Zevaid By: armi Date: 07 Nisan 2010, 17:32:46
ZEVÂÝD
Fazlalýk, ek, ilâve anlamýna gelen "zâid"in çoðulu. "Zâde" kökünden "ziyâde" mastarý; artmak, çoðalmak, arttýrmak, bahþetmek anlamlarýna gelir. Zevâid, bir hadis ilmi terimi olarak; belli bir kitap veya kitaplarýn belli kitap veya kitaplardan fazla ve farklý olarak kapsadýðý hadisler, bir kitaba sonradan yapýlan ilâveler anlamýna gefir. Fýkhýn tedvin çaðýnda, önceki fýkýh bilgilerine eklenen ilâveleri kapsayan eser anlamýnda zevâid yerine "ziyâdât" sözcüðü kullanýlmýþtýr. Nitekim Muhammed b. Hasen eþ-Þeybânî´nin (ö. 189/805) yazdýðý altý zâhiru´r-rivâye kitabýndan birisinin adý "ez-Ziyâdât" týr. Yine ayný müellifin daha az meþhur kiþilerce nakledilen ve nevâdir denilen eserlerden birisi de "Ziyâdetü´ý-Ziyâdât" adýný alýr.
Hadis terimi olarak zevâid hadis kaynaklarýný tamamlayýcý nitelikte olan kitaplarý ifade eder. Bu tür kitaplarýn ortaya çýkýþý þöyle bir yol izlemiþtir. Ýkinci hicret asrýndan itibaren hadislerin tedvin ve tasnifi baþlamýþ, üçüncü yüzyýlda ise tasnifin altýn çaðý yasaklanmýþtýr. Bu asýrda "altý hadis kitabý" diye ün yapan el-Buhârî ve Müslim´in "es-Sahîh"leri ile, Ebû Dâvud, et-Tirmizî ve Ýbn Mâce´nin Sünen´l-eri, Ahmed b. Hanbel´in Müsned´i, diðer sünen ve müsned kitaplarý ortaya çýkmýþtýr. Ancak hadisleri tasnif eden musannýflar kitaplarýnda bütün hadisleri toplamayý amaç edinmemiþlerdir. Eðer her müellif kendinden önceki musannýfýn kitabýna almadýðý hadisleri toplamayý amaç edinseydi bütün hadisler kýsa sürede tek kitapta yerini alabilirdi.
Bununla birlikte hicri dokuzuncu yüzyýldan itibaren "Zevâid kitaplarý" adý verilen tamamlayýcý eserler meydana getirilmiþtir.
Zevâid kitaplarýndan amaç; bir hadis kitabýný temelalýp, onda bulunmayýp baþka hadis kitaplarýnda olan hadisleri tesbit ettikten sonra ilave olarak bu hadis kitabýna eklemektir. Meselâ; Buharî´nin Sahîh´indeki hadislerin bir bölümü Müslim´de de vardýr. Müslim´in Buhârî´de olmayan hadislerini bir araya getirip Buhâri´ye ilâve ettiðimiz zaman "Buhârî üzerine yapýlmýþ bir zevâid" kitabý yazmýþ oluruz.
Önceki yüzyýllarda çeþitli zevâvid kitaplarý yazýlmýþtýr. Baþlýcalarý þunlardýr:
1- Nûreddîn Alî b. Ebî Bekr el-Heysemî´nin (807/1404) "Mecmau´z-Zevâid ve Menbaü´l-Fevâid" adlý eseri, Beyrut 1967; Neþr: Dâru´l-Kitab, c. I-X. Bu eser iki cilt olarak "Zevâidu Mûsned Ahmed ale´l-Kütübi´s-Sitte" büyük bir cilt olarak "Zevâidu Müsnedi´l-Bezzâr ale´l-Kütübi´s-Sitte", bir cilt olarak "Zevâidü Müsned Ebî Ya´l-â el-Mavsýlî ale´l-Kütübi´s-Sitte", üç cilt olarak
"Zevâidü´l-Mu´cemi´l-Kebîr li´t Taberânî ale´l-Kütübi´s-Sitte" ve iki cilt olarak "Zevâidü´l-Mu´cemi´l-Evsât ve´l-Asgar li´t-Taberânî alel Kütübi´s-Sitte" adlý eserlerin toplamýndan meydana gelmiþtir.
2- Hâfýz Þihâbüddîn Ahmed b. Ebî Bekr el-Busayrî (ö. 840/1436) tarafýndan te´lif edilen zevâidler. Bunlar þu adlarý alýr: a) Ýbn Mâce´nin Sünen´inin Kütübü Hamse (el-Buharî, Müslim, Ebû Dâvud, en-Nesâî, ve et-Tirmizî´nin kitaplarý) üzerine Zevâid b) Ebû Dâvud et-Tayâlisî, el-Humeydî, Müsedded, ibn Ebî Ömer, Ýshak b. Râhûye, Ebû Bekr Ýbn Ebî Þeybe, Ahmed Ýbn Munî´, Abd Ýbn Humeyd, el-Hâris Ýbn Muhammed, Ebû Ya´l-â el-Mevsýlî´nin Müsned´l-erinin Kütüb-i Sitte üzerine Zevâid´i. c) el-Beyhakî´nin es-Sünenü´l-Kübrâ´sý için Kütüb-ý Sitte üzerine birleþtirdiði Zevâid´i.
3. Ýbn Hacer el-Askalânî´nin (ö. 852/1448); Ýbn Ebî Ömer el-Adenî, Ebû Bekr el-Humeydî, Müsedded, et-Tayâlisî, Ýbn Munî´, Ýbn Ebî Þeybe, Abd Ýbn Humeyd ve el-Hâris Ýbn Muhammed´in Müsned´l-erinin Kütüb-i Sitte üzerine, yine ayný müellifin Bezzâr´ýn ve Ahmed b. Hanbel´in Müsned´l-erinin Kütüb-i Sitte üzerine ayrý ayrý topladýðý Zevâid´leri. bunlar arasýnda sayýlabilir (bk. Talat Koçyiðit, Hadis Ýstilahlarý, Ankara 1980, 472, 473).
Bunlar gibi dokuzuncu yüzyýldan sonra meydana getirilmiþ daha pek çok zevâidler vardýr.
Zevâid kitaplarýnýn, hadislerin tekrarlarý dýþýnda ayný konu ile ilgili olanlarý birleþtirme bakýmýndan araþtýrýcýlara önemli bir kolaylýk saðladýðýnda þüphe yoktur.
radyobeyan