Patrik By: armi Date: 15 Mart 2010, 15:49:41
PATRÝK-PATRÝKHANE
Yunanca "patrikhis"den gelen, ortodokslarýn ve bazý doðu kiliselerinin ruhâni baþkan (lider)larýna verilen ad. Bir baþka tarifle, büyük ve en önemli þehirlerin, otosefal (kendi kendini idare etme hakkýna sahip) kiliselerin ruhâni reis (baþkan)leri (A Dictionery of Religion and Ethies, London 1921, 327, "patriarch" md.; Annemarie Schimmel, Dinler Tarihine Giriþ, Ankara 1955, 244; M.Z.Canan, Ansiklopedik Din ve Ýnanç Sözlüðü, Ýstanbul 1983, 180; Duden Zexikon, (Mannheim), Band, 3, 3. Auflage 1729, "patriarch" md.; The Ortodox Church, London 1964, 290).
Bu ünvan, önceleri Batý kiliseleri için de kullanýlmakla beraber, daha sonra ve günümüzde Ortodoks Kilise´sinin baþý olan dini lidere has bir durumda bulunmaktadýr.
Gregor Nyssen gibi, Gregory Naziarzen´in yanlarýnda da "patrik" kelimesi, eski Hristiyan kiliselerinin bütün piskoposlarý için kullanýlmýþtýr. Montanist´ler arasýnda "patrik" adým alan bir din adamý grubunun bulunduðu bilinmektedir. Bununla beraber resmi bir görev ünvaný olarak bu lâkap ilk defa Kadýköy Konsili´nde kullanýlmýþtýr. Kilise tarihçisi Sokrates, bu ünvanýn kullanýlýþýndan bahseder. Boranius´un baþýný çektiði bazý Roma asýllý tarihçiler bu müessesenin, Havârî Peter (Pecrus)´e kadar uzandýðýný ileri sürerler. (J. Gardner, Foiths of the Word, New York t.y., II, 630).
Patriklik, piskoposlarýn büyük þehirlerde yoðunlaþmasýnýn sonucu olarak, þehrin dinî idaresinin temini için, piskoposlar arasýndan seçilmiþ olan idârecinin unvânýdýr. Bu sistem, 3´üncü yy.da gelmiþtir. Biri Batý´da Roma-, diðerleri Doðu´da Kudüs, Antakya, Ýskenderiye ve Ýstanbul´da olmak üzere beþ patriklik vardýr. Bunlardan üçü-Roma, Antakya ve Ýskenderiye-, Ýznik Konsili (M. 325) döneminde mevcuttu. Ýstanