Eski Camisi
Eski Camisi
Edirne il merkezinde, Babunî Mahallesinde Selimiye Camisi ile Bedesten arasýnda kalan dört yol kavþaðýnda bulunmaktadýr.
Osmanlýlarýn Edirne’de yaptýrdýðý ilk cami oluþundan dolayý hutbeye çýkan hatipler ellerine kýlýç alýrlardý. Hacý Bayram Veli’nin burada kürsüsünün oluþu ve mihrabýn saðýndaki pencerede Kâbe’den kopmuþ bir parçanýn bulunuþu halk arasýnda bu caminin önem kazanmasýna neden olmuþtur.
Caminin yapýmýný Yýldýrým Beyazýt’ýn oðullarýndan Emir Süleyman (h.805/1403) baþlatmýþ, çalýþmalar Musa Çelebi döneminde sürmüþtür. Çelebi Sultan Mehmet’in kardeþlerini yenerek tahta çýkýþýndan sonra da (h.816/1414) cami tamamlanmýþtýr. Kuyumcular çarþýsý yönündeki batý kapýsý üzerindeki üç satýrlý sülüs kitabeden mimarýnýn Konyalý Hacý Alaeddin, yapýnýn da Ömer bin Ýbrahim olduðu öðrenilmiþtir. Badi Efendi, çelebi Sultan Mehmed zamanýnda ibadete açýlan camide bazý eksiklikler olduðunu, bunlarýn Sultan II.Murad tarafýndan tamamlandýðýný kaydetmiþtir. Büyük bir olasýlýkla, iki þerefeli minare de Onun zamanýnda yapýlmýþ, daha sonra da Mimar Sinan, duvarlarda yeni bazý pencereler açarak caminin aydýnlatýlmasýný saðlamýþtýr.Evliya Çelebi’nin Ulu Cami olarak tanýmladýðý caminin mihrap duvarý arkasýnda kuþlarýn bulunduðu bir çiçek bahçesinden söz etmektedir. Sultan II.Murad’ýn vakýf listelerinde de cami bahçesinde yetiþen çiçeklerden saðlanan gelire deðinilmiþtir.
Eski Cami yeterince araþtýrýlmamýþ, C.Gurlit ilk defa planýný çizmiþse de bunun yetersiz olduðu iddia edilmiþtir. Y.Mimar A.Saim Ülgen’in çizimleri ise bugün Vakýflar Genel Müdürlüðü arþivindedir.
Eski Cami (h.1158)1748’ de yangýnla, (h.1165) 1752’de depremden zarar görmüþ ve Sultan I.Mahmud tarafýndan tamir ettirilmiþtir. Bunu Cumhuriyet dönemindeki 1924-1934 arasýnda yapýlan onarýmlar izlemiþtir. Ancak 1953 depremi yapýya bir kez daha zarar vermiþ, 1965’te Vakýflar Genel Müdürlüðü minareyi kurþun saçaða kadar yýkarak yenilemiþtir. Bu arada þerefe altýndaki bezemeler de aslýna uygun olarak yapýlmýþtýr.
Erken Osmanlý dönemi Ulu Cami plan tipinde olan bu yapýnýn benzerleri Bursa, Manisa ve Ýstanbul’da görülmektedir. Burada kemerlerle birbirlerine baðlanmýþ paye ve duvarlar arasýndaki bölümlerin üzerini örten eþit ölçüdeki kubbelerin oluþturduðu plan düzeni vardýr. Böylece 2.80 m. Ölçüsünde dört aðýr paye ve dört duvarýn taþýdýðý 13.50 m. çapýnda dokuz kubbe ana mekânýn üzerini örtmektedir. Bursa Ulu Camisinden daha ileri düzeyde bir plana sahip olan yapýda yan neflerdeki yuvarlak kasnaklý kubbelerde pandantifler, orta nefteki sekizgen kasnaklý kubbede ise mukarnaslarla geçiþler saðlanmýþtýr.Mihrap önünde prizmatik üçgenlerle kubbeye geçilmiþtir. Ayrýca giriþteki ilk kubbe de deðiþik bir görünümde olup, sekiz dilimli kasnak üzerine aydýnlýk feneri yerleþtirilmiþtir. Orta kubbelerin yan kubbelerden daha yüksek olmalarýna raðmen kalýn payeler ve alçak kubbelerle oldukça karanlýk bir mekân etkisi dikkati çekmektedir. Bu aðýrlýðýn etkisi dýþarýdaki boþ kubbeli, son cemaat yeri ile minarelerde de kendini göstermektedir. Asýl yapýnýn kalýn kesme taþtan olmasýna karþýlýk son cemaat yerinin tuðla hatýllý kesme taþ ve anýlmýz derzli bir iþçilikle yapýlmýþ oluþu bu bölümün XV.yüzyýldan daha sonra yapýlmýþ olabileceðini düþündürmektedir. XVIII.Yüzyýlda yapýlmýþ, stalaktitli mermer giriþ kapýsý kitabesiyle görkemli bir görünüþü vardýr.
Eski Caminin kuzeybatý ve kuzeydoðuda iki minaresi vardýr. Bunlardan kuzeydoðudaki tek þerefeli minare caminin iki duvarýnýn birleþtiði köþede olup Çömlekçiler kapýsý denilen kapý aralýðýndan, duvar içerisinden girilmektedir. Minarenin duvar köþelerine oturtulmasý XV.yüzyýlda Bursa ve Ýznik eserlerinde sýk sýk karþýlaþýlan bir özelliktir. Camiye bitiþik olmayan batýdaki iki þerefeli minarenin her þerefesine ayrý merdivenlerden çýkýlmaktadýr.
Evliya Çelebi’nin “musanna” diye sözünü ettiði mihrap özelliðini yitirmiþ, geç devirlerde yapýlan bezemelerle boyanmýþtýr. Minber beyaz mermerden olup yan yüzleri rumi ve geometrik örgülerin karýþýmý bir bezemeyle süslenmiþtir. Bunun da benzerleri XIV.-XV. Yüzyýl Bursa Yeþil Camide görülmektedir. Ayrýca burada Sultan II.Murad’ýn davetiyle Edirne’ye gelen Hacý bayram Veli’nin kürsüsü de bulunmaktadýr. Kadýnlar mahfilini de (h.1020) 1612’de Filibeli Ramazan Aða yaptýrmýþtýr. Caminin beyaza boyanmýþ duvarlarý ve payeleri üzerinde XVIII.-XX.Yüzyýllarda yazýlmýþ çeþitli yazýlar vardýr. Bunlarýn bazýlarý Sultan I.Mahmud zamanýnda, bazýsý da 1863 yýlýndaki onarýmda ilave edilmiþtir. Sonraki dönemlerde de zamanýn ünlü hattatlarý yazýlarýný buraya vermiþ veya yerine yazmýþlardýr. Mihrap yönündeki payeler üzerindeki hadisleri Cezayirli Hasan Oca, Hünkâr mahfilindekileri de Mustafa Tevfik Efendi’nin eseridir. Minberin saðýndaki altýn yaldýzlý besmele de Sultan II.Abdülhamid’in imzasý görülmektedir. Bu yazýlarýn dýþýnda kalan yüzeyler ise 1863’de yapý ile baðdaþmayacak kötü bir barok süsleme ile doldurulmuþtur.
Çelebi Sultan Mehmed, 108 dükkân ile 35 odalý bedesteni camiye vakfetmiþtir. Böylece Eski Cami ve çevresi Edirne’nin dini ve ticari bir merkezi olmuþtur.