Rahle By: armi Date: 15 Mart 2010, 18:44:58
RAHLE
Üzerinde yazý yazmak, kitap okumak ve özellikle Kur´an-ý Kerim´in tilâvetine uygun olmasý için yapýlmýþ küçük ve dar masa.
Üzerine Kur´an-ý Kerim, kitap vs. konulmasýna müsait ve yanýna oturup okumak için iki yandaki ayaklarý oymalý, kenar pervazlarý ve üzeri düz tahtadan yapýlmýþ masa veya küçük sýraya "rahle" adý verilmektedir. Sade ve basit olanlarýn yanýnda sedefli ve iþlemelilerine de rastlamak mümkündür. Biribirine geçmiþ iki tahtadan yapýlanlarýna "geçme rahle" denilir. Günümüzde eski camilerde ve bazý evlerde bu rahleler bulunmaktadýr (M. Zeki Pakalýn, Osmanlý Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüðü, Ýstanbul 1983, III, 5).
Rahleler genelde iki çeþittir. Biri sabit ve üstü düz; diðeri açýlýp kapanmaya uygun bir þekilde iki ayaktan oluþur ki, bu iki ayak açýldýðýnda rahle, "X" þeklini alýr. Osmanlýlarda medreselerde müderrisler, muallimhanelerde de hocalar, yüksekçe bir minder üstüne oturarak ders verirler ve önlerinde, kitap koymak için düz bir rahle bulundururlardý.
Rahleler deðiþik dönemlerde çeþitli aðaçlardan yapýlmýþtýr. Önceleri rahle yapýmý oldukça önem arzeden bir sanattý. Hatta rahlelerin öd aðacýndan yapýldýðý bile olmuþtu. Bunun yanýnda, içlerinde ayetler ve hadislerin yazýlý olduðu ve tuðra iþlemesinin yapýldýðý rahleler de vardý (Nureddin Rüþtü Büngül, Eski Eserler Ansiklopedisi, Ýstanbul 1939, s. 190).
Özellikle Kur´an-ý Kerim´i -saygý niþânesi olarak- yerden yüksekçe bir yerde tutmak, rahatça okumak ve bir yerden diðer bir yere kolayca nakletmek amacý ile vücuda getirilen rahlelerin yapýmýnda sanatkârlar öyle duygu ve düþüncelerle hareket ediyorlardý ki; rahlenin âdi bir marangozluk iþi deðil, adeta Kur´an-ý Kerim´e bir taht-ý revân olmasýna gayret ediyorlardý. Çünkü ortada ilâhî bir kitap söz konusu idi. Bundan ötürü kendilerini tamamiyle sanatlarýna vermiþler, her biri diðerinden daha güzel iþ yapmaya çalýþmýþlar, bu suretle de çok güzel eserler meydana getirmiþlerdir (Cevdet Çulpan, Rahleler, Ýstanbul I968, s. III).
Yekpâre tahtadan, diþli geçme olarak, iki kanatlý, açýlýr kapanýr tarzdaki ilk rahleler Anadolu Selçuklularý zamanýnda yapýlmýþtýr. Bilhassa XV. ve XVI. asýrdan itibaren fildiþi, sedef, abanoz, baða vs. malzemeler kullanýlarak geometrik þekillerde kafes oymalý (ajurlu) rahleler imal edilmiþtir. Fildiþi ve sedef iþçiliði örneklerine daha sonraki dönemlerde rastlanmýþtýr. Rahleler üzerine zaman içinde, tekerlek, dörtgen, güneþ vb. motifler iþlenmiþtir.
radyobeyan