Temizlik Bahsi taharet 20 By: sumeyye Date: 01 Mayýs 2010, 15:39:01
AÇIKLAMA:
1- Kaydettiðimiz bu üç rivayet, sarýk üzerine meshetmekle ilgilidir. Bu mevzuda cevaz ifade eden ve etmeyen baþka rivayetler de var. Bazýlarý sarýðýn üzerine meshetmenin caiz olduðunu söylemiþtir. Hz. Ebû Bekr, Hz. Ömer, Hz. Enes (radýyallahu anhüm), Tâbiîn ve Etba´ut tâbiînden Evzâî, Ahmed Ýbnu Hanbel, Ýshâk Ýbnu Râhûye, Ebû Sevr gibi bazýlarý da sarýða meshin yeterli olacaðýný söylemiþtir.
Sarýk üzerine meshin yeterli olmayacaðýný söyleyenler de var: Ebû Hanîfe, Süfyân-ý Sevrî, Ýmam Mâlik, Ýbnu´l-Mubârek, Þâfiî gibi, cumhurun görüþü budur.
2- Hadiste geçen kýtrî, bir kumaþ çeþididir. Sertçe, üzerinde bazý çizgi ve alâmetler olan kýrmýzý renkli bir kumaþ. Bahreyn´de Kýtr denen bir karyede imâl edildiði için kýtrî denmiþtir.
3- Hadisten hareketle kýrmýzý renkli kumaþýn sarýk olara kullanýlabileceðine hükmedilmiþtir. Ancak hadis zayýftýr.
4- Abdest alma sýrasýnda baþta sarýk kalabilir. Abdest alýrken baþlarýndaki sarýklarýný atan müvesvislere, hadis cevaz hususunda delildir.[223]
ـ3612 ـ25ـ وعن ثابت بن أبي صفية قال: ]قُلْتُ ‘بي جَعْفَرٍ وَهُوَ مُحَمَّدٌ الْبَاقِرُ: حَدَّثََكَ جَابِرٌ رَضِيَ اللّهُ عَنْه أنَّ النَّبىَّ # تَوَضَّأ مَرَّةً مَرَّةً، وَمَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ، وَثثاً ثثاً؟ قالَ: نَعَمْ[.وفي رواية: »مَرَّةً مَرَّةً. قال: نَعَمْ« أخرجه الترمذي .
25. (3612)- Sâbit Ýbnu Ebî Safiyye anlatýyor: "Ebû Cafer´e -ki Muhammed el-Bâkýr´dýr- dedim ki: "Hz. Câbir (radýyallahu anh), sana Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)´ýn uzuvlarýný birer birer, ikiþer ikiþer ve üçer üçer yýkayarak abdest aldýðýný söyledi mi?"
Bu soruma: "Evet!" diye cevap verdi."
Bir rivayette de: "Birer birer yýkayarak abdest aldý mý?"diye sordum; "Evet!" diye cevap verdi" þeklinde gelmiþtir.[224]
ـ3613 ـ26ـ وعن عبداللّه بن زيد رَضِيَ اللّهُ عَنْه: ]أنَّ النَّبىَّ # تَوَضّأ مَرَّتَيْنِ مرَّتَيْنِ، وقالَ: هُوَ نُورٌ عَلى نُورٍ[ .
26. (3613)- Abdullah Ýbnu Zeyd (radýyallahu anh) anlatýyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ikiþer ikiþer yýkayarak abdest aldý ve: "Bu, nur üzerine nurdur" buyurdu."[225]
ـ3614 ـ27ـ وعن عثمان رَضِيَ اللّهُ عَنْه: ]أنَّ رَسولَ اللّهِ # تَوََضّأ ثَثاً ثَثاً، وَقالَ: هذَا وُضُوئِى وَوُضُوءُ ا‘نْبِيَاءِ مِنْ قَبْلِى، وَوُضُوءُ إبْرَاهِىمَ عَلَيْهِ السََّمُ[. أخرجهما ريزن .
27. (3614)- Hz. Osman (radýyallahu anh) anlatýyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), uzuvlarýný üçer üçer yýkayarak abdest aldý ve þöyle buyurdu:
"Bu benim ve benden önceki diðer peygamberlerin ve Ýbrahim aleyhisselâm´ýn abdestidir."[226]
AÇIKLAMA:
Buraya kaydettiðimiz üç rivayet Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)´ýn farklý zamanlarda abdest uzuvlarýný birer, ikiþer, üçer kere yýkayarak abdest aldýðýný ifade etmektedir. Hatta bazý rivayetler, bazý uzuvlarýný üç yýkarken, diðer bazýlarýný iki ve bir yýkayarak karma bir þekilde abdest aldýðýný göstermektedir.[227]
ÜÇÜNCÜ FASIL
ABDESTÝN SÜNNETLERÝ
(Bunlar dokuzdur)
BÝRÝNCÝ SÜNNET:
MÝSVAK
ـ3615 ـ1ـ عن أبي هريرة رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]قالَ رَسُولُ اللّهِ #: لَوَْ أنْ أشُقَّ عَلى أُمَّتِى ‘مَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صََةٍ[. أخرجه الستة، وهذا لفظ الشيخين.وفي رواية مالك: »مَعَ كُلِّ وُضُوءِ« .
1. (3615)- Ebû Hüreyre radýyallahu anh anlatýyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Eðer ümmetim üzerine zahmet vermeyecek olsaydým, her namazda misvak kullanmalarýný emrederdim."[228]
Bu metin Sahiheyn´in metnidir.
Muvatta´nýn rivâyetinde: "...her abdestte." denmiþtir.[229]
ـ3616 ـ2ـ و‘بي داود والترمذي عن زيد بن خالد الجهنى رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]سَمِعْتُ رسولَ اللّهِ # يَقُولُ: لَوَْ أنْ أشُقَّ عَلى أُمَّتِى ‘مَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صََةٍ، وَ‘خَّرْتُ صََةَ الْعِشَاءِ إلى ثُلُثِ اللَّيْلِ[ .
2. (3616)- Ebû Dâvud ve Tirmizî´nin Zeyd Ýbnu Hâlil el-Cühenî (radýyallahu anh)´tan kaydettikleri rivâyet þöyledir:
"Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)´ýn þöyle söylediðini iþittim: "Ümmetime zahmet vermeyecek olsam, her namazda misvak kullanmalarýný emrederdim ve yatsý namazýný da gecenin üçte birine kadar te´hir ederdim."[230]
ـ3617 ـ3ـ زاد الترمذي قال: ]فَكَانَ زَيْدُ بنُ خَالِد يَشْهَدُ الصََّةَ وَسِوَاكُهُ عَلى أُذُنِهِ مَوْضِعَ الْقَلَمِ مِنْ أُذُنِ الْكَاتِبِ َ يَقُومُ إلى الصََّةِ إَّ اسْتَنَّ، ثُمَّ يَرُدُّهُ إلى مَوْضِعِهِ[ .
3. (3617)- Tirmizî þu ziyâdede bulundu: "Zeyd Ýbnu Hâlid, namaza geldiði zaman misvaðý kulaðýnýn üstünde olurdu, týpký kâtibin, kulaðý üstündeki kalemi gibi. Misvaklanmadan namaza durmazdý. Misvaklandýktan sonra yine yerine koyardý."[231]
ـ3618 ـ4ـ وعن حذيفة رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]كَانَ رسولُ اللّهِ # إذَا قَامَ مِنَ اللَّيْلِ يَشُوصُ فَاهُ بِالسِّوَاكِ[. أخرجه الخمسة إ الترمذي.وهذا لفظ الشيخين »يَشُوصَُ«: أى يدلك .
4. (3618)- Hz. Huzeyfe radýyallahu anh anlatýyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) gece (namaza) kalktýðý vakit aðzýný misvakla ovalardý."[232]
ـ3619 ـ5ـ وعن عائشة رَضِيَ اللّهُ عَنْها قالت: ]كانَ رَسُولُ اللّه # يُوضَعُ لَهُ وَضُوؤُهُ وَسِوَاكُهُ، فإذَا قَامَ مِنَ اللَّيْلِ تَخَلَّى، ثُمَّ اسْتَاكَ[ .
5. (3619)- Hz. Âiþe (radýyallahu anhâ) anlatýyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)´ýn abdest suyu ve misvâký (akþamdan hazýrlanýp yanýna) konulurdu. Gece kalkýnca abdest bozar, sonra misvaklanýrdý."[233]
ـ3620 ـ6ـ وفي أخرى: ]كَانَ َ يَرْقُدُ مِنْ لَيْلٍ وََ نَهَارٍ فَيَسْتَيْقِظُ إَّ تَسَوّكَ قَبْلَ أنْ يَتَوضَّأَ[. أخرجه مسلم وأبو داود، واللفظ له والنسائي .
7. (3621)- Yine Hz. Âiþe radýyallahu anhâ anlatýyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Misvak aðýz için temizlik vasýtasýdýr. Rab Teâlâ için de rýza vesîlesidir."[234]
ـ3622 ـ8ـ وعن أبي موسى رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]أتَيْتُ رسولَ اللّهِ #، وَهُوَ يَسْتَنُّ بِسِوَاكٍ في يَدِهِ يَقُولُ: اعْ اعْ، وَالسِّوَاكُ في فِيهِ كَأنَّهُ يَتَهَوّعُ[. أخرجه الخمسة إ الترمذي، وهذا لفظ البخاري. »التَّهَوُّعُ«: التقيؤ .
8. (3622)- Hz. Ebû Musa radýyallahu anh anlatýyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)´a uðramýþtým. Elindeki bir misvakla diþlerini misvaklýyordu ve ü, ü diye bir ses çýkarýyordu, misvak aðzýndaydý, sanki kusuyor gibiydi."[235]
ـ3623 ـ9ـ وعن ابن عمر رَضِيَ اللّهُ عَنْهما: ]أنّ النَّبىَّ # قالَ: أرَانى في المَنَامِ أسْتَاكُ بِسِوَاكٍ، فَجَاءَنِى رَجَُنِ أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنَ اخَرَ فَنَاوَلْتُ ا‘صْغَرَ مِنْهُمَا، فَقيلَ لِى: كَبِّرْ، فَدَفَعْتُهُ إلى ا‘كْبَرِ مَنْهُمَا[. أخرجه الشيخان .
9. (3623)- Ýbnu Ömer radýyallahu anhümâ anlatýyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Rüyamda gördüm ki, bir misvakla diþlerimi misvaklýyorum. Ýki kiþi yanýma geldi, biri diðerinden büyüktü. Elimdeki misvaký onlardan küçük olana uzattým. Bana: "(Büyüðü) büyükle!" dendi. Bunun üzerine misvaðý büyük olana verdim."[236]
ـ3624 ـ10ـ وعن عائشة رَضِيَ اللّهُ عَنْها قالت: ]كَانَ رسولُ اللّهِ # يُعْطِىنِى السِّوَاكَ ‘غْسِلَهُ فأبْدَأُ بِهِ فأسْتَاكَ، ثُمَّ أغْسِلَهُ فأدْفَعُهُ إلَيْهِ[. أخرجه أبو داود .
10. (3624)- Hz. Âiþe radýyallahu anhâ anlatýyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana misvaðýný yýkamam için verirdi. (Teberrük için, yýkamazdan) önce kendim kullanýrdým, sonra yýkayýp ona verirdim"[237]
AÇIKLAMA:
1- Beden temizliðinde Resûlullah(aleyhissalâtu vesselâm)´ýn ehemmiyet verdiði hususlardan biri de diþ temizliðidir. Sünnete göre, diþleri temizlemenin en pratik ve en müessir vâsýtasý misvaktýr. Sünnete uygun olan misvâk, erâk aðacýndan yapýlan çubuklardan ibârettir; ince lifleri, kendine has kokusu vardýr. Kullanýlacak çubuðun müstehab þekli þöyledir. Kullanan kiþinin serçe parmaðý kalýnlýðýnda, karýþý uzunluðunda ve kuru olmalýdýr. Ucu suda ýslatýlýnca yumuþar.
Su deðmeden diþlere vurulur, sürtme iþi yukarýdan aþaðý deðil enlemesine yapýlýr. Sadece diþlere deðil, diþ etlerine, dile ve hatta damaða da misvak yapýlýr, üç su verilir. Hadîsler, misvaklarken, çubuðun sertçe kullanýlmasýný tavsiye eder. Müstehab olan her abdest alýþta, yatarken, yataktan kalkýnca kullanýlmasýdýr. Misvaktan gâye sadece diþlerdeki kýrýntýlarýn, artýklarýn temizliði deðildir.
2- Âlimler misvakýn pek çok faydasýný sayarlar. Bazýlarýný þöyle hatýrlatabiliriz:
* Resûlullah´ýn mühim bir sünneti yerine gelmiþ olur.
* Allah´ýn rýzasýna vesîledir.
* Aðýz temizliðini saðlar.
* Diþleri parlatýr, diþ etlerini kýrmýzý kýlar.
* Aðýz saðlýðýný saðlar, aðýz kokusunu giderir.
* Diþlerin saðlamlýðýný artýrýr, diþ taþlarýný önler.
* Diþ etlerini kuvvetlendirir.
* Diþ çürümelerini önler.
* Zekâyý artýrýr.
