Red By: armi Date: 16 Mart 2010, 15:21:33
RED, REDDÝYE
Red, geri çevirme, kabul etmeme, iâde etme. Ýslâm miras hukukuna göre, alacaklarý paylar ayet ve hadislerle belirlenmiþ bulunan ashâbül-ferâiz* hisselerini aldýktan sonra, kalaný alacak asabe * yoksa ve miras da artmýþ ise, bu artanýn karý-koca dýþýnda kalan ayný mirasçýlara hisseleri oranýnda verilmesine "red" veya "reddiye" denir. Baþka bir deyimle, asabe grubuna giren hýsým bulunmaz ve mirasçýlarýn hisseleri toplamý, ortak paydadan küçük çýkmýþ olursa red söz konusu olur.
Hanefilere göre, artan miras asabe yoksa yine hisseleri oranýnda ashâbül-ferâize intikal ettirilir. Ancak sað kalan eþe red yapýlmaz. Bu görüþ; ashâb-ý kirâmdan Hz. Ömer (ö. 23/643), Ali (ö. 40/660), Abdullâh b. Mesud (ö. 32/652) ve Abdullah b. Abbâs (ö. 68/687)´a dayanýr (el-Mevsilî, el-Ýhtiyâr li Ta´lîlil-Muhtâr, V, 99).
Dayandýklarý deliller ayet ve hadistir.
Kur´an-ý Kerim´de þöyle buyurulur: "Hýsýmlar Allah´ýn kitabýnca birbirine daha yakýndýrlar" (el-Enfâl, 8/75).
Ayet; "Onlar hýsýmlýk sebebiyle birbirinin mirasýna daha layýktýrlar" anlamýný taþýdýðý gibi, onlarýn hýsýmlýk sebebiyle mirasýn tamamýna hak kazandýklarýna delâlet eder. Halbuki miras ayeti mirasçýlar için belirli paylar tesbit etmiþtir. Bu iki ayeti bir arada deðerlendirerek, miras ayeti ile hisseleri vermek, asabe yoksa kalaný yukarýdaki ayet uyarýnca yine ayný mirasçýlara red yapmak gerekir. Eþler birbirine neseb hýsmý olmadýðý için onlara red yoluyla miras verilmez. Kan veya koca ölünce evlilik baðý bitmiþ olur. Bunlara belirli hisseler ayetlerde (en-Nisâ, 4/ 12) belirlendiði için verilir.
Sa´d Ýbn Ebî Vakkas (ö. 55/675) Hz. Peygamber´e, mirasçý olarak tek kýzý bulunduðunu, bu durumda baþkasýna ne kadar mal vasiyet edebileceðini sormuþ; Nebî (s.a.s) üçte birini vasiyet etmesini bildirmiþtir. Sa´d geride çok servet kaldýðýný söyleyince; "Üçte bir daha hayýrlýdýr" buyurmuþtur (el-Cürcânî, Þerhu´s-Sirâciyye, s. 81). Burada; kýz tek olunca yarým hisse alýr. Üçte bir de vasiyet yolu ile baþkasýna býrakýlýrsa, altýda bir artar. Bu kalanýn yine kýza döneceði anlaþýlmaktadýr.
Þâfiî ve Mâlikîlere göre, asabe yoksa, ashâbül ferâizden kalan beytülmâl´e gider. Bu görüþ, Zeyd b. Sâbit (ö. 45/665)´e dayanýr (el-Mevsilî, a.g.e., V, 99). Bu mezheplere göre, Allah, ashâbül-ferâizin hisselerini açýk naslarla belirlemiþtir. Buna herhangi bir ilâve yapmak caiz deðildir. Aksi halde þu ayete muhalefet edilmiþ olur: Kim de Allah´a ve Peygamberine isyan eder, Allah´ýn sýnýrlarýný çiðneyip geçerse, onu da içinde devamlý kalmak üzere ateþe koyar" (en-Nisâ, 4/14). Ancak sonraki bazý Þâfiî ve Mâliki âlimleri, "Beytülmâl düzenli olmaz, israf ve zulüm bulunursa, ashâbül-ferâiz red yoluyla mirasçý olur. Bundan sað kalan eþ müstesnâdýr" demiþlerdir.
Red´le ilgili örnekler: Ölen kimsenin yalnýz iki kýzý mirasçý olsa, ashâbül-ferâiz sýfatýyla üçte ikiyi eþit olarak paylaþýrlar. Kalan bir hisseyi de red yoluyla yine eþit olarak alýrlar. Sonuçta, tüm mirasý eþit paylaþmýþ olurlar. Ölenin kýzý ve annesi mirasçý olsa; kýz yarým, anne altýda bir alýr. Altý ortak payda üzerinden kýz üç, anne bir hisse alýr. Ýki hisse artar. Kalaný alacak asabe kabilinden hýsým bulunmadýðý için, hisseler toplamý olan dört, ortak payda kabul edilerek, artan hisse mirasçýlara hisseleri oranýnda red yoluyla yansýtýlmýþ olur.
Mirasçýlar arasýnda eþ varsa, ona red yoluyla miras verilemeyeceði için, bu iþlem diðer mirasçýlar arasýnda gerçekleþtirilir. Meselâ; ölenin kocasý ve iki kýzý mirasçý olsa, koca dörtte bir, kýzlar üçte iki alýr. On iki ortak payda üzerinden bir hisse artar. Sonuçta, eþten kalanýn tümü iki kýza intikal edeceði için, sekiz ortak payda üzerinden iki hisse koca, üçer hisse de kýzlar alýr (el Mevsýlî, a.g.e., V, 99; ez-Zühaylî el-Fýkhul-Ýslâmi ve Edilletüh, Dimaþk 1985, VIII, 361, 362; Ýbn Rüþd, Bidâyetul-Müctehid, II, 355 vd. ; el-Cürcânî, a.g.e., s. 81; Hamdi Döndüren, Delilleriyle Ýslâm Hukuku, Ýstanbul 1983, s. 508-514).
radyobeyan