Zahirur rivaye By: armi Date: 07 Nisan 2010, 16:59:28
ZÂHÝRU´R-RÝVÂYE
Zâhiru´r-rivâye; Hanefi mezhebine ait hükümlerden, ilk imamlardan sonraki nesillere aktarýlan meselelerin bir çeþididir. Buna mesâilü´l-usûl de denilir (Ýbn Abidin, Resâil, I, 16).
Hanefi mezhebinin esaslarýna ait ictihatlarýn, imamlardan sonraki devirlere nakli genelde Ýmam Muhammed´in kitaplarý vasýtasýyla olmuþtur. Çünkü Ýmam Muhammed´in hem eserleri fazladýr, hem de bunlar zamanýmýza kadar gelmiþtir. Bu yüzden ona Hanefi mezhebinin nâkili denilmektedir (Hayrettin Karaman, Ýslâm Hukuk Tarihi, 98). Ýmam Muhammed´in, Ebû Hanife´nin, Ebû Yusuf´un ve kendisinin görüþlerinden derlediði kitaplarýn bir kýsmý tevatür veya þöhret yoluyla sika raviler tarafýndan nakledilmiþtir. Bir kýsmýnýn rivâyeti ise bu derece saðlam deðildir. Bunlardan birincisine Zâhiru´r-rivâye, ikincisine ise Nâdiru´r-rivaye denilir (Ýbn Abidin, Dürrü´l-Muhtar, I, 69).
Zahiru´r-rivâye meseleleri Ýmam Muhammed´in derlediði þu altý kitapta toplanmýþtýr:
1- el-Mebsût: Ýmam Muhammed´in bize kadar gelen eserlerinin en büyüðüdür. Bu eserde Ebû Hanife ve Ebû Yusuf´un fürua ait görüþlerini nakletmiþ ve kendi düþüncelerini eklemiþtir. Bu kitaba, el-Asl da denilir.
2- el-Câmiu´s-Saðîr: Bu kitap 1502 (veya 1532) meseleyi ihtiva etmektedir. Bunlardan 170 tanesinde ihtilaf vardýr. Bu kitapta Ebû Yusuf´un Ebû Hanife´den rivayet ettiði meseleleri de toplanmýþtýr.
3- el-Câmiu´l-Kebir: Ebû Hanife´den arada vasýta olmadan bizzat kendisinden aldýðý meseleleri havidir. Meselelerle ilgili bir takým açýklama ve tahlillere yer verilmiþtir.
4- es-Siyeru´s-Saðir: Devletler umumi hukukuna aittir.
5- es-Siyeru´l Kebîr: Bu eser de devletler umumi hukukuna aittir. Serahsî tarafýndan þerhedilmiþtir. Bu þerh dört cilt halinde basýlmýþtýr.
6- ez-Ziyâdât. ve Ziyâdetü´z Ziyâdâa: el-Câmiu´l-Kebir´de eksik býrakýlan meselelerin mütemmimidir (Karaman, a.g.e., 98; Abdülvehhab Ýbrahim Ebû Süleyman-Muhammed Ýbrahim Ahmet Ali, Dirâsât fi´l-Fýkhý´l-Ýslâmî, 68).
Kütübü sitte de denilen bu altý eseri el-Hâkimu´þ-Þehid Muhammed b. Muhammed el-Mervezî bir araya toplamýþ ve eserine e-Kâfi adýný vermiþtir. Þemsu´l-Eimme es-Serahsî de bu eseri Mebsût adýyla þerhetmiþtir. (Ýbn Abidin, er-Resâil, 20). Serahsî´nin bu eseri otuz cilt halinde basýlmýþtýr.
Zâhiru´r-rivâyede bulunan meseleler Hanefîlerin en saðlam kaynaðýdýr. Dolayýsýyla bu kaynaktaki bir meselenin hükmü diðer kaynaktakilerle çeliþirse Zahiru´r-rivâyedeki hüküm öbürlerine tercih edilir. Bir müftü, hükmü sorulan bir meselenin cevabýný zahiru´r-rivâye eserlerinde, imamlarýn ittifak ettikleri bir halde bulursa onunla fetva verir, baþka bir görüþe meyletmesi caiz deðildir (A. Ýbrahim-M. Ýbrahim, a.g.e., 71).
radyobeyan