyýsýnda yaþayanlar ise pek de dayanýklý olmayan teknelerle balýkçýlýk yaparlardý.
Savaþçý kavimler olan Akalar ve Borlar tarafýndan istilâ edilmeden önce, Yunanistan Yarýmadasý´ndaki daðlarla çevrili küçük ovacýklarda birbirine rakip baðýmsýz siteleri oluþturan topluluklar yaþýyordu. Bu sitelerden özellikle Atina ve Isparta´nýn, Eski Yunan uygarlýðýnda özel bir yeri vardýr.
Eski Yunan halký M.Ö. VI. yüzyýlda Anadolu kýyýlarýnda ve Akdeniz´de (Güney Ýtalya, Sicilya) yeni kentler kurdular. Siteler arasýnda büyük geçimsizlikler ve rekabet olmasýna karþýlýk Eski Yunan topluluklarý din ve dil bakýmýndan bir birlik oluþturuyordu ve bu birlik sayesinde siteler, Persleri geriye püskürtmüþler, Isparta ordusunun Termopil´de (Thermopylai) ezilmesine raðmen Perslere karþý iki büyük zafer kazanmýþlardý: Maraton Zaferi (M.Ö. 490) ve Salamis Deniz Savaþý (M.Ö. 480).
Ýþte bu olaylardan sonra Eski Yunan uygarlýðý geliþmiþ ve özellikle Atina, mimarlarý, bilginleri, filozoflarý, þairleri, müzikçileri, tiyatrocularý ve heykelcileriyle bu uygarlýðý ebedîleþtirmiþti.
V. yüzyýlýn sonlarýna doðru siteler yeniden birbirine düþünce Atina ve Isparta, ayrý ayrý bütün Yunanistan´a hâkim olmak istedi. Bu yüzden çýkan Peloponnes Savaþý, tüm ülkeyi kasýp kavururken veba salgýný da Atina halkýný kýrdý. Böylece Atina, Isparta´nýn baskýsý altýna girdi ve kendi yasalarýndan vazgeçmek zorunda kaldý (M.Ö. 404).
Bu kavgalardan yararlanan Persler Anadolu´yu ele geçirdiler ama Yunanistan topraklarýný elde edemediler. Ama az sonra Makedonya kralý Filip (Philippos) II Yunanistan´ý fethetmekte hiç bir güçlükle karþýlaþmayacaktý (M.Ö. 337).
Ýskender Ýmparatorluðu
Filip´in oðlu Büyük Ýskender baþkaldýran sitelere boyun eðdirdi (Thebai yerle bir edildi) ve hýrsla fetihlere giriþti. On yýla yakýn bir süre içinde, Akdeniz´den Hindistan kýyýlarýna kadar uzanan geniþ bir imparatorluk kurdu. Darius III´ün tahtýna yerleþti, onun kýzýyla evlendi, yeni danýþmanlar edindi ve birçok doðu âdetini benimsedi. Ne var ki Ýskender Ýmparatorluðu´nun zayýf birliði, ardýllarý arasýndaki rekabete dayanamadý. Ýmparatorluðun parçalanmasýyla asýl Yunanistan´ýn gücü de son buldu; onun yerini Antakya, Bergama ve Ýskenderiye gibi kentler aldý.
Romalýlardan Türklere
Yunanlýlar Kelt saldýrýlarýna bir süre karþý koydular, ama Romalýlarýn gücüne dayanamayarak sonunda onlara boyun eðdiler (M.Ö. 146). Eski Yunan uygarlýðý öylesine zengindi ki Roma bu zenginliði ve sanat hazinelerini yaðma etmekle kalmadý, onu taklit etmeðe de çalýþtý: Yunan edebiyat, sanat ve mitolojisi Romalýlar için en geçerli kaynak oldu ve sonunda onlarýn uygarlýðýný belirli bir biçimde deðiþtirdi. Siyasal bakýmdan ise Eski Yunanistan artýk prokonsüllerce yönetilen iki eyalet haline geldi. Roma Ýmparatorluðu´nun büyük iktisadî dolaþýmý dýþýnda kaldý, onlara yazlýk oturma yeri oldu.
Yabancý istilâlarý (Vizigot, Ostrogot, Ýslav, Bulgar) bu barýþ dönemini altüst ederek Yunanistan´ýn yýkýlýp daðýlmasýna yol açtý (III. yüzyýldan X. yüzyýla kadar).
Siteler ve Yurttaþlar
Eski Yunan´da sitelerin kurulmasý 2.500 yýllýk bir olaydýr ve bu uygarlýðýn temeli sitedir (polis). Her site az sayýda (beþ-on bin) yurttaþtan oluþurdu; sitede yaþayan yurttaþlar sýrayla çeþitli görevler (maliyeci, asker) yüklenerek devlet yönetimine katýlma hakkýný elde eder ve yasalarýn güvencesinden yararlanýrlardý.
Sitede oturanlar siyasal açýdan eþit deðillerdi: yabancýlarla kölelerin hiç bir hakký yoktu. Aþaðýlýk sayýlan ve elemeðine dayanan iþler bunlara yaptýrýlýrdý.
Yurttaþlar þehrin merkez kesiminde otururlardý; burasý savaþ sýrasýnda müstahkem bir kale, barýþ günlerindeyse siyasal, düþünsel, dinsel ve ekonomik yaþamýn merkeziydi. Her sitenin kendi tanrýlarý ve yalnýz kendi yurttaþlarýnca uygulanan dinleri vardý.
Eðitim de sitelere göre deðiþikti. Isparta´da çocuklar çok sýký, âdeta askerî bir eðitim görürdü. Yeniyetmelikten çýkma sýrasýnda, soðukkanlýlýklarýný ve duyarsýzlýklarýný ispat etmek için köleleri (heilos) öldürebilirlerdi. Ve ömür boyu savaþa hazýr askerler olarak kalýrlardý.
Eski Yunan þehirleri çok canlýydý; buralardaki alýþveriþ yerleri þimdiki Yakýndoðu þehirlerinde görülen çarþý ve pazarlara benzerdi. Bütün yurttaþlar, hattâ köleler þehrin ortasýnda bulunan ve agora denen büyük bir meydanda toplaþýp buluþurlardý. Sebze, þarap ve balýk satýcýlarýnýn çýðlýklarý, halý-kilim ve koku sergileri arasýnda, neþeli bir uðultu içinde karþýlaþýr, söyleþir, tartýþýr, itiþir-kakýþýrlardý.
Atina´da yurttaþlar Ekklesia denen halk meclisinde toplanýr, bu toplantýlarda sitelerinin sorunlarýný tartýþýr, savaþ ya da barýþ konusunda karar alýrlardý.
Sofokles´in, Aiskilos´un, Euripides´in trajedilerinin ya da Aristofanes´in komedilerinin oynandýðý açýkhava ´tiyatrosu, halkýn tek eðlencesiydi.
Yunan uygarlýðý M.Ö. V. yy.da en yüksek düzeye ulaþtý; III. yy.da Ýskender´in fetihleriyle her yana yayýldý. Ordunun bozguna uðramasýna raðmen Yunanistan´ýn etkisi Roma´ya kadar uzandý ve Roma uygarlýðýnýn geliþmesinde büyük payý oldu.
Haþmet ve Sefalet
Anýt yapýlarýn güzelliði, edebiyatýn göz kamaþtýrýcý parlaklýðý bizi yanýltmamalýdýr. O zamanlar Yunanlýlarýn çoðu köylerde harap kulübelerde, þehirlerde basit evlerde ve ilkel kondularda yaþýyorlardý. Kaldýrýmsýz, ýþýksýz dar sokaklarda laðým sularý akardý. Her taraf sinek, sivrisinek, fare doluydu. Atina ya da Isparta´ya dýþarýdan gelen bir kimse önce pislikle ve aðýr kokularla karþýlaþýrdý.
Perikles Çaðý
´Perikles (M.Ö. 495-429) döneminde Atina, sosyal ve kültürel alanda kazandýðý baþarýlar sayesinde öteki Yunan sitelerine üstünlüðünü kabul ettirdi. «Perikles çaðý» tarih (Herodotos), felsefe (Sokrates ve Eflatun), tiyatro (Aiskilos [Aiskhylos], Sofokles, Euripides) ve özellikte sanat (heykelci Pheidias´ýn Akropolis´teki çalýþmalarý) alanýnda olaðanüstü bir geliþme gösterdi.
Isparta
Atina´nýn büyük rakibi Isparta aristokratik bir rejimle yönetiliyordu. Ahalisi üç sýnýftan oluþuyordu: heilos (savaþta tutsak alýnan ve topraklarý iþleyen köleler), perioikos (Isparta´ya boyun eðmiþ Akalar) ve eþitler (tamamý yurttaþ sayýlan savaþçýlar sýnýfý). Yedi yaþýndan baþlayarak sert ve sýký bir eðitim gören eþitler, Isparta´yý Med Savaþlarý´na kadar Yunanistan´ýn en güçlü devleti yaptýlar.
Sitede Din
Din, sitedeki yaþamýn bir parçasýydý. Yüksek görevlilerin yönettiði din törenlerine sitenin bütün ahalisi katýlýrdý. Ayinler kesin kurallara baðlýydý ve candan katýlmayý gerektirirdi: Yunanlýlar, candan katýlmazlarsa, kýskanç ve alýngan olan tanrýlarýn kendilerini korumayacaðýna inanýrlardý.
Aristofanes
Aristofanes (M.Ö. 445-386) kýrk kadar komedi yazmýþtýr; baþlýcalarý þunlardýr: Bulutlar, Yaban Arýlarý, Kuþlar, Lysistrata, Plutos ve Kadýnlar Meclisi. Aristofanes, buluþlarla dolu usta bir üslûpla savaþa, hasýmlarýna, paraya saldýrýr ve Atina mahkemelerini gülünçleþtirir. Kullanmaktan sakýnmadýðý edepsizce sözler, herkesi, sýradan insanlarý olduðu kadar seçkinleri de güldürürdü.
Ynt: Tarihte Eski Yunan By: Bilal2009 Date: 16 Mart 2019, 19:51:18
Esselamu aleyküm Tarih öðrenmek çok güzel ve önemlidir Rabbim paylaþým için razý olsun
Ynt: Tarihte Eski Yunan By: Sevgi. Date: 17 Mart 2019, 03:21:33
Aleyküm selam Yunan yarýmadasýnda kurulmuþ bir devlettir çitçilik yapan bir halký vardýr
Ynt: Tarihte Eski Yunan By: ceren Date: 17 Mart 2019, 15:44:38
Esselamu aleykum. Rabbim razý olsun bizlere bu bilgileri sunan kardesimizden. ...