Vahdaniyet By: armi Date: 05 Nisan 2010, 12:23:15
VAHDÂNÝYET
Birlik. Ýslâm kelamýnda Allah´ýn , cisimsel niteliklerden soyutlamaya dayanan tenzihî ya da selbî sýfatlarýndan biri.
Vahdaniyet, Allah´ýn zat, sýfat ve fiillerinde tekliðini belirtir. Vahdaniyetin zýddý olan birden olma (taaddüd) ve ortaðý bulunma (þirk), Allah için düþünülemez.
Allah´ýn vahdaniyeti; sayýsal anlamda bir birliði deðil, O´nun zatýnýn, sýfatlarýnýn ve fiillerinin eþsizliðini, benzersizliðini dile getirir. Buna göre, O´ndan baþka yaratýcý ve O´ndan baþka tapýnýlacak varlýk yoktur. Kur´ân, birçok âyette bu anlamda Allah´ýn vahdaniyetini dile getirerek bunun zýddýnýn imkansýzlýðýný vurgular. Bu âyetlerden birkaçý þöyle sýralanabilir:
"O münezzehtir (eksiklerden uzaktýr), yücedir. O öyle Allah´týr ki, (eþi ve benzeri yoktur), bir ve her þeye hakimdir" (ez-Zümer, 39/4).
"De ki: "O Allah bir tektir. O Allah´týr, samedtir, O doðurmamýþtýr, doðurulmamýþtýr. Hiçbir þey O´nun dengi deðildir" (el-Ýhlâs, 112/1-4).
"Âllah hiçbir evlad edinmemiþtir. O´nunla birlikte hiçbir ilah yoktur. (Öyle olsaydý) bu durumda her tanrý, kendi yarattýðýný (sürükler) götürür ve kimi kiminin üstüne çýkýp yükselirdi. Allah onlarýn nitelediði þeylerin hepsinden yücedir" (Mü´minun, 23/91).
"De ki: Allah ile beraber söyleye geldikleri gibi (baþka) tanrýlar olsaydý, onlar arþýn sahibine elbet bir yol ararlardý. O, bunlarýn söylemekte olduklarý þeylerden tamamiyle münezzehtir, yücedir, büyüktür" (el-Ýsrâ, 17/42-43).
Kelam bilginleri, Kur´ân´dan Allah´ýn vahdaniyetine iliþkin birçok kanýt çýkarmýþlardýr. Bunlarýn baþlýcalarý burhan-ý temanü´ ve burhan-ý tevarüd adý verilen kanýtlardýr.
Eðer göklerde ve yerde Allah´tan baþka tanrýlar olsaydý, onlarýn her ikisi (yer ve gökler) de fesada uðrardý (düzenleri bozulurdu)" (Enbiya, 21/22) âyetinden çýkarýlan burhan-ý temanü´ þöyle ifade edilir: Evrende birbirine her bakýmdan eþit iki tanrý bulunsaydý, bunlardan biri birþeyin hareketini, diðeri de durmasýný irade edebilirdi. Çünkü tanrý hür iradeye ve tam kudrete sahiptir. Bu durumda ortaya þu üç ihtimal çýkardý:
1- Her iki tanrýnýn da dediði olurdu. Bu ihtimal batýldýr. Çünkü ayný zaman ve mekanda hareket etme ve durma gibi iki zýd þeyin birleþmesi imkansýzdýr.
2- Her iki tanrýnýn da dediði olmazdý. Bu ihtimal de batýldýr. Çünkü iradesi gerçekleþmeyen acizdir, aciz ise ilah olamaz, Acizlik, sonradan olma (hudus) ve vacib deðil mümkün olma belirtisidir.
3- Tanrýlardan birinin iradesi gerçekleþir, diðerininki gerçekleþmezdi. Bu da batýl bir ihtimaldir. Çünkü iradesi gerçekleþmeyen acizdir, aciz tanrý olamaz. Diðer tanrý da, her bakýmdan buna eþit olduðuna göre, onun da aciz olmasý, dolayýsýyla tanrý olmamasý gerekir. Öyleyse Allah´ýn bir ve tek olmasý zorunludur.
Ayný âyetten çýkarýlan burhan-ý tevarüd ile Allah´ýn vahdaniyeti þöyle kanýtlanýr:
Yerde ve gökte Allah´tan baþka birkaç tanrý olsaydý, varlýklar:
1- Bütün tanrýlarýn kudretiyle meydana gelirdi. Bu ihtimalde tanrýlardan her birinin gücü varlýklarý tek baþýna yaratmaya yetmemiþ olurdu. Bu, acizliktir ve tanrýlýkla baðdaþmaz.
2- Varlýklar her tanrý tarafýndan ayrý ayrý yaratýlýrdý. Bu durumda eser, eksiksiz ve tam iki müessirden meydana gelmiþ olurdu. Diðer bir deyiþle bir malul üzerine iki illetin tevarüdü gerekirdi. Bu da imkansýzdýr.
3- Varlýklar yalnýz bir tanrýnýn gücüyle yaratýlýrdý. Eðer varlýklar bir tanrýnýn gücüyle yaratýlýr, diðerlerinin yaratmada bir etkisi olmazsa, tercih edici olmadan tercihin bulunmasý (tercih bila müreccih) sonucuna ulaþýlýr ki, bu durumda da varlýklarýn yaratýlmamasý gerekirdi. Bu üç ihtimal de batýl olduðuna göre Allah´ýn vahdaniyeti kanýtlanmýþ olur.
radyobeyan