Talmud By: armi Date: 30 Mart 2010, 15:34:14
TALMUD
Yahudilerin dînî kanunlarýný tefsir eden ve bu kanunlara göre ortaya çýkabilecek yeni problemlerine çözüm getiren en önemli derleme kitap.
Ýbranca "Lilmod" (Öðrenmek, öðretmek) kökünden alýnmýþ bir kelimedir ve kaideler, esaslar toplamý anlamýna gelir. Kelimenin Ýbranca-Aramca karýþýmý olduðunu söyleyen dilciler de vardýr.
Yahudiler nazarýnda Kitab-ý Mukaddes´ten sonra en önemli yeri iþgal eden Talmud iki kasýmdýr: 1. Miþna (Daha çok þifahî dînî gelenekleri ihtiva eder), 2. Gemara (bir nevi Miþna´nýn tefsiridir). Genellikle dinler tarihçileri her iki yorumun M.S. II. yy da yaþamýþ olan Yuda Hanasi adýndaki bir haham tarafýndan yazýldýðý görüþündedirler. Talmud´a inanmayan, gerçek anlamda bir Yahudi sayýlmaz. Nitekim Karaim ve Habeþistan Yahudileri yalnýz Tevrat´a inandýklarý için hakiki Yahudilikten uzak tutulmuþlardýr. Bir baþka açýdan Talmud, 1. Filistin (Kudüs) Talmudu, 2. Bâbil Talmudu olmak üzere yine iki noktadan ele alýnabilir. (L. Ma´luf, el-Müncid, s. 113). Kudüs Talmudu, Bâbil Talmudu´ndan daha önemli ve önceliklidir.
Yahudiliðin mukaddes kitabý Tevrat (Tora) bir takým deðiþikliklere uðramasýna raðmen, yazýlý bir metin halinde günümüze kadar gelebilmiþtir. Bu yazýlý Tevrat´ýn anlaþýlmasýnda zorluk çekilen veya çözülemeyen problemlerin hallinde Talmud´un kýyas ve yorumlarýndan yararlanýlýr. Yeniden bir Tevrat gelmeyeceðine göre, zamanýn deðiþen þartlarýnda, Yahudi toplumunun ortaya çýkan problemlerine kim, hangi otorite çözüm getirecektir? Yahudi toplumu, Tevrat ve Hz. Musa´nýn uygulamalarýnda cevapsýz kalan problemlerini Talmud´la çözmeye çalýþmaktadýr. Tesbit edilebildiðine göre Talmud M. Ö. 200´den M. S. 500´e kadar Yahudiliðin hikmet, gelenek ve problemleri üzerinde, din adamlarýnca (haham) yapýlan tartýþmalar sonucu vücut bulmuþtur. Ancak Talmud´un, Tevrat emirlerinin uygulanmasýyla ilgili bütün ayrýntýlarý ihtiva ettiðini söylemek mümkün deðildir. (O. Hançerlioðlu, Ýnanç Sözlüðü Ýstanbul. 1975, s. 609). Daha geniþ anlamda Talmud, Miþna ve Gemara´ya yapýlan yorum ve ilâvelerin genel adý olmuþtur. Bu bakýmdan dinler tarihçilerinden bazýlarýna göre Talmud´u, sýrf Tevrat yorumu olarak deðerlendirmek doðru deðildir (Þ. Tan. Yahudileri Tanýyalým, Ýstanbul, 1968, s. 79).
Romalý Titus ordularýnýn (M.S 70) Beyt Na Miktaþ (Mâbed, Mukaddes Ev)´i tahrip etmeleri ve Yahudilerin, dünyanýn deðiþik birçok bölgelerine daðýlmalarýndan sonra þifahî geleneðin kaybolarak unutulmasýný önlemek için Miþna´nýn derlemesi gerekiyordu. Ýþte bu önemli iþi haham Rav Akiba üstlendi. Daha sonra onun öðrencisi Meir, Miþna´yý daha sabit ve anlaþýlýr hale getirerek sadeleþtirdi. Yeni bir haham olan Yehuda Ha-Naþi ise, Miþna´ya kesin ve son þeklini verdi. (M.S 200). Ancak bu iþlem, daha sonraki nesillerin Miþna´ya ilâveler ve açýklamalar yapmadýðý anlamýna gelmez. Miþna´nýn matbu ilk nüshasý Venedik (1492)´de yayýmlandý. (Zaferullah Ýslam Han, Yahudilikte Talmud´un Mevkii, çev. M. Aydýn, Ýstanbul, 1981, s. 43)
Bazý dinler tarihçileri Gemara´yý dar anlamda Talmud olarak tanýmlamayý tercih etmiþlerdir.
Yahudi toplumu, þifahî geleneklerinin kaybolmamasý yolunda çok gayret sarfetmiþtir. Nitekim M. 351 yýlýnda Ursicinus´un aðýr baskýlarýna raðmen Yahudiler M.S.400 500 yýllarý arasýnda Talmud´un derlenmesi için büyük caba harcamýþlardýr. Ancak bu Talmud, Kudüslü din bilginlerinden çok, çevre illerin din bilginlerince derlenmiþtir. Kudüs Talmudu´nun matbu ilk nüshasý Venedik (1523)´de yapýlmýþtýr, takriben 750.000 kelimeyi ihtiva etmektedir.
Bâbil Talmudu´nun derlenerek yazýlmaya baþlanmasý 500-600 yýllarýna rastlar. Bu Talmud´un esasýný, Yehuda Ha-Naþi´nin hazýrladýðý Miþna ile, Rav Abba Areka´nýn yaptýðý þerhler oluþturmuþtur. Bâbil Talmudu´nun bazý metinleri 1484´de basýldýysa da, tam metin Venedik (1523)´de yayýmlanmýþtýr ve takriben 2.500.000 kelimeden mürekkeptir. Kudüs Talmudu´nun M.Ö 15´i, Bâbil Talmudu´nun da M.Ö 30´unu hikâye ve kýssalar teþkil eder. Haga adý verilen bu hikâyeler Yahudi okullarýnda ders gibi okutulur. Denebilir ki, Yahudi edebiyatýnýn M.Ö. III. y.yýl ile M.S.V. y.yýllarý arasýndaki döneminde Talmud´un büyük rolü olmuþtur.
Yahudiler Tevrat kadar Talmud´a da hürmet ederler. Talmud´un ilkeleri deðiþtirilemez ve tartýþýlamaz. Ancak bazý uygulamalarda bölgesel farklar gözetilse de, Talmud´un ihtiva ettiði esas hükümler bütün Yahudileri þâmildir. Yahudi cemaati kuvvetini, millî ve dînî bayramlara saygý kadar, Talmud´a da aþýrý bir þekilde baðlýlýðýndan almaktadýr.
radyobeyan