Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi? By: reyyan Date: 23 Aðustos 2010, 16:49:58
Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi?
Namaz, kulun Allah'ýna karþý ubudiyet makamýnda üstün saygýsýný, ta'zîm ve tekrîmini ifade eder. O bakýmdan son derece uyanýk ve edeb üzere bulunmayý icap ettiren bir ibâdettir. Namazdan önce abdestin emredilmesinin sayýsýz yararlarýndan biri de, uyuþukluðu atmak, kan dolaþýmýný ayarlamak, sinir sistemini düzene sokup uyanýk ve zinde bir halde ilâhî huzurda durmayý saðlamaktýr. Bununla beraber bazen yorgunluk, uykusuzluk ve benzeri þeylerden veya fazla yemek yemekten dolayý namazda insana uyuklama gelir. Bazan da kýsa bir süre uyumuþ olunabilir. O takdirde ne lâzým gelir?
Konuyla ilgili hadîsler ve onlarýn ýþýðýnda müctehid imamlarýn görüþ ve ictihadlarý bu soruyu cevaplamaktadýr:
Hz. Ali'den (r.a.) yapýlan rivayette, Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'in þöyle buyurduðunu söylemiþtir:
"Göz kýçýn ( Makat ) baðýdýr. Artýk kim uyursa abdest alsin!"[73]
Muâviye (r.a.)'den yapýlan rivayete göre, Resûlüllah (a.s.) Efendimiz þöyle buyurmuþtur:
"Göz kýçýn ( Makat ) baðýdýr. Gözler uyuduðu zaman bað çözülür."[74]
Safvan b. Âssal (r.a.)'den yapýlan rivayette, þöyle demiþtir:
"Resûlüllah (a.s.) Efendimiz, biz seferde bulunduðumuz zaman ayaklarýmýzdaki mestleri geceleriyle birlikte üç gün çýkarmamamýzý, ancak cenabetten dolayý çýkarmamýzý bize emrederdi. Dýþký, idrar (gibi tabii ihtiyaçlarý gidermeden) ve uyumaktan dolayý çýkarmamamýza söylerdi."[75]
Hadîslerin açýk delâletinden þu hükümler anlaþýlmaktadýr:
1- Uyumak abdesti bozar.
2- Yolculuk halinde üç gün, üç gece mestler üzerine meshedilir. Ancak cenabetten dolayý mestlerin çýkarýlmasý gerekir. Diðer tabii ihtiyaçlarýn giderilmesi veya uyku uyunmasý sebebiyle abdest bozulunca mestleri çýkarmaya gerek yoktur, belirlenen süre içinde diðer aza yýkanýrken onlar üzerine meshedilir.
3- Böylece uyku da abdesti bozan sebepler arasýnda bulunuyordur.
4- Abdestli iken uyuyan kimse, ister namaz dýþýnda, ister namaz içinde olsun, bazý haller müstesna abdesti bozulur.
Hadîslerin ýþýðý altýnda müctehid imamlarýn görüþ, ictihad ve istidlalleri:
Bu hususu az önce imamlarýn görüþünü naklederek kýsmen olsun aydýnlatmýþtýk, önemine binaen biraz daha izahta bulunmamýz gerekiyor:
a) Hanefîlere göre:
Gerek namaz içinde, gerekse namaz dýþýnda uzanýk bir halde uyumak mutlaka abdesti bozar. Fukahanýn bu hususta farklý görüþü yoktur.[76]
b) Hanbelîlere göre:
Kiþi hangi vaziyette bulunursa bulunsun, çok az hafif bir uyku dýþýnda uyumasý mutlaka abdesti bozar.[77]
c) Þâfiilere göre:
Mak'âdýný iyice yere oturtup uyumanýn dýþýnda diðer vaziyetlerde vaki olan uyku abdesti bozar.
d) Mâlikilere göre:
Aðýr ve uzun uyku abdesti bozar, uyuyan hangi vaziyette bulunursa bulunsun farketmez. Ama hafif bir uyku abdesti bozmaz. Ancak aðýr uyku hâlinde mat'âdýnýn altýna bir minder veya bez yerleþtirip öyle oturup uyumuþsa, o takdirde abdesti bozulmaz.[78]
Bu konuda diðer rivayetler, görüþler ve tahliller: 679 nolu Hz. Ali (r.a.) hadîsiyle, 680 no'lu Muâviye (r.a.) hadîsi hakkýnda Ýmam Ahmed b. Hanbel’den sorulduðunda þöyle demiþtir:
"Hz. Ali'nin hadisi daha çok sübut bulmuþ ve daha çok kaviydir."
680 no'lu hadîsi ayný zamanda Darekutnî ile Beyhakî'de rivayet etmiþlerdir. Ancak isnadýnda Bakýyye, Ebubekir b. Ebî Meryem'den rivayet etmiþtir ki, bu zat zayýftýr.
Ebû Hatim, her iki hadîsin de zayýf olduðunu belirtmiþtir, el-Münzirî ise, Ýbn Salah ve Nevevî'nin görüþü doðrultusunda Hz. Ali'nin hadîsinin hasen olduðunu söylemiþtir.
Ýmam Þevkanî bu hadislerin ve diðer rivayetlerin ýþýðýnda ilim adamlarýnýn sekiz sýnýfa ayrýldýðýný söyleyerek, her birlerinin görüþünü þöyle açýklamýþtýr:
Birinci mezhep: Kiþi hangi durumda bulunursa bulunsun, uyku abdesti bozmaz. Bu, ashabdan Ebû Musa el-Aþ'ârî'den Tabiînden Saîd b. Müseyyeb'den Ebû Miclez, Humeyd el-A'rac ve Þia'dan nakledilmiþtir. Þiâdan maksad imamiyye mezhebidir.
Bunlar Hz. Enes'ten (r.a.) rivayet edilen þu hadîsle istidlal etmiþlerdir:
"Resûlüllah (a.s.) Efendimizin ashabý son iþâyý beklerken (uyuklayýp) baþlarý sallanýrdý, sonra da kalkýp abdest almalarý namaz kýlarlardý."[79]
Ýkinci mezhep: Uyku az olsun çok olsun, hemen her durumda abdesti bozar. Ýmam Nevevî diyor ki: Bu Hasan el-Basrî'nin, Müzeni, Ebû Ubeyd b. Kasým Selâm, Ýshab b. Rahûye'nin mezhebidir. Bu manâda Ýbn Abbas'dan (r.a.) ve Ebû Hüreyre'den rivayet yapýlmýþtýr.
Bunlar Hz. Ali, Muâviye ve Safvan b. Âssal'ýn (Allah hepsinden razý olsun) hadîsleriyle istidlal etmiþlerdir. Nitekim Hz. Ali'den yapýlan bir rivayette þöyle demiþtir:
"Kim uyursa abdest alsýn!.."
Üçüncü mezhep: Çok uyku her halde ve durumda abdesti bozar. Azý ise bozmaz. Ýmam Nevevî diyor ki: "Bu, Zührî'nin, Rabi'a ve Evzâî'nin, Ýmam Mâlik'in ve iki rivayetten birine göre, Ýmam Ahmed'in mezhebidir. Bunlar da 685 no'lu Enes hadîsiyle istidlal etmiþlerdir. Ayrýca, "Kim uykuyu hakkederse kendisine abdest gerekir," mealindeki hadîsi kendilerine sened seçmiþlerdir.
Dördüncü mezhep: Rükû’, secde, kýyam, kuûd durumlarýndan bir durum üzere uyumak, ister kiþi namazda olsun, ister namaz dýþýnda olsun abdesti bozulmaz. Ama yanüstü ve sýrtüstü uyursa abdesti bozulur.
Ýmam Nevevî diyor ki:
"Bu, Ýmam Ebû Hanîfe'nin, Davud'un ve bir rivayette Þafiî'nin mezhebidir. Ancak Þafiî'nin mezhebidir denilmesi garip karþýlanmýþtýr."
Bunlar daha çok þu hadîsle istidlal etmiþlerdir:
"Kul secdede iken uyursa, Allah onunla meleklerine karþý iftihar eder."
Yani kulunun bu güzel halini meleklerine över.[80]
Hadîsi Beyhakî rivayet etmiþ ve zayýf olduðunu belirtmiþtir. Ancak imamlarýn bundan baþka dayandýklarý bazý rivayetler daha vardýr.
Beþinci mezhep: Abdesti, ancak rükû' ve secdede olanýn uyumasý bozar. Ýmam Nevevî diyor ki: "Bunun bir benzeri Ahmed b. Hanbel'den rivayet edilmiþtir. Ayrýca bu mezhebin görüþünü el-Bedrü't-Tamam sahibiyle Sübülü's-Selâm sahibi þu lâfýzla açýklamýþlardýr: "Uyku abdesti bozar, ancak rükû' ve secdede uyuyanýn uykusu bozmaz" cümlesinin baþýndaki olumsuzluk ifade eden (Lâ) harfini zikretmemiþlerdir. Müslim þerhinde ise (Lâ) edatýyla nakledilmiþtir.
Altýncý mezhep: Abdesti ancak secdede olanýn uykusu bozar, diðer uykular bozmaz. Ýmam Nevevî diyor ki:
"Bu da Ýmam Ahmed'den rivayet edilmiþtir. Çünkü secde hali yellenmeye çok daha müsaittir."
Yedinci mezhep: Namazda hangi hal üzere bulunursa bulunsun uyumasý abdesti bozmaz. Ama namaz dýþýnda uyumak abdesti bozar. el-Bahr kitabýnda bu görüþ Zeyd b. Ali'ye ve Ebû Hanîfe'ye nisbet edilmiþtir. Bunlar da "Kul secdede iken uyursa, Allah onunla meleklerine karþý iftihar eder..." mealindeki hadîsle istidlal etmiþlerdir.
Sekizinci mezhep: Mak'âdý iyice yere oturtulmuþ bir halde oturarak uyursa, ister az olsun, ister çok olsun uyumasý abdesti bozmaz. Ayný zamanda bu durumda ister namaz içinde bulunsun, ister dýþýnda olsun farketmez.
Ýmam Nevevî diyor ki:
"Bu, Ýmam Þafiî'nin mezhebidir. Çünkü ona göre uyku bizatihi abdest bozucu deðildir, sadece o yellenmenin bir delilidir. Bunlarýn delili, Hz. Ali'nin, Ýbn Abbas'ýn ve Muâviye'nin rivayet ettikleri hadislerdir.[81]
685 nolu hadîste ashab-ý kirâm'ýn son iþâyý beklerden uyuklayýp baþlarýnýn ileri geri gidip geldiði rivayetine gelince, bu, onlarýn mak'âdlarý üzerine mütemekkin olduklarý halde oturduklarýna ve bu vaziyette abdestin bozulmasýnýn söz konusu olamýyacaðýna delâlet etmektedir.
Böylece rivayetlerin tamamýndan þu sonuç çýkmaktadýr: Uyku bizatihi abdest bozucu deðildir, yellenmeye sebeb olduðu için onu bu vasýfla anmýþlar. Nitekim Ýbn Abbas (r.a.)'dan yapýlan rivayette, demiþtir ki:
"Resûlüllah (a.s.) Efendimiz uyudu, o kadar ki, hafif horlamasýný iþittim. Sonra kalkýp abdest almadan namaz kýldý."
Bu hadîs sahîh kabul edilmiþtir, ancak bilindiði gibi, peygamberlerin gözleri uyur ama kalbleri uyumazdý. O bakýmdan Resûlüllah (a.s.) Efendimiz hem mütemekkin oturur, hem de kendinden haberli bulunurdu. Diðer bir yorumla, bu gibi haller O'nun özelliklerindendir, ümmete teþmil edilmez.
Sahih kabul edilen bu hadîs de, uykunun bizatihi abdest bozucu olmadýðýna delâlet etmektedir.
Uyku gibi, cinnet, sarhoþluk, baygýnlýk da abdesti bozan sebepler arasýnda zikredilmiþtir. Çünkü o vaziyette bulunan kiþi hem kendini, hem abdestini kontrol etmekten çok uzaktýr.
Yezîd b. Abdurrahman'dan yapýlan rivayette ise, yine bu manâ ve hükmü kuvvetlendirir anlamda beyân mevcuttur. Adý geçen, Katade'den, o da Ebû Âliye'den, o da Ýbn Abbas (r.a.)'dan naklen Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'in þöyle buyurduðunu bildirmiþtir.
"Secde halinde uyuyan kimseye yanüstü uzanmadýkça abdest gerekmez. Çünkü uzandýðý zaman mafsallarý gevþeyiverir."[82]
Râvî Yezid, ed-Dâlânî olarak bilinir. Ýmam Ahmed onun rivayeti hakkýnda lâbe'se demiþtir. Ýlim adamlarýndan bazýsý, irsal yaptýðý için onun hadîslerini zayýf saymýþlardýr.
Ayný hadîsi az farkla Ebû Dâvud, Tirmizî ve Dârekutni þöyle rivayet etmiþlerdir:
"Oturak bir halde uyuyan kimseye abdest gerekmez, abdest ancak uzanarak uyuyana gerekir. Çünkü uzanarak uyuyan kimsenin mafsallarý gevþeyiverir."
Beyhakî ise þu lafýzla tahrîcde bulunmuþtur:
"Yanýný yere uzatmadýðý takdirde oturarak veya ayakta veya secdede uyuyan kimseye abdest vâcib olmaz."
Hem Tirmizî, hem Ebû Dâvud bu hadîsin zayýf olduðuna dikkatleri çekmiþlerdir. Tirmizî el-Ilel'de bunu zikretmiþtir.
Zeylâî bu hadîs üzerinde dönüp dolaþan görüþleri bir bir naklettikten sonra hadîsin bu þekliyle sahih olmadýðýný, Muhammed b. Ýsmail'den sorulunca, "lâ þey'e" dediðini, Ahmed b. Hanbel’in Nesâî ve Ýbn Maîn'in "lâ be'se" dediklerini belirtiyor ve netice mâna yönünden sahîh olduðuna iþarette bulunuyor.[83]
Çýkarýlan Hükümler:
1- Namaz içinde ve dýþýnda ayakta, secdede ve mütemekkin vaziyette otururken uyumak abdesti bozmaz.
2- Uzanýk bir halde uyumak abdesti bozar.
Ynt: Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi? By: ceren Date: 25 Temmuz 2016, 21:45:25
Esselamu aleykum.Namazda uyumak yada uyuklamak abdesti bozar cunku uyku halinde kisinin akli yerinde olmaz.Rabbim razi olsun bilgilerden reyyan abla...
Ynt: Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi? By: Mevlüde Date: 26 Temmuz 2016, 10:58:05
Aleykumusselam ve rahmetullah.namazda oturarak veya ayakta uyuklamak uyumak abdesti bizmaz insalah.Allah razi olun paylasm icin
Ynt: Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi? By: yagmur_7-c Date: 26 Temmuz 2016, 12:14:29
Esselamu aleykum
Bu yorgunluk hali genellikle sabah namazi yada yatsý namazýnda çok sýk olabiliyor....Allah uykusu olanýn uyuduktan sonra nama kýlmasýný oneriyor...Rabbim namazimizi ddevamlý kilmayi nasip etsin inþallah ...
Ynt: Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi? By: HALACAHAN Date: 13 Aðustos 2016, 15:17:53
Uyku halinde abdest bozulur..Sebebide uyku esnasýnda bütün uzuvlar dinlenmeye geçtiði için abdesti bozan durumlar meydana gelir ..Bu sebeple uykudan sonra ibadetlerimiz için abdest almamýz gerekiykr
Ynt: Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi? By: aziz83 Date: 26 Kasým 2016, 22:58:37
Selamun aleyküm. Yazýlarýn kaynaklarý neden yok. Örneðin 80. kaynaðý arýyorum da ??
Ynt: Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi? By: Bilal2009 Date: 27 Kasým 2016, 02:18:24
Ve aleykumusselam ve rahmetullah namazda uyumak namazý bozar çünkü önce abdest bozulur sonra da namaz onun için namaz da uyursak abdest alýp tekrar kýlalým inþaAllah
Ynt: Namazda Uyumak Veya Uyuklamak Abdesti Bozabilir Mi? By: Sevgi. Date: 27 Kasým 2016, 02:35:16
Aleyna Ve Aleykümüsselăm. Namaz da uyuyakalmak abdesti bozar. Çünki uykuda insan ne yaptýðýný bilmez. Oyüzden uyanýnca tekrar abdest alýnýp kýlýnmasý daha uygun olur inþaAllah.
radyobeyan