Ulu Camisi
Ulu Camisi
Erzurumun en büyük camisi olan Ulu Cami de Cumhuriyet Caddesi üzerinde, Çifte Minareli Medrese`nin hemen yanýnda yer alýyor. Ulu Caminin bir diðer adý Atabey Cami'dir. 1179 yýlýnda Saltuklu hükümdarý Nasrettin Muhammed tarafýndan yaptýrýldýðý sanýlan 827 yaþýndaki bu cami, en son 1965`te onarýmdan geçirilmiþ.
Camiden çýkarken þehrin eski surlarýný ortaya çýkarma ve onarma faaliyetlerine tanýk oluyoruz. Bu bölge eskiye nazaran biraz daha düzenlenmiþ. Çifte Minareli Medrese`nin ve Ulu Cami`nin görünümünü ortaya çýkaracak þekilde etrafta yýkýmlar yapýlmýþ.
Bu Cami Sultan IV.Murad zamanýnda yiyecek deposu olarak kullanýlmýþtýr. Camideki kitabelerden anlaþýldýðýna göre deðiþik tarihlerde beþ kez onarýlmýþtýr. Erzurum Valisi Hüseyin Paþa 1639’da, Ali Efendi 1826’da camiyi onarmýþ, bunu 1858, 1860 yýllarýnda yapýlan onarýmlar izlemiþtir. Bu onarýmlarý belirten kitabeler de camiye yerleþtirilmiþtir. Vakýflar Genel Müdürlüðü 1957-1964 yýllarý arasýnda camiyi bir kez daha onarmýþtýr.
Ulu Camide yapýlan farklý tarihlerdeki onarýmlar iç mekanda karýþýk bir mimari ortaya çýkarmýþtýr. Bununla beraber 51.00x54.00 m. ölçüsünde dikdörtgen planlý olan caminin mihrap duvarýna dik yedi ayrý sahýndan meydana gelmiþtir. Bugün on altýsý duvarlara bitiþik kýrk paye ibadet mekanýnda üst örtüyü taþýmaktadýr. Caminin birinci bölümü beþik tonozla örtülüdür. Ýkinci bölümün önündeki iki mekan 10 sütunun taþýdýðý tonoz örtülüdür. Üçüncü ve dördüncü bölümlerin üst örtüsü payeler tarafýndan taþýnmaktadýr. Orijinal mihrabýn bulunduðu bölüm beþ payenin taþýdýðý kubbe ile örtülüdür. Caminin içerisinde toplam 40 sütun bulunmaktadýr. Caminin içerisi 28 pencere ile aydýnlatýlmýþtýr. Bunlardan güneydeki ikinci pencere üzerinde 1826 tarihli onarým kitabesi bulunmaktadýr.
Ulu Caminin kubbesi günümüze orijinal halde gelememiþtir. 1960'lý yýllarda gerçirilen onarým sonrasý kubbe geneleksel erzurum evlerinde görülen ve erzurum halk tabiriyle karlangýç ahsap malzemeyle örtülüdür. Yapýmý ise kare sekilli odunlarýn birbirine geçmesiyle örülen üzeri toprakla kapatýlan düzenlemedir. Günümüzde erzurum evlerinde nadirende olsa bulunmaktadir.
Caminin beþ kapýsý olup, bunlardan ikisi doðuda, üçü de kuzeydedir. Bu kapýlarýn hiç birisi birbirine benzememektedir. Doðudaki birinci kapýnýn iki yanýnda birer mihrapçýk vardýr. Bunun kenarýna da 1860 yýlýnda yapýlan onarýmýn kitabesi yerleþtirilmiþtir. Caminin ilk yapýmýndaki mihrap duvarý önü hafif sivri kemerler üzerine oturan büyük pandantifli bir kubbe ile örtülmüþtür.
Günümüzde burada ahþap bir kubbe bulunmaktadýr. Kubbe dýþýnda kalan bölümler dýþtan toprak damla örtülüdür. Caminin en gösteriþli yönü orta eksendeki piramidal altý dizi mukarnas dolgulu tonozlu bölümüdür. Caminin sað tarafýnda tuðladan yuvarlak gövdeli tek þerefeli minaresi bulunmaktadýr. Minareye cami içerisinden çýkýlmaktadýr. Þerefeden yukarýsý yýkýlmýþtýr.