Ameli Salih By: neslinur Date: 10 Mayýs 2010, 13:23:11
Amel-i Salih (Vaaz)
Ýnsan hayatýnda yapýlan iþler Ýslam dininin ilkeleriyle uyuþup uyuþmamasý yönünden iki kýsým olarak incelenebilir. Dinin yapýlmasýný emrettiði veya tavsiye ettiði, iyi, doðru, faydalý ve savap kazanmaya vesile olan iþler sâlih amel olarak, yapýlmasý yasaklanan veya hoþ karþýlanmayan kötü, yanlýþ, zararlý ve günaha yol açan ameller gayri sâlih ameller olarak deðerlendirilmiþtir. Fýkýh açýsýndan ele alýndýðýnda sâlih amel derken farz, vacip, sünnet, müstehap veya mendup olan fiiller anlaþýlýrken, haram, mekruh ve müfsit olan fiiller ise gayri amel-i sâlih fiilleri ifade etmektedir.
Sâlih ameller iþleyenler dünya mutluluðunu elde ettikleri gibi ahiret mutluluðu olan cenneti de elde edeceklerdir. Çünkü Yüce Rabbimiz böyle buyurmaktadýr. Allah-u Tealanýn istemiþ olduðu, Sevgili Peygamberimizin de hayatýna aktarmýþ olduðu güzel iþleri yapmamýz bize ahiret saadetini getirecektir. Yüce Rabbimiz Kur’an-ý Kerim’in deðiþik birçok ayetinde bu hususu þöyle vurgulamaktadýr.
وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتَ مِن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَـئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلاَ يُظْلَمُونَ نَقِيراً
“Erkek olsun, kadýn olsun inanmýþ olarak kim sâlih bir amelde bulunursa, onlar cennete girecek ve onlar, bir ‘çekirdeðin sýrtýndaki tomurcuk kadar' bile haksýzlýða uðramayacaklardýr.”[1] “Ýman edip sâlih amellerde bulunanlarý müjdele. Gerçekten onlar için altlarýndan ýrmaklar akan cennetler vardýr. Kendilerine rýzýk olarak bu ürünlerden her yedirildiðinde: "Bu daha önce de rýzýklandýðýmýzdýr" derler. Bu, onlara, (dünyadakine) benzer olarak sunulmuþtur. Orada, onlar için tertemiz eþler vardýr ve onlar orada süresiz kalacaklardýr.”[2] “ Ýman edip güzel amellerde bulunanlar, namazý dosdoðru kýlanlar ve zekatý verenler; þüphesiz onlarýn ecirleri Rablerinin katýndadýr. Onlara korku yoktur ve onlar mahzun olmayacaklardýr.”[3]
Kur’an-ý Kerim’de ayetleri incelediðimiz zaman karþýmýza çýkan bir baþka husus ise þudur. Peygamberlerin ve kutsal kitaplarýn gönderiliþindeki hikmetlerden biri olarak “insanlarýn iyi iþleri yapýp, kötü iþlerden uzak kalmasý” karþýmýza çýkmaktadýr. Ýlgili ayetlerde þöyle buyrulmaktadýr.
إِنَّ هَـذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً
“Gerçekten bu Kur'an en doðru olan yola götürür ve iyi iþler yapan mü'minler için büyük bir mükafat olduðunu müjdeler.”[4] “De ki: "Ben de ancak sizin gibi bir insaným, (Ne var ki) bana, 'Sizin ilah'ýnýz ancak bir tek ilâhtýr" diye vahyolunuyor. Kim Rabbine kavuþmayý umuyorsa yararlý bir iþ yapsýn ve Rabbine ibadette kimseyi ortak koþmasýn.”[5] “(Allah onu), katýndan gelecek þiddetli bir azap ile (inanmayanlarý) uyarmak, sâlih ameller iþleyen mü'minleri, içlerinde ebedi olarak kalacaklarý güzel bir mükâfat (cennet) ile müjdelemek ve "Allah bir çocuk edindi" diyenleri de uyarmak için dosdoðru bir kitap kýldý.”[6]
Yüce Allah biz kullarýný uyarmakta, dünya hayatýnýn ve içerisinde verilenlerin geçiciliðine vurgu yapmakta, onlara aldanýlmamasýný tavsiye etmekte ve geçici dünya malýna aldanýp, sâlih amel iþlemeyenlerin sonunu hüsranlýk olduðunu bizlere bildirmektedir. Kur’an-ý kerimde bu hususlarla ilgili bildirilen ayetler þöyledir.
الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَاباً وَخَيْرٌ أَمَلاً
“Mallar ve evlatlar, dünya hayatýnýn süsüdür. Baki kalacak sâlih ameller ise, Rabbinin katýnda, sevap olarak da ümit olarak da daha hayýrlýdýr.”[7] “Kârûn, zineti ve görkemi içerisinde kavminin karþýsýna çýktý. Dünya hayatýný arzu edenler, "Keþke Kârûn'a verilen (servet) gibi bizim de (servetimiz) olsaydý. Þüphesiz o büyük bir servet sahibidir" dediler.”[8] “ Ne mallarýnýz ne de çocuklarýnýz, sizi bizim katýmýza daha çok yaklaþtýran þeylerdir! Ancak iman edip sâlih amel iþleyenler baþka. Ýþte onlar için iþlediklerine karþýlýk kat kat mükafat vardýr. Onlar cennet köþklerinde güven içindedirler.”[9]
Ýyiye ulaþmak, razý olunan bir hayat elde etmek ve nihayetinde iyi bir ölümle karþýlaþmak, iyelerle haþrolmak hep sabýrla elde edilebilecektir. Çünkü bu hayat insan için çok zorlu yaratýlmýþtýr. Bu zorluluðun üstesinden gelmenin en önemli yolu yine sabýrdan geçmektedir. Yüce Kur’an’da þöyle buyrulmaktadýr. “Kendilerine ilim verilmiþ olanlar ise, "Yazýklar olsun size! Ýman edip de iyi iþler yapanlara Allah'ýn vereceði mükafat daha hayýrlýdýr. Ona da ancak sabredenler kavuþturulur" dediler.”[10]
Sâlih amel yapmak sadece yeterli deðildir. Sâlih amel yapmakla beraber, sâlih ameli süsleyecek olan kiþinin güzel ahlaklý olmasýdýr. Kur’an-ý Kerim’de bildirilen bir ayet-i kerime sâlih ameli yükseltecek olanýn güzel sözler olduðu þöyle bildirilmektedir. “Her kim þan ve þeref istiyorsa bilsin ki, þan ve þeref bütünüyle Allah'a aittir. Güzel sözler ancak ona yükselir. Sâlih ameli de güzel sözler yükseltir. Kötülükleri tuzak yapanlar var ya, onlar için çetin bir azap vardýr. Ýþte onlarýn tuzaðý boþa çýkar.”[11] Bu hususu ifade ederken Yunus Emre’nin þu dörtlüðünü de hatýrlamakta fayda var.
Bir kez gönül yýktýn ise
Bu kýldýðýn namaz deðil
Yetmiþ iki millet dahi
Elin yüzün yumaz deðil
Sâlih amel iþlememenin sonu ise hüsranlýktýr. “Onlar cehennemde, "Ey Rabbimiz! Bizi buradan çýkar ki dünyada iken iþlemekte olduðumuzdan baþka ameller, sâlih ameller iþleyelim" diye baðrýþýrlar. (Onlara þöyle denilir:) "Sizi, düþünüp ögüt alacak kimsenin düþünüp ögüt alabilecegi kadar yaþatmadik mi? Size uyarici da gelmiþti. Öyle ise tadin azabi. Çünkü zalimler için hiçbir yardimci yoktur.”[12]
Kur’an-ý Kerim’de sâlih amellerin geçmiþ olduðu ayetleri incelediðimizde bir baþka husus dikkatten kaçmamaktadýr. Oda iman etmenin hemen akabinde sâlih amel zikredilmesidir. Yani iman etmek kiþinin yapmasý gereken en ilk unsurdur. Bununla beraber imanýn gereði olan iyi iþleri yerine getirmesi de gerekir. Kur’an-ý Kerimde bildirilen ayetlerden bir kaçý þöyledir. “Ýman edenler ve sâlih amellerde bulunanlar da, Rableri onlarý imanlarý dolayýsýyla altýndan ýrmaklar akan, nimetlerle donatýlmýþ cennetlere yöneltip-iletir (hidayet eder).”[13] “Ýman edip salih amellerde bulunanlar ise cennet halkýdýrlar, orada süresiz kalacaklardýr.”[14] “Ýman edip salih amellerde bulunanlarýn ecirleri eksiksiz ödenecektir. Allah, zalim olanlarý sevmez.”[15]
Tövbe etmek isteyenler, yapmýþ olduklarý hatalardan dolayý tövbe ettikten sonra ameli- salihe yani iye iþlere yönelmeleri gerekir. Çünkü Kur’an-ý kerim’de birçok ayette tövbe edildikten sonra iman ve sâlih ameller yapýlmasý istenmiþ, böyle yapanlarýn affa uðrayacaðý müjdelenmiþtir. Ayetlerde bildirilen müjdeler þöyledir.
وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِّمَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً ثُمَّ اهْتَدَى
“Gerçekten ben, tevbe eden, inanan, sâlih amellerde bulunup da sonra doðru yola eriþen kimseyi þüphesiz baðýþlayýcýyým.”[16] “Ancak tevbe eden, iman eden ve sâlih amellerde bulunup davranan baþka; iþte onlarýn günahlarýný Allah iyiliklere çevirir. Allah, çok baðýþlayandýr, çok esirgeyendir.”[17] “Kim tevbe eder ve sâlih amellerde bulunursa, gerçekten o, tevbesi (ve kendisi) kabul edilmiþ olarak Allah'a döner.”[18] Hatalara düþen, günahlar içerisinde boðuþan kardeþlerimize kapýlar kapanmýþ deðildir. Yüce Rabbimizin Tövbe kapýsý her daim açýktýr. Yeter ki o kapýdan içeri girsin ve Yaratýnýn isteklerini yerine getirmeye çalýþsýn.
Sâlih ameller iþleyenlere bir baþka müjde ise dünyevidir. Ýman edip Yüce Allah’ýn istemiþ olduðu iyi iþleri yerine getirenler için dünya nimetlerinden de verileceði þöyle müjdelenmektedir. Allah, içinizden iman edenlere ve sâlih amellerde bulunanlara va'detmiþtir: “Hiç þüphesiz onlardan öncekileri nasýl ‘güç ve iktidar sahibi' kýldýysa, onlarý da yeryüzünde ‘güç ve iktidar sahibi' kýlacak, kendileri için seçip beðendiði dinlerini kendilerine yerleþik kýlýp saðlamlaþtýracak ve onlarý korkularýndan sonra güvenliðe çevirecektir. Onlar, yalnýzca bana ibadet ederler ve bana hiçbir þeyi ortak koþmazlar. Kim bundan sonra inkâr ederse, iþte onlar fasýktýr.”[19]
Yaratanýmýz bir ayette þöyle buyurmaktadýr. “Ýman edip sâlih amellerde bulunanlar ise; elbette onlarý sâlihlerin arasýna katacaðýz.”[20] Ayetten anladýðýmýz ölçüde Sâlih amellerle meþgul olunmasý kiþinin iyiler arasýna katýlmasýna bir vesiledir. Ýyilerle beraber olmak ise bir fýrsattýr. Çünkü seven sevdiðiyle beraber haþrolacak, iyilerle beraber olan sâlih ameller iþleyenleri sevenler ise onlarla beraber mahþer meydanýnda diriltilecektir. Bu sebeple iyi iþler yapmanýn bize bir baþka getirisi ise iyi insanlarla beraber olmamýzdýr.
Kur’an-ý Kerim’de sâlih amelin bir baþka yönü ise þöyle vurgulanmaktadýr. “Ýman edip sâlih amellerde bulunanlar ise; biz þüphesiz onlarýn kötülüklerini örteceðiz ve þüphesiz yaptýklarýnýn en güzeliyle karþýlýk vereceðiz.”[21] Ayet bize iyi iþlerle meþgul olan kiþilerin Yüce Allah tarafýndan hatalarýnýn örtüleceði müjdesini vermektedir. bu durumda bizim için çok büyük bir nimettir. Sevgili Peygamberimizin bizlere aktarmýþ olduðu þu hadisleri de bu baþlýk altýnda daha iyi anlayabiliriz. Çünkü hadislerde yapýlan sâlih amellerin günahlarý nasýl örttüðü örnekleri verilmektedir. Peygamberimiz (s.a.s) aktarýlan hadislerden birkaçýný örnek verelim. “Bir kimse evinde güzelce temizlenir, sonra Allah’ýn farzlarýndan bir farzý yerine getirmek için Allah’ýn evlerinden birine giderse, attýðý adýmlardan her biri bir günahý silip yok eder; diðer adýmý da onu bir derece yükseltir.”[22] “Büyük günahlardan kaçýnýldýðý müddetçe, beþ vakit namaz ile iki cuma, aralarýnda iþlenen küçük günahlara keffârettir.”[23]
Dünyada sâlih amel iþlemeyenler ahirette çok piþman olacaktýr. Piþmanlýðýný gizleyemeyecek Rabbine þöyle söyleyecektir. Suçlu-günahkarlarý, Rableri huzurunda baþlarý öne eðilmiþ olarak: "Rabbimiz, gördük ve iþittik; þimdi bizi (bir kere daha dünyaya) geri çevir, sâlih bir amelde bulunalým, artýk biz gerçekten kesin bilgiyle inananlarýz" (diye yalvaracaklarý zamaný) bir görsen.”[24] “Ýçinde onlar (þöyle) çýðlýk atarlar: "Rabbimiz, bizi çýkar, yaptýðýmýzdan baþka sâlih bir amelde bulunalým." Size orda (dünyada), öðüt alabilecek olanýn öðüt alabileceði kadar ömür vermedik mi? Size uyaran da gelmiþti. Öyleyse (azabý) tadýn; artýk zalimler için bir yardýmcý yoktur.”[25]
Allah-u Teala sâlih ameller iþlememiz için dua etmemizi bildirmektedir. Ýlgili ayette þöyle buyrulmaktadýr. Biz insana, ‘anne ve babasýna' iyilikle davranmasýný tavsiye ettik. Annesi onu güçlükle taþýdý ve onu güçlükle doðurdu. Onun (hamilelikte) taþýnmasý ve sütten kesilmesi, otuz aydýr. Nihayet güçlü (erginlik) çaðýna erip kýrk yýl (yaþýn)a ulaþýnca, dedi ki: "Rabbim, bana, anne ve babama verdiðin nimete þükretmemi ve senin razý olacaðýn sâlih bir amelde bulunmamý bana ilham et; benim için soyumda salahý ver. Gerçekten ben tevbe edip Sana yöneldim ve gerçekten ben Müslümanlardaným.”[26]
Kur’an-ý Kerim dünya ve ahiret hüsranlýðýna ulaþmamanýn yolu olarak iman, sâlih amel, sabrýn ve hakkýn tavsiye edilmesini istemektedir. Asr süresinde þöyle buyrulmaktadýr. “Asra yemin ederim ki, Ýnsan gerçekten ziyan içindedir. Ancak iman edip sâlih amellerde bulunanlar, birbirlerine hakký tavsiye edenler ve birbirlerine sabrý tavsiye edenler baþka.”[27]
Sâlih amel iþleyenler Kur’anýn ifadesiyle yaratýlmýþlarýn en hayýrlýsýdýr. Yine Kur’anýn ifadesiyle sâlih amel iþleyenlerden Allah razý olmuþtur. Allah’ýn razý olmasýndan dolayý sâlih amel iþleyenlerde Allah’tan razý olmuþlardýr. “Þüphesiz, iman edip, sâlih ameller iþleyenler var ya; iþte onlar yaratýklarýn en hayýrlýsýdýrlar. Rableri katýnda onlarýn mükafatý, içlerinden ýrmaklar akan, içlerinde ebedi kalacaklarý Adn cennetleridir. Allah onlardan razý olmuþtur, onlar da Allah’tan razý olmuþlardýr. Ýþte bu mükafat Rablerine derin saygý duyanlara mahsustur.”[28] Bu müjde ise bir insan için en ulvi noktadýr. Allah’ýn sevgisini kazanmak dünya ve ahirette elde edilebilecek her þeyden üstündür.
Salih amellerle ilgili özellikle kur’an-ý kerim’den birçok ayeti kerimeyi sizlere aktararak izah etmeye çalýþtýðýmýz konumuzu Sevgili Peygamberimizden (s.a.s.) bizlere aktarýlan bir hadisle bitiriyoruz. Efendimiz þöyle buyuruyor. “Helâl belli, haram da bellidir. Ýkisi arasýnda (helâl mý, haram mý belli olmayan bir takým) þüpheli þeyler vardýr ki, çok kimseler bunlarý bilmezler. Her kim þüpheli þeylerden sakýnýrsa, ýrzýný da, dînini de tertemiz tutmuþ olur. Her kim þüpheli þeylere dalarsa, (içine girmek yasak olan) koruluk etrafýnda davarlarýný otlatan bir çoban gibi, çok sürmez içeriye dalabilir. Haberiniz olsun, her devlet baþkanýnýn kendine mahsûs bir koruluðu olur. Gözünüzü açýn; Allah'ýn yeryüzündeki koruluðu da haram ettiði þeylerdir. Haberiniz olsun ki, bedenin içinde bir lokmacýk et parçasý vardýr ki iyi olursa bütün beden iyi olur; bozuk olursa bütün beden bozulur. Ýþte o(et parçasý)kalptir”[29] Kur’an-ý Kerim’de Yüce Rabbimizin bizlere bildirmiþ olduklarý ve Sevgili Peygamberimizin hayatýna yansýtmýþ olduðu helaller ve haramlar Ýslam Diniyle ortaya konmuþtur. Bu manada salih ameller ve salih olmayan ameller tam anlamýyla bilinip idrak edilebilecek haldedir. Bunun haricinde þüpheli olan þeyler vardýr ki, bu þüpheli þeylerden uzak kalmak ise bize fayda saðlamaktadýr.
Yüce Rabbim Ýslam Dinimizin bizlere emrettiði helalleri iþlemek suretiyle salih ameller iþlemeyi, yasak kapsamýna alýnýp haram ve mekruh olarak hükme baðlanan fiilleri iþlememeyi nasip etsin. Bu vesile Kendi rýzasýna uygun davranýþlar sergilemeyi, iyi iþlerle meþgul olup, iyi kimselerle olmayý, dünyadan iyi þekilde ayrýlmayý, ardýmýzdan iyi nesiller býrakmayý, iyilerle mahþer meydanýnda toplanmayý, Efendimiz (s.a.s.) ile beraber Cennete girmeyi hepimize nasip etsin.
Cumanýz mübarek olsun. Allah’a emanet olun.
Ahmet ÜNAL
Vaiz
[1] Nisa, 4/124
[2] Bakara, 2/25
[3] Bakara, 2/277
[4] Ýsra, 17/9
[5] Kehf, 18/110
[6] Kehf, 18/2-4
[7] Kehf, 18/46
[8] Kasas, 28/79
[9] Sebe, 34/37
[10] Kasas, 28/80
[11] Fatýr, 35/10
[12] Fatýr, 35/37
[13] Yunus, 10/9
[14] Bakara, 2/82
[15] Al-i Ýmran, 3/57
[16] Taha, 20/82
[17] Furkan, 25/70
[18] Furkan, 25/71
[19] Nur, 24/55
[20] Ankebut, 29/9
[21] Ankebut, 29/7
[22] Müslim, “Mesacid”, 282
[23] Müslim, Taharet, 14
[24] Secde, 32/12
[25] Fatýr, 35/37
[26] Ahkaf, 46/15
[27] Asr, 103/3
[28] Beyyine, 98/7-8
[29] Buhari, Ýman, 39
Ynt: Ameli Salih By: ceren Date: 19 Mart 2018, 20:31:14
Esselamu aleyküm.Rabbim bizleri onun rýzasý dairesinde yaþayan niyeti salih ameli doðru olan ve rahmete eriþen kullardan olalým inþallah..
Ynt: Ameli Salih By: Sevgi. Date: 20 Mart 2018, 02:06:44
Aleyküm Selam. Paylaþým için Allah Razý olsun. Herzaman Rabbimizin Rýzasýna uygun yaþýyanlardan oluruz inþaAllah
radyobeyan