Temizlik Bahsi taharet 14 By: sumeyye Date: 01 Mayýs 2010, 15:29:37
AÇIKLAMA:
Bu rivayette Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)´ýn küçük abdest bozduktan sonra zaman zaman su kullanmadýðýný görmekteyiz. Her seferinde su kullanmýþ olsaydý, abdest bozmalardan sonra su kullanmak vacib olurdu. Ümmet ise her zaman su bulup, su ile istinca yapmada müþkilâta maruz kalýrdý.
Hadiste geçen tevaddu, abdest almak ma´nâsýnda olmamalý; yýkamak, yýkanmak, su kullanmak, istinca etmek gibi ma´nâlarda anlaþýlmalýdýr.
Keza sünnet kelimesi de, vâcib olan amel ma´nâsýnda anlaþýlmalýdýr.[150]
ـ3573 ـ6ـ وعن أنس رَضِيَ اللّهُ عَنْه: ]أنَّ رسولَ اللّهِ # قالَ ‘هْلِ قُبَاءَ: إنَّ اللّهَ قَدْ أحْسَنَ الثَّنَاءَ عَلَيْكُمْ في الطُّهُورِ، فَمَا ذلكَ؟ قَالُوا: نَجْمَعُ في اسْتِنْجَاءِ بَيْنَ احْجَارِ وَالمَاءِ[. أخرجه رزين .
6. (3573)- Hz. Enes (radýyallahu anh) anlatýyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Kuba ahalisine:
"Allah, temizlik hususunda sizi övmektedir. Bu neden ileri geliyor?" diye sordular. Onlar:
"Biz dediler, istincada taþla suyu birleþtiriyoruz: (önce taþla silip arkadan da su ile yýkýyoruz)."[151]
AÇIKLAMA:
Tevbe sûresinin 108. âyeti, o zaman için Medine´nin banliyösü durumunda olan Kuba köyü ahalisi hakkýnda nâzil olmuþtu. Âyet meâlen þöyledir: "...Orada, arýnmak isteyen insanlar vardýr. Allah arýnmak isteyenleri sever."
Ýþte bu âyet üzerine, yukarýdaki rivayette görüldüðü üzere, Resûlullah, "bu övgünün sebebi nedir?" diye Kubalýlara sormuþtur. Onlar da, abdest bozunca önce taþla temizlenip arkadan su ile tahâretlendiklerini söylerler.[152]
ـ3574 ـ7ـ وعن عائشة رَضِيَ اللّهُ عَنْها: ]أنَّ رَسُولَ اللّهِ # قالَ: إذَا ذَهَبَ أحَدُكُمْ إلى الْغَائِطِ فَلْيَذْهَبْ مَعَهُ بِثََثَةِ أحْجَارٍ يَسْتَطِيبُ بِهِنَّ، فَإنَّهَا تُجْزِئُهُ[. أخرجه أبو داود والنسائي.
7. (3574)- Hz. Âiþe (radýyallahu anhâ) anlatýyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Biriniz helâya giderken beraberinde üç tane de taþ götürüp onlarla temizliðini yapsýn. Bunlar ona yeterlidir."[153]
AÇIKLAMA:
Bu hadis, istinca için üç taþýn kifayet edeceðini belirtmektedir. Üç taþ kullandýktan sonra bâki kalan bulaþýk ma´füvvdür, yani þer´an affedilmiþtir, namaza mâni deðildir. Taþtan sonra su da kulanmak müstahsen ve hatta müstehab ise de vacib deðildir, suyun kullanýlmamasý þerî nokta-i nazardan bir kusur sayýlmaz. Selef ulemâsýnýn ekseriyeti taþ kullanmanýn yeterli olacaðýný ittifakla söylemiþtir. Sevrî, Ýbnu´l-Mübârek, Þâfiî, Ahmed ve Ýshak böyle hükmetmiþlerdir.
Hadis, istincanýn üç taþla olmasý gerektiðine delildir.[154]
ـ3575 ـ8ـ وعن ابن مسعود رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]أتَى النبىُّ # الْغَائِطَ فَأمَرَنِى أنْ آتِيَهُ بِثََثَةِ أحْجَارٍ فَوَجَدْتُ حَجَرَيْن وَالْتَمَسْتُ الثَّالِثَ فَلَمْ أجِدْهُ، فََأخَذْتُ رَوْثَةً فأتَيْتُهُ بِهَا، فَأخَذَ الحَجَرَيْنِ، وَألْقَى الرَّوْثَةَ، وَقَالَ: إنَّهَا رِكْسٌ[. أخرجه البخاري وهذا لفظه والترمذي والنسائي، وقال: الركس: طعام الجن.»الرَّكْسُ« شبيه بالرجيع .
8. (3575)- Ýbnu Mes´ud (radýyallahu anh) anlatýyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest bozmaya çýkmýþtý. Bana üç taþ bulmamý söyledi. Ýkisini buldum, üçüncü taþý aradým fakat bulamadým. Onun yerine bir kurumuþ mayýs aldým ve onu getirdim. Taþlarý aldý, mayýsý attý ve:
"Bu necistir!" buyurdu."[155]
AÇIKLAMA:
1- Hadiste geçen revs´i mayýs olarak çevirdik, fýþký veya gübre de denebilir. Lügatler eþek, katýr ve at gübrelerine revs dendiðini belirtirler. Hattâ hadisin bir vechinde bunun eþek mayýsý olduðu tasrih edilmiþtir.
2- Hadisten Tahâvî, tahâretlenmede taþýn illa da üç adet olmasýnýn zarurî olmadýðýný istidlâl eder, çünkü Aleyhissalâtu vesselâm iki taþý da kabul buyurmuþtur.
3- Riks kelimesi, Nesâî´de "cinlerin gýdasý" diye açýklanmýþ ise de Ýbnu Hacer bunu garipser. Riskin pislik ma´nâsýnda olduðunu belirtir.
Müteakip rivayette de görüleceði üzere hayvan mayýsý, kemik ve kömürün taharette kullanýlamayacaðý açýkça ifade edilmiþtir. Bu mesele üzerine baþka rivayetler de gelmiþtir.[156]
ـ3576 ـ9ـ وعنه رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]لَمَّا قَدِمَ وَفْدُ الجِنِّ عَلى رسولِ اللّه # قالُوا: يَا رسولَ اللّهِ أنه أُمَّتَكَ أنْ يَسْتَنْجُوا بِعَظْمٍ، أوْ رَوْثٍ أوْ حَمَمَةٍ، فَإنَّ اللّهَ جَعَلَ لَنَا فِيهَا رِزْقاً، فَنَهَانَا رَسُولُ اللّهِ # عَنْ ذلِكَ[. أخرجه أصحاب السنن، وهذا لفظ أبي داود.و»اَلْحَمَمَةُ« الفحمة .
9. (3576)- Yine Ýbnu Mes´ud (radýyallahu anh) anlatýyor: "Cinlerin heyeti Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)´a gelince:
"Ey Allah´ýn Resûlü! Ümmetini kemikle, mayýsla veya kömürle istinca yapmaktan nehyet. Zirâ, Allah onlarda bize bir rýzk yarattý!" dediler. Bunun üzerine Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bizi, onlarý tahârette kullanmaktan menetti."[157]
ـ3577 ـ10ـ وعن رويفع رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]قال لِى رَسولُ اللّهِ # يَا رُوَيْفِعُ: لَعَلَّ الحَيَاةَ سَتَطُولُ بِكَ بَعْدِى، فَأخْبِرِ النَّاسَ أنَّهُ مَنْ عَقَدَ لِحْيَتَهُ، أوْ تَقَلّدَ وَتراً، أوِ اسْتَنْجى بِرَجِيعِ دَابّةٍ أوْ عَظْمٍ، فإنَّ مُحَمَّداً مِنْهُ بَرِئٌ[. أخرجه أبو داود والنسائي واللفظ له.»عَقَدَ لِحْيَتَهُ« أى عالجها حتى تتعقد وتتجعد، من قولهم جاء فن عاقداً عنقه إذا لواها. وقيل إن ا‘عاجم كانت تفعل ذلك فنهوا عن التشبه بهم.»تَقَلّدَ وَتَراً« كانوا يفعلون ذلك ويزعمون أنها ترد العين، وتدفع عنهم المكاره فنهوا عنه.و»الرَّجِيعُ« الروث والعذرة.
10. (3577)- Rüveyfi (radýyallahu anh) anlatýyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana:
"Ey Rüveyfi´ dedi, umarým benden sonra çok yaþayacaksýn. Ýnsanlara haber ver ki, kim sakalýný kývýrcýk kýlar, (atýn boynuna) kiriþ takar, bir hayvan mayýsý veya kemikle istincada bulunursa bilsin ki Muhammed ondan berîdir."[158]
AÇIKLAMA:
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), burada bazý yasaklarda bulunmaktadýr:
1- Sakalýn kývýrcýk kýlýnmasý, hususî muameleden geçirerek salýk ve düzgün halinin bozularak kývýrcýk bir mahiyet kazandýrýlmasýdýr. Bazýlarý savaþlarda sakallarý baðlamanýn adet olduðunu; ancak Resûlullah´ýn, bunu salmalarýný emrettiðini söyler. Ýbnu´l-Esîr, sakala kývýrcýk þekil kazandýrma iþini, kibir maksadýyla ve dikkat çekmek, taaccüp uyandýrmak için yaptýklarýný söyler. Bu sakal modasýnýn Acemlere ait olduðu, onlara benzeme hâsýl olmamasý için bu yasaðýn konduðu da söylenmiþtir.
2- Atlarýn boynuna yay takmak da yasaklanmaktadýr. Bu yasak, hayvanýn boðulma tehlikesiyle karþýlaþmasý veya onlarýn, yayý göz deðmesine karþý koymak, bazý uðursuzluklarý defetmek düþüncesiyle takmýþ olmalarý sebebiyle konmuþtur. Zira, Ýslam´da bu çeþit inançlara yer yoktur. Hayvanlarýn koþma durumlarýnda boyunlarýndaki yayýn nasýl bir tehlike arzedeceði açýktýr. Resûlullah hayvanlarýn boyunlarýna takýlan kiriþlerin kesilmesini ayrýca emretmiþtir.
3- Hayvan mayýsý veya kemikle istinca da yasaklanmaktadýr. Bunlarýnda sýhhat yönünden bir kýsým riski beraberinde getirdikleri söylenebilir. Ancak Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), onlarýn cinlerin yiyeceklerini teþkil ettiklerini söyleyerek yasaðýn sebebini beyan etmiþtir.[159]
YAKIN VE UZAK ÇEVRENÝN TEMÝZLÝGÝ:
Günümüzde ciddi tehlikeler arzeden çevre kirlenmesi meselesine de temizlik bahsinde hususî bir baþlýkla yer vermemiz münasibtir. Bugün "çevreciler"in üzerinde durduðu meselelerden hiç biri Ýslâmî kaynaklarda ihmal edilmiþ deðildir. Ancak bunlar, günümüzde olduðu gibi müstakil bir "çevre kirlenmesi" baþlýðý altýnda deðil, deðiþik bahislerde daðýnýk olarak gelir. Ýslam´ýn âyet ve hadislerle temas ettiði çevre meselelerinin birçoðunu "Ýslam´da Çevre Saðlýðý" adlý müstakil bir çalýþmamýzda bir arada göstermeye çalýþtýk. Aþaðýda "yakýn ve uzak çevrenin temizliði" ile ilgili bazý meseleleri topluca vereceðiz. Kaydedilecek hadislerden bir kýsmýnýn, daha önce, Arapça metinleriyle geçtiðini de belirtelim.
Ýslam dini, temizliði imanýn þartlarýndan biri kýlmýþtýr. Ýbadetlerin kabul edilmesinin ilk þartý, maddî ve manevî temizlik olduðu gibi, imanda kemâlin þartý da temizliktir: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) bir hadislerinde: "Temizlik imanýn yarýsýdýr" buyurur.
Burada ehemmiyeti belirtilen temizlik, mutlaktýr. Yani hem maddî, hem manevî temizlikler buna dahildir. Konumuz açýsýndan maddî temizliði açýklamamýz gerekirse, bunun baþlýca dört kýsýmda ele alýndýðý görülür:
1- Beden temizliði.
2- Elbise temizliði
3- Mekân temizliði,
4- Gýda temizliði.
Bu dört kalem maddî temizliðe riayet edilmediði takdirde ibadetlerin kabul edilmeyeceði hadislerde beyan edilmiþtir.
Biz burada, öbür kalemleri bir tarafa býrakarak mekân temizliði üzerine duracaðýz.[160]