* Sesi güzelleþtirir, konuþmayý kolaylaþtýrýr.
* Göze kuvvet verir.
* Son nefeste kelime-i þehâdeti hatýrlattýrýr.
* Ýhtiyarlýðý geciktirir.
* Mideyi takviye edip, mide hastalýklarýný önler.
* Hazmýn kolaylaþmasýný saðlar.
* Can çekiþmeyi kolaylaþtýrýr.
* Bedenin rutubetini keser.
* Sevabý artýrarak ömrü bereketli kýlar.
Pek çok hastalýðýn sindirim sistemi ve bilhassa mideden kaynaklandýðý göz önüne alýnýnca mide saðlýnýðýna fevkalâde te´sir edecek olan aðýz temizliði ve onun yegane vâsýtasý misvakýn faydalarý saymakla bitmez. Sadece "Mideyi takviye etmesi´nin hâsýl edeceði neticeler bütün organlarýmýza, dolayýsýyla hayatýmýzýn seyrine müessirdir.
3- Resûlullah misvakýn olmadýðý durumlarda parmakla da olsa diþlerin ovulmasýný tavsiye etmiþtir. Fakihlerimiz, erâk aðacýndan yapýlaný sünnete muvafýk bulur ise de baþkaca sert aðaçtan da misvak yapýlabileceðini söylemiþ ve hatta bezle de diþlerin ovulabileceðini belirtmiþtir. Bazý yörelerimizde geven kökünden bile misvak yapýlmaktadýr. Erâk aðacýndan yapýlanýn yerini tutmasa da naylon fýrçalar da kullanýlabilir. Þu halde dinimiz diþ temizliðini esas almýþ olmakta, bunun en güzel vasýtasýnýn da erâk aðacýndan imâl edilen misvakýn olduðunu söylemekte, fakat "illa da bu aðaçtan mamul olanla" diye bir ýsrarda bulunmamaktadýr. Dindar doktorlarýmýzýn tavsiye ve rehberliðinde imkânýmýz dâhilinde olan vâsýtalarla behemahal diþlerimizi temiz tutmalýyýz.
Resûlullah´tan aðýz temizliði ile alakalý olarak kitaplarýmýzýn kaydettiði bazý tavsiyeler:
"Aðýzlarýnýz Kur´an yoludur, onlarý misvak ile temizleyin."
"Misvak kullandýktan sonra kýlýnan bir namaz, misvak kullanmadan kýlýnan namazdan sevab yönüyle yetmiþbeþ kat üstündür."
"Niye sararmýþ diþlerinizle yanýma giriyorsunuz? Diþlerinizi misvaklayýn."
Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) gece gündüz, mukim ve sefer halinde misvak kullanmayý hiç ihmâl etmemiþtir. Buhârî´nin bir rivayeti, ölüm döþeðinde iken bile misvaký ihmâl etmediðini belirtir. Ashab-ý Kiram da misvaka gereken ehemmiyeti vermiþtir. Rivâyetler, kulaklarýnýn arkasýnda misvak taþýdýklarý halde yola çýktýklarýný belirtir.
4- Aynî, misvakýn sünnet-i müekkede olduðunu, mendubiyeti husûsunda icmâ vâki olduðunu; Evzâî"nin: "O, abdestin yarýsýdýr" dediðini kaydeder.
5- Misvak hususunda ulemânýn ihtilafý var: Bu neyin sünnetidir?
* Bazýlarý, "Abdestin sünnetidir" demiþtir.
* Bazýlarý, "Namazýn sünnetidir" demiþtir.
* Bazýlarý, "Dinin sünnetidir" demiþtir.
Ebû Hanîfe rahimehullah "Dinin sünnetidir" diyenlerdendir. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) pekçok kereler abdeste mukârin olmaksýzýn da misvak kullandýðý için, misvaðý, dinin sünneti olarak deðerlendiren görüþ daha kuvvetli ve isabetli gözükmektedir. Hidâye´de müstehab olduðu ifâde edilir. Ýmam Þâfiî de böyle hükmetmiþtir. Ýbnu Hazm: "O, sünnettir, her namazda yapýlabilirse efdaldir. Cuma günü ise gerekli bir farzdýr" der. Ehl-i Zâhirin "vacib" dediði, Ýshak Ýbnu Râhûye´nin: "O vâcibtir, kiþi kasden terkederse namaz bâtýldýr" dediði rivâyet edilmiþtir. Nevevî, Ýshak´tan yapýlan bu rivâyeti yanlýþ bulur.[238]