KENDÝSÝNDEN ÖNCE BAÞKALARINI DÜÞÜNENLER (ALTRUÝZM)
Hepimiz Darwin'in doðal seçilim kuramýný biliyoruz. Kurama göre doðaya en iyi uyumu saðlayan organizmanýn hayatta kalma olasýlýðý ya da doðal seçilim yoluyla genlerini bir sonraki kuþaða aktarabilme yetisi daha yüksek oluyor. Yüzeysel olarak düþünecek olursak, baþkalarý için kendinden fedakârlýk yapma davranýþý doðal seçilim fikrine ters düþüyor gibi görünüyor. Çünkü diðerleri için kendinden ödün veren bir organizma, bir bakýma hayatta kalma þansýndan da ödün vermiþ oluyor. Bu nedenle de beklentimiz kendini feda etme davranýþýnýn evrimsel yok oluþu doðrultusunda olsa da, niçin halen kuvvetle varlýk sürdürebildiði akýllarda soru iþareti uyandýrýyor. Ýþte, yýllarca altruistik davranýþýn temellerini sorgulayan biyolog ve psikologlarýn ortaya koyduklarý açýklamalar zihnimizde oluþan bu soru iþaretlerinin yanýtý oluyor.
Altruizm kiþiye maddi ya da manevi bir yük getirmesine raðmen diðerleri için gönüllü yardýmlarda bulunmasý anlamýna geliyor. Kendinden bir þeyler feda ederek diðerlerine yardýmlarda bulunma davranýþý içeriðinde genellikle empati barýndýrýyor. Empati, diðerlerinin duygularýný anlayabilme ve olaylara onlarýn penceresinden bakabilme anlamý taþýyor. Daha açýk ifade edecek olursak, yardýma ihtiyacý bulunan kiþilerin hissettiklerini anlayabilen ve kendisini onlarýn yerine koyabilen birey, büyük yüklerin altýna girme pahasýna bile olsa onlara yardým etmeye devam ediyor.
Kan baðýmýz olanlara yardýmcý olarak kendi genlerimizi de koruma altýna almýþ
oluyoruz.
Anne-çocuk iliþkisinde annenin yaptýðý fedakârlýklar da altruistik davranýþ þekli olarak görülebiliyor. "Yemeyip yediren, giymeyip giydiren" anne, zamanýnýn ve kaynaklarýnýn birçoðunu çocuðu için harcýyor. Tam bu noktada evrimsel psikologlar, bireylerin kendi hayatta kalýmlarýndan çok genlerinin hayatta kalýmý için savaþým verdiklerini hatýrlatýyorlar. Her ne kadar bilinçli olarak böyle bir düþüncenin farkýnda olmasak da, aslýnda her þeyi genlerimizi hayatta tutabilmek için yapýyoruz! Bahsettiðimiz bu güdünün terimsel karþýlýðý akraba seçilimi . Kan baðýmýz olanlara yardýmcý olarak kendi genlerimizi de koruma altýna almýþ oluyoruz. Öyleyse evrimsel pencereden bakýlýnca kendini feda etme davranýþýnýn gen ortaklýðýnýn fazla olduðu yakýn akrabalara yönelik olmasý bekleniyor. Ancak bazý durumlarda yakýn kan baðýmýzýn olmadýðý kiþiler için de büyük fedakârlýklar yapabiliyoruz. Bilim insanlarý bu davranýþýysa karþýlýklý altruizm olarak deðerlendiriyorlar. Birey diðerine yardýmcý olurken, bir zaman içinde kendisinin de ondan yardým göreceðini umuyor.
Arkadaþlýklarýn çoðunda yapýlan fedakârlýklara karþýlýk bekleniyor.
Karþýlýklý altruizm için okul arkadaþlýklarýný örnek verebiliriz. Oyun saatinden ödün verip tüm gece çalýþarak ödevini tamamlayan bir çocuk bunu bir diðer arkadaþýyla paylaþýrken mutlaka ki ileride kendisi de benzer bir yardým görme beklentisi içinde oluyor.
Kimler Daha Yardýmsever?
Hepimiz farkýndayýz ki bazý kiþiler diðerlerine göre daha yardýmsever oluyor. Bunun nedenlerini araþtýran bilim insanlarý yardýmseverlikle iliþkili karakter özelliklerini açýða çýkarmaya çalýþýyorlar. Buna dair öne sürülen kuramlardan biriyse kiþisel normlara gönderme yapýyor. Norm "standart model" olarak benimsenen anlamýna geliyor. Kiþisel normlarsa kiþisel deðerlerimizi oluþturuyor. Eðer ki yardýmseverlik kendi normlarýmýzda deðerli bir yere sahipse, bu davranýþ öz tatmin saðlýyor. Daha açýk ifade etmemiz gerekirse, böyle kiþiler için yardýmseverlik aslýnda bir þekilde yardým eden kiþinin kendi kendini tatminiyle de iliþkili bir davranýþ þeklini alýyor.
Trafik kazalarý sonrasýnda gönüllü ilk yardým yapanlar üzerinde yürütülen bir çalýþmada yardým eden kiþilerin sosyal sorumluluk duygularýnýn daha yüksek olduðu saptanmýþ.
Hepimiz Darwin'in doðal seçilim kuramýný biliyoruz. Kurama göre doðaya en iyi uyumu saðlayan organizmanýn hayatta kalma olasýlýðý ya da doðal seçilim yoluyla genlerini bir sonraki kuþaða aktarabilme yetisi daha yüksek oluyor. Yüzeysel olarak düþünecek olursak, baþkalarý için kendinden fedakârlýk yapma davranýþý doðal seçilim fikrine ters düþüyor gibi görünüyor. Çünkü diðerleri için kendinden ödün veren bir organizma, bir bakýma hayatta kalma þansýndan da ödün vermiþ oluyor. Bu nedenle de beklentimiz kendini feda etme davranýþýnýn evrimsel yok oluþu doðrultusunda olsa da, niçin halen kuvvetle varlýk sürdürebildiði akýllarda soru iþareti uyandýrýyor. Ýþte, yýllarca altruistik davranýþýn temellerini sorgulayan biyolog ve psikologlarýn ortaya koyduklarý açýklamalar zihnimizde oluþan bu soru iþaretlerinin yanýtý oluyor.
Altruizm kiþiye maddi ya da manevi bir yük getirmesine raðmen diðerleri için gönüllü yardýmlarda bulunmasý anlamýna geliyor. Kendinden bir þeyler feda ederek diðerlerine yardýmlarda bulunma davranýþý içeriðinde genellikle empati barýndýrýyor. Empati, diðerlerinin duygularýný anlayabilme ve olaylara onlarýn penceresinden bakabilme anlamý taþýyor. Daha açýk ifade edecek olursak, yardýma ihtiyacý bulunan kiþilerin hissettiklerini anlayabilen ve kendisini onlarýn yerine koyabilen birey, büyük yüklerin altýna girme pahasýna bile olsa onlara yardým etmeye devam ediyor.
Kan baðýmýz olanlara yardýmcý olarak kendi genlerimizi de koruma altýna almýþ
oluyoruz.
Anne-çocuk iliþkisinde annenin yaptýðý fedakârlýklar da altruistik davranýþ þekli olarak görülebiliyor. "Yemeyip yediren, giymeyip giydiren" anne, zamanýnýn ve kaynaklarýnýn birçoðunu çocuðu için harcýyor. Tam bu noktada evrimsel psikologlar, bireylerin kendi hayatta kalýmlarýndan çok genlerinin hayatta kalýmý için savaþým verdiklerini hatýrlatýyorlar. Her ne kadar bilinçli olarak böyle bir düþüncenin farkýnda olmasak da, aslýnda her þeyi genlerimizi hayatta tutabilmek için yapýyoruz! Bahsettiðimiz bu güdünün terimsel karþýlýðý akraba seçilimi . Kan baðýmýz olanlara yardýmcý olarak kendi genlerimizi de koruma altýna almýþ oluyoruz. Öyleyse evrimsel pencereden bakýlýnca kendini feda etme davranýþýnýn gen ortaklýðýnýn fazla olduðu yakýn akrabalara yönelik olmasý bekleniyor. Ancak bazý durumlarda yakýn kan baðýmýzýn olmadýðý kiþiler için de büyük fedakârlýklar yapabiliyoruz. Bilim insanlarý bu davranýþýysa karþýlýklý altruizm olarak deðerlendiriyorlar. Birey diðerine yardýmcý olurken, bir zaman içinde kendisinin de ondan yardým göreceðini umuyor.
Arkadaþlýklarýn çoðunda yapýlan fedakârlýklara karþýlýk bekleniyor.
Karþýlýklý altruizm için okul arkadaþlýklarýný örnek verebiliriz. Oyun saatinden ödün verip tüm gece çalýþarak ödevini tamamlayan bir çocuk bunu bir diðer arkadaþýyla paylaþýrken mutlaka ki ileride kendisi de benzer bir yardým görme beklentisi içinde oluyor.
Kimler Daha Yardýmsever?
Hepimiz farkýndayýz ki bazý kiþiler diðerlerine göre daha yardýmsever oluyor. Bunun nedenlerini araþtýran bilim insanlarý yardýmseverlikle iliþkili karakter özelliklerini açýða çýkarmaya çalýþýyorlar. Buna dair öne sürülen kuramlardan biriyse kiþisel normlara gönderme yapýyor. Norm "standart model" olarak benimsenen anlamýna geliyor. Kiþisel normlarsa kiþisel deðerlerimizi oluþturuyor. Eðer ki yardýmseverlik kendi normlarýmýzda deðerli bir yere sahipse, bu davranýþ öz tatmin saðlýyor. Daha açýk ifade etmemiz gerekirse, böyle kiþiler için yardýmseverlik aslýnda bir þekilde yardým eden kiþinin kendi kendini tatminiyle de iliþkili bir davranýþ þeklini alýyor.
Trafik kazalarý sonrasýnda gönüllü ilk yardým yapanlar üzerinde yürütülen bir çalýþmada yardým eden kiþilerin sosyal sorumluluk duygularýnýn daha yüksek olduðu saptanmýþ.
Ynt: Altruizm By: queen Date: 18 Nisan 2010, 23:57:53
Müslümanýn vasýflarý arasýnda olmasý gereken bir durum. ensarýn muhacire karþý tutumu gibi.
Ynt: Altruizm By: halim Date: 02 Eylül 2015, 22:04:49
Esselamu aleykum ; Ýslamýn bir parçasý ufak bir yaný olarak algýlayabiliriz sadece günümüzde ki adý farklý yoksa allahýn emrinden baþka bir þey deðil...
Allah razý olsun
Ynt: Altruizm By: yagmur1453 Date: 05 Mayýs 2019, 23:40:47
Ve aleyküm selam
Ýnsan fitratindan doðan bir özellik olsa gerek fedakarlik.Nasil ki bir anne baba ayný geni taþýdýðý yavrusunu koruyup kollarsa bizler de kendi kanimizdan olan kisiler için fedakarlik yapýyor onlar için çabalýyoruz.Rabbim razi olsun.