Vaftiz By: armi Date: 05 Nisan 2010, 12:21:05
VAFTÝZ
Hýristiyanlýða girme alameti ve Hristiyanlýðýn þartý sayýlan yedi merasimden biri. Vaftiz Ortodokslarda suya girmekten, Katoliklerde üzerine su serpmekten ibarettir. Vaftize Arapçada "ta´mid" denir.
Vaftiz, Hristiyanlýkda Hz. Ýsa´nýn dinine katýlmanýn hukuki ve mukaddes bir göstergesidir. Vaftiz edilen kiþiye verilen isme "vaftiz adý" denir. Bir çocuðu vaftiz hazýrlayan, tören sýrasýnda onu kucaðýnda tutarak yanýnda bulunan iki önemli kiþi vaftiz anasý ile vaftiz babasýdýr. Kiliselerde vaftiz suyunun konulduðu taþ, metal, çimento vb. þeylerden yâpýlmýþ kurna biçimindeki kaba da "vaftiz teknesi" denir. Hemen bütün dinlerde arýnma ve yenilenmeyi saðlamak için çeþitli þekillerde su kullanýldýðý bilinmektedir. Ýslâm´da abdest ve gusul, bir takým dinî görevlerin yerine getirilmesi için þarttýr. Bu bulunmadýðý takdirde, bu iþlem toprak cinsinden temiz bir madde ile yapýlýr ki, bunun adý teyemmümdür.
Hýristiyanlýktaki vaftizin, yahudilerin yýkanma törenleri, Esseniler´in günlük banyolarý ve Hz. Ýsa´nýn Vaftizci Yahya tarafýndan vaftiz edilmesi inancýyla yakýn bir ilgisi vardýr. Ancak Hristiyanlýkdaki vaftiz törenleri, yine de yukarýda sayýlanlardan bütünüyle farklýdýr. Hristiyanlýða göre genel anlamda vaftiz, Hz. Adem´le Havva´dan intikal eden ilk (aslî) günahtan arýnma olmakla beraber, kiþinin yeni bir hüviyete bürünerek Allah´ýn krallýðýna katýlmasýnýn takdisi anlamlarýna da gelir. Ýlk günah inancý Hýristiyanlýkta önemli bir unsurdur; bir günahtan kurtulmanýn tek yolu da vaftiz olmaktýr: Tarih boyunca vaftiz, kiliselerde kiþinin tamamen suya daldýrýlmasý, vücudunun bir kýsmýnýn suya batýrýlmasý, baþýna su dökülmesi veya üstüne su serpilmesi vb. þeklinde uygulanmýþtýr.
Vaftiz genellikle doðumun ilk haftasý sonunda yapýlýr. Bu gelenek Hz. Ýsa´nýn, "Her doðan çocuk doðumunun sekizinci gününde vaftiz edilmelidir, vaftizsiz Cennet´e girmek mümkün deðildir" buyruklarýna dayandýrýlmaktadýr. Ýncil´de Hz. Ýsa´ya nisbet edilen "Gidip bütün insanlarý aydýnlatýnýz, onlarýn ruhlarýný Tanrý, Oðul ve Rûhu´l-kudüs adýna vaftiz ediniz" sözü de bu konuda ayný önemi taþýmaktadýr. Çocuðun vaftizi esnasýnda, onun dinî eðitimini üstlenecek bir vaftiz anasýyla bir vaftiz babasý seçilir. Böylece çocukla bu ana-baba arasýnda dinî bir akrabalýk kurulmuþ olur. Bu akrabalýðý ömür boyu sürdüren aileler olmuþtur. Vaftiz, doðan çocuðun Hristiyan dinine kabulünü saðlayan bir iþlemdir. Vaftiz, ileri yaþlarda da yapýlýr; çünkü vaftiz edilen kiþinin, o zamana kadar iþlediði bütün günahlarýndan kurtulacaðýna dair kesin bir inanç vardýr (Bertholet, Wörterbuch der Religionen, Stuttgart 1962, 550).
Yapýlan araþtýrmalar su ile yýkanarak arýnma inancýnýn Hristiyanlýktan çok daha eski dinî bir gelenek olduðunu ortaya koymuþtur. Nitekim vaftize benzer bir uygulamaya Anadolu´daki Kybele ibadetinde rastlanmýþtýr.
Hristiyan kaynaklarý vaftizin Hz. Ýsa´dan önce, O´nun çaðdaþý Vaftizci Yahya tarafýndan uygulandýðýný, hatta Hz. Ýsa´nýn Hz. Yahya tarafýndan vaftiz edildikten sonra vaftizci adýný aldýðýný önemle vurgulamaktadýr. Yine tarihî araþtýrmalar, suyla temizlenme iþleminin putperest Sâmi toplumlarýnca da uygulanmakta olduðunu ortaya çýkarmýþtýr.
Vaftizin yapýlýþý ve ona olan inanç bütün hristiyan toplumlarýnca ayný þekilde kabul edilerek deðerlendirilmemiþtir. Anabatizm adlý bir hristiyan tarikatýna göre küçük iken yapýlan vaftizin hiçbir deðeri yoktur; büyüklerin yeniden vaftiz edilmeleri gerekir (O. Hançerlioðlu, Ýnanç Sözlüðü, Ýstanbul,1975, 49). Vaftizin bu þekilde yorumlanmasý, zamanla Hz. Ýsa´nýn cemiyet vaftizcisi olarak anlaþýlmasýna yol açmýþtýr. Batizm adý verilen bir baþka Hristiyan mezhebine göre vaftiz, ergenlik çaðýnda bütün vücudu suya sokarak yapýlýr. Bu mezhep özellikle Ýngiltere ve Amerika´da yaygýndýr.
Hýristiyanlýktan önce de Filistin´de vaftiz yapýldýðý bilinmektedir. Hz. Yahya´nýn birçok kiþiyi Þeria (Ürdün) nehrinde bizzat vaftiz ettiði hristiyan kaynaklarýnda belirtilmektedir. Vaftizin, günümüzdeki gibi mukaddes bir kurum halini almasý, Hz. Ýsa´yý tâkib eden dönemde olmuþtur. Katoliklerde papazýn; "Seni Baba, Oðul ve Ruhu´l-Kudüs adýna vaftiz ediyorum" cümlesiyle yapýlan vaftiz, onlara göre, kiþiyi Allah´ýn maðrifetine erdirir. Yetiþkinlerin vaftizi, o kiþilerin dinî konularda bilgilendirilmelerinden ve tevbelerinin alýnmalarýndan sonra yapýlýr. Protestanlarýn anlayýþýna göre vaftiz, Allah kelâmýyla suyun mistik birleþmesine dayanýr. Bu birleþmeyle günahlar baðýþlanmýþ, ruh tazelenmiþ olur. Protestanlýkda çocuklarýn vaftizi zorunludur. Bunlarda vaftiz genellikle tek veya üçlü su serpme þeklinde yapýlýr. Reform hareketinin önde gelenlerinden Zwingli vaftizci, kiliseye kabul edilmek için yapýlan bir dini tören ve Allah maðrifetinin bir sembolü saymýþtýr. Anglikan kilisesinde vaftiz, çocuklarýn ruh temizliðini saðlayan bir. vasýta kabul. edilir. Liberal Protestanlar´a göre ise vaftizin ancak pedaðojik bir deðeri vardýr.
Vaftiz bir inanç þeklinde kurumlaþýnca, vaftiz için özel yerlerin yapýlmasý gündeme gelmiþtir. Ketadral ve kiliselerin yanýnda, vaftiz yapmaya mahsus bir tekneyi ihtiva eden yuvarlýk veya köþeli kümbet þeklinde vaftiz hane binalarý, hristiyan mimarisinde önemli bir yer iþgal etmiþtir. Zamanla suya batýrýlarak vaftiz usulü kaldýrýlmýþ ve kilisenin içine vaftize mahsus bir þapel ilave edilmiþtir. Burada vaftiz yapmak için vaftiz teknesi denilen bir tekne bulunmaktadýr (C. Esat Arseven, Sanat Ansiklopedisi, Ýstanbul, 1965, V, 2184).
radyobeyan