Ali bin Ammar By: ehlidunya Date: 04 Aðustos 2010, 20:02:11
1000 yýlý Aþkýn Süre Önce ''Katarakt'' Ameliyatý Ali b.AMMAR
Onbirinci yüzyýlýn en tanýnmýþ ve orijinal göz doktorlarýndan biridir. Asýl adý Ebû'l Kasým Am-mar bin Ali el-Mevsili'dir. Avrupa'da "Canamusali" adýyla tanýnmýþtýr. Musul'da doðdu. Doðum yerine nispetle Mevsili olarak da bilinir.
Evvela Irak'ta, sonra Mýsýr'da oturmuþtur. Kitabýnda bizzat anlattýðý gibi, uzaklara seyahatlerde bulunmuþ ve bu esnalarda hekimlik etmiþ, ameliyatlar yapmýþtýr. Bu seyahatler onu bir taraftan Horasan, diðer taraftan Filistin ve Mýsýr'a kadar götürmüþtür.
Nazari bilgilerin çeþitli uygulama ve ameliyatlarda geliþtiren Ammar, göz hastalýklarý sahasýnda mütehassýs bir hekim olarak tanýnmaktadýr. Kita-bü'1-müntehab bi ilmi'1-ayn ve "ileliha ve müdavatiha bi'1-edviye ve'l-ha-did" adlý ünlü eserini Fatimi sultaný Hakim zamanýnda (996-1020) Mýsýr'da yazmýþtýr.
Mevsili bu eserinde, kýsa bir ön sözden sonra gözün anatomisi üzerinde durmakta ve göz kapaklarý, saydam tabaka, göz bebeði, göz aký gibi önemli bölgelerdeki hastalýklarý tanýtarak tedavi usullerini açýklamaktadýr. Bu tedavi usullerinin en deðerli yönü, verilen bilgilerin bizzat kendisinin yaptýðý tedavi ve ameliyatlardan edindiði tercihlere dayanmasýdýr.
Bunlardan özellikle, katarakt ameliyatlarýnda uyguladýðý ince bir metal boru ile katarakt tabakasýný emme metodu bu sahada önemli bir buluþ olarak kabul edilmektedir.
Ammar yaptýðý göz ameliyatlarýný, özellikle de en önemli buluþu olan, kendisine özgü bir yöntemle defalarca gerçekleþtirdiði katarakt ameliyatýný anlatýr.
Ammar, kendisini ilim tarihine geçiren katarakt ameliyatlarýný günümüzden 1000 yýl kadar önce gerçekleþtirmiþ ve bu ameliyatlardan olumlu sonuç almýþtýr.
Eserlerinde anlattýðý altý katarakt ameliyatýnda içi boþ bir tüp kullanmýþ, bu tüp ile kataraktý emerek çýkarmayý baþarmýþtýr.
Bu hastalýk ve tedavilerinden son derece açýk bir dille söz etmektedir. Bilhassa özel muayene, tedavi ve ameliyatlarýný canlý bir üslupla anlatmaktadýr.
Ammar'in, sözkonusu ameliyatlarý dolayýsýyla yayýlan ünü, kendisinden sonra gelen hekimleri çok etkilemiþtir.
Yapmýþ olduðu katarakt ameliyatý o kadar þöhret buldu ki, bu sahada eser yazanlar, onun bu konularý anlatan kitabýný da aynen aldýlar, ya büyük ölçüde istifade ettiler, ya da kaynak olarak onu gösterdiler.
Mesela: XII. yüzyýlda yaþayan Gafiki, týpla ilgili yazdýðý "Mürþid" adlý eserinde, Ammar'dan fazlasýyla faydalanmýþtýr.
13. yüzyýlda yaþayan Hamalý Selahaddin, Ammar'ýn bu ameliyatla ilgili yazdýklarý hemen hemen kelimesi kelimesine kopya ederek kitaplarýna alanlar arasýndadýr. Ammar'ýn bu eseri Ýslâm dünyasýnda, çaðdýþý ünlü göz hekimi Ali b. Ýsa'nýn Tezkire'si kadar þöhret kazanmamýþtýr.
Bunun sebebi Ali b. Ýsa'nýn eserinin daha mufassal olmasýdýr. Gerçekte ise, göz hastalýklarý konusunda Ammar'ýn eseri daha orijinal bilgiler ihtiva etmektedir.
Kitabü'l-Müntehap'ýn asýl ve tam Arapça nüshasý bugün Mýsýr Milli Kü-tüphanesi'nde bulunmaktadýr.
Diðer bir Arapça asýl nüshasýnýn üçte ikilik bölümü Ýspanya'da Escurial (Casiri, 1. s. 317)'de korunmakta ve 889 numarada kayýtlý bulunmaktadýr. Fakat bu yazma harap olmuþ durumdadýr, bazý cümleler daha ortadayken birdenbire kesilivermektedir.
Ammar'ýn kitabý, 13. yüzyýlýn sonlarýna doðru Nathan ha Meathi tarafýndan Roma'da Ýbranice'ye 15. yüzyýlda Lâtince'ye 1905 yýlýnda da Almanca'ya çevrilmiþtir.
Max Mayerhof tarafýndan ilim dünyasýna tanýtýlan eser, Ýspanyolca, Fransýzca ve Ýngilizce'ye çevrilerek, kýsa aralýklarla defalarca basýlmýþ,
18. yüzyýlýn ilk yarýsýna kadar göz ve göz hastalýklarý konusunda ders ki-tabý olarak okutulmuþ, yüzyýllarca Batý'da baþ eser özelliðini korumuþtur.
radyobeyan