Terbiye By: armi Date: 31 Mart 2010, 16:04:00
TERBÝYE
Yetiþtirme, kabiliyetlerini geliþtirme, eðitim; bilgi, saygý ve edep öðretme; iyi ahlak, nezâket, görgü, hafif ceza verme, alýþtýrma, talim, eðitim ilmi, pedagoji ve bazý yemeklere konulan bir çeþit salça gibi manalar için kullanýlýr.
Eðitimle uðraþan eðitimci, pedagog ve mürebbilere de terbiyeci denir.
Terbiye arapça bir kelimedir ve "rabba" fiilinin masdarýdýr. Terbiye´ye benzeyen çeþitli kelimeler de ayný þekilde "rabbe" fiilinden türemiþlerdir.
Terbiye ile ayný kökten gelen ve Kur´an´da yüze yakýn yerde geçen "Rabb" kelimesi, Allah´ýn sýfatýdýr. Sahib, malik ve idâreci gibi manalar için kullanýlýr. Ayný zamanda terbiye manasýna da gelir. Terbiye ile ayný anlamda olan bu "Rabb" kelimesinin bulunduðu ayetlerden birinin manasý Þöyledir:
"Alemlerin Rabb ´ý (terbiye edip yetiþtiricisi) Allah´a hamd olsun" (el-Fatiha, 1/1).
Terbiye, bir nevi herhangi bir þeyi kademe kademe, tedric ile kemâline eriþtirmektir. Kainattaki bütün varlýklarýn terbiye görme ve kemâle erme kanunlarý vardýr. Bu kanunlarýn sahibi, hakimi, idâreci ve yöneticisi de, hiç þüphesiz Yüce Allah´týr (el-Ýsfahânî, el-Müfredât, Ýstanbul, 1986, s. 269 vd.; Elmalýlý Hamdi Yazýr, Hak Dini Kur´an Dili, Ýstanbul, 1971, I, 62 vd.).
Ýslâm dini, insan terbiyesine son derece önem vermiþtir. Kur´an ve sünnet ölçüleri içinde terbiye edilen, ona göre hareket eden insan, meleklerden daha üstün olan bir makama yükselmiþ kabul edilir. Ýslâm terbiyesinden mahrum olan, nefsine, þehevi duygularýna ve maddi menfaatýna göre hareket edenler de, hayvanlardan daha aþaðý olan bir dereceye düþmüþ olurlar. Onun için ilk peygamber Âdem (a.s)´dan son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v.)´e kadar, bütün peygamberlerin ana gayesi, insanlarý tevhid inancý ile terbiye etmektir. Bu, daima insanlarý iyi ve güzel þeylere götürür. Hedef, insanlarý iyi ve faydalý olan þeylerle eðitip terbiye etmektir (Muhammed Kutup, Menhecu´t-Terbiyeti´l-Ýslâmiyye, Beyrut 1982, s. II vd.).
Günümüzde terbiye yerine eðitim kelimesi kullanýlmaktadýr. Bu iki kelime bir bakýma eþ anlamlýdýr. Eðitimle ilgili çeþitli kitap ve araþtýrmalar yazýlmýþtýr.
Yukarýda belirtildiði gibi, bütün peygamberler, insanlarý eðitmek, terbiye etmek için gönderilmiþlerdir. Peygamberler insanlarý eðitirken, en güzel metodlarý takib etmiþlerdir. Ýnsan eðitiminde en güzel metod, peygamberlerin metodudur. Onlar bu yolda sabýr, doðruluk, dürüstlük, adalet ve benzeri bütün hususlarda örnek insanlar olarak hareket etmiþlerdir. Yüce Allah Kur´an´da, peygamberlerin insanlarý eðitip terbiye etmeleri hakkýnda þöyle buyurmuþtur:
"Nitekim kendi içinizden, size ayetlerimizi okuyan, sizi temizleyen, size kitap ve hikmeti ve size bilmediklerinizi öðreten bir resul gönderdik" (el-Bakara, 2/151 ) .
Bu ayette geçen tezkiye, ta´lim, hikmet ve bilmediklerini öðretme kelimeleri, alimler tarafýndan çeþitli þekillerde yorumlanmýþlardýr; genellikle eðitim ve terbiye manasýnda kabul edilmiþlerdir (el-Maverdi, en-Nuketu ve´l-Uyûnu, Beyrut 1992, I, 208).
Terbiye denince, daha çok çocuklar akla gelir. Eðitim ve terbiye genellikle onlarý ilgilendirir. Onun için Yüce Allah, inanan insanlarý bu hususta uyarmýþ, aile fertlerini kötü þeylerden koruma ve iyi þeyleri iþleme hususunda eðitmelerini istemiþtir.
"Ey inananlar, kendinizi ve aile fertlerinizi bir ateþten koruyun ki, onun yakýtý insanlar ve taþlardýr? (et-Tahrim, 66/6).
Hz. Muhammed (s.a.v.) çocuk terbiyesi üzerinde önemle durmuþtur.
"Hiç bir baba çocuðuna güzel terbiyeden daha iyi bir hediye veremez? (Ali Nasýf, et-Tac, Beyrut 1961, V, 8).
"Bir adamýn çocuðunu eðitip terbiye etmesi maddi (içerikli) sadakalar daðýtmasýndan daha hayýrlýdýr" (Ali Nasif, et-Tac, V, 8).
Baþka bir hadiste de, Resulullah (s.a.v.): "Hepiniz çobansýnýz ve hepiniz çobanlýðýnýzdan mes´ulsunuz? (Muhammed b. Allan, Delilu´l-Falihin, Mýsýr 1871, II, 132) diyerek, her anne-babanýn çocuðunu eðitip terbiye etmesine iþâret etmiþtir.
Terbiyeye bu derece önem veren Ýslam dini, insanlarýn ruh akýl ve cisminin eðitim ve terbiyesi için, bir çok emir ve yasaklar koymuþ ve bunlara uyulmasý için de, çeþitli müeyyideler tespit etmiþtir. islâmýn koyduðu terbiye kurallarýna uygun hareket eden insanlar, dünya ve ahirette huzur ve saâdete ererler.
radyobeyan