Takas By: armi Date: 30 Mart 2010, 15:22:08
TAKAS (TRAMPA)
Bir alým satým çeþidi. Para olmayan bir malýn, yine para olmayan bir malla deðiþimi. Bu alým satým þeklinin Ýslâm hukuk ilmindeki karþýlýðý mukayazadýr. Deðiþen mallar ister taþýnýr (menkul) ister taþýnmaz (gayri menkul) olsun, fark etmez. Bedellerden birisi para olmayýnca akdedilmiþ olan bu alým satým muamelesine mukayaza (takas veya trampa) denilir. Bu akd çeþidi Mecelle´de þöyle tarif edilmiþtir: "Ayný, ayna yâni gayri ez nakdeyn (altýn ve gümüþ baþka ayn olan) mala mübadele etmek (deðiþmek) tir ki, lisan-ý Türkîde (Türkçede) trampa denilir (Mecelle, madde 122)
Mukayaza yoluyla yapýlan alým satým akdinde bedellerden her bir açýdan semen (para) bir açýdan da mebî (satým akdine konu olan mal)dýr. Dolayýsýyla alým satýmda ödeme bakýmýndan birisinin öbürüne önceliði söz konusu deðildir. Halbuki, para karþýlýðý bir mal satýldýðýnda önce müþteriye parayý ödemesi söylenir (el-Merðýnânî, el-Hidâye, III, 272; Ýbn Abidîn, Reddu´l-Muhtar, V, 272).
Mukayazada bedellerden her ikisi de mebî hükmünde olduðu için onlarda mebîde bulunmasý gereken þartlar aranýr. Dolayýsýyla, satým anýnda elde mevcut olmalýdýr, teslimi mümkün olmalýdýr, satýþý dinen meþru olan mallardan olmalýdýr, v.s. Þayet bedellerden birisi, akitten sonra fakat henüz teslimden evvel telef olursa, akit münfesih olur. Halbuki normal bir satým akdinde para olan bedel teslimden önce telef olacak olsa, akit devam eder. Müþteri, baþka para ödemek durumunda olur. Ayrýca, mukayaza yoluyla yapýlan bir alýþ veriþte ikale (karþýlýklý rýza ile akdi feshetmek)´nin caiz olmasý için bedellerin her ikisinin de mevcut olmasý gerekir. Çünkü satýlan malýn telef olmasý ikaleye engeldir (el-Merðýnânî, a.g.e., III, 55; el-Mevsilî, el-Ýhtiyar li ta´lýli´l-MuXtâr, II, 12).
Birbirine borcu olan kiþilerin borçlarýný, birbirine mukabil tutarak düþürmelerine de mukâsât denilir. Bu da takas kelimesi ile ayný kökten gelir (Mukâsât için bkz. Ýbn Abidin, Reddü´l-Muhtar,V, 266).
radyobeyan