Ulu Camisi
Ulu Camisi
Eski Van’da Tebriz Kapý ile Ýskele Kapý arasýnda bulunan Van Ulu Camisi’nin kitabesi günümüze gelemediðinden yapým tarihi kesinlik kazanamamýþtýr. Bununla beraber yapý üslubundan XI.-XII. Yüzyýl eseri olduðu ileri sürülmüþtür. Bazý araþtýrmacýlar da XIII.-XIV. yüzyýlda yapýldýðýný belirtmiþlerdir.
Ýlk kez Bachmann’ýn yayýnladýðý plan ve resimlere göre yapýnýn 9 m. çapýnda mihrap önünde kubbesi olan beþ payeli bir yapýdýr. Ýçerisi zengin çini dekorlarý ile süslü olan bu yapýda Ýstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Oktay Aslanapa 1970–1971 yýlýnda kazý çalýþmalarý yapmýþtýr. Bu çalýþmalarla karanlýkta kalan noktalar aydýnlanmýþtýr. Buna göre XIV. yüzyýlýn baþlarýna tarihlendirilmesinin daha yerinde olacaðý anlaþýlmýþtýr. Ayrýca 1571 tarihli Van Vilayeti Evkaf Tahrir Defterinde de bu yapýdan Cami-i Kebir olarak söz edilmiþtir. Bazý kaynaklarda yapýnýn Ahlatþah’lardan I.Sökmen (1100–1112), veya II. Sökmen (1128–1185) zamanýnda yapýldýðý ileri sürülmüþtür.
Prof. Dr. Oktay Aslanapa’nýn yaptýðý kazýlar sonucunda yapýnýn kesme taþ, tuðla ve moloz taþtan dikdörtgen planlý olduðu anlaþýlmýþtýr. Duvarlarýn alt kýsýmlarýnda kesme taþ, üst kýsýmlarý ile örtü sistemlerinde, kemerlerde tuðla kullanýlmýþtýr. Cami mihrap önü kubbeli, çok payeli, dikdörtgen planlý camiler grubundandýr.
Ýbadet mekânýna kuzey yönüne eklenen Osmanlý dönemine ait bir bölümden girilmektedir. Orijinal giriþ kapýsý geniþ kitabe kuþaklarý ve kademeli kemerlerin çevrelediði görkemli bir görünümdedir. Ýç mekânýn iki sýra halinde on sütun, mihrap önünde beþ kalýn payenin taþýdýðý kubbeli bir bölüm olduðu anlaþýlmýþtýr. Bu kubbeli bölümün dýþýnda kalan bölümler çapraz tonozlarla örtülmüþtür. Ýbadet mekâný içerisindeki payeler birbirlerinden farklý durumdadýr. Ýç mekânda çok sayýda bezeme elemanlarýna, þtuk parçalarýna, mukarnaslara, tuðla süslere, bitkisel bezemelere toprak dolgularda rastlanmýþtýr. Mukarnaslý mihrap cephesinde, mihrabýn üzerinde örgülü kufi kitabe kuþaðýna, plastik bitkisel motiflere rastlanmýþtýr. Burada yer yer de çini bezemeler ile karþýlaþýlmýþtýr. Bunlarýn bir bölümü Van Müzesi’nde bulunmaktadýr.
Caminin kuzeybatý köþesinde tuðladan silindirik kalýn gövdeli minarenin þerefesinden sonraki bölüm yýkýlmýþtýr. Minare kaidesi üç kademe halinde olup, yukarýya doðru daralmaktadýr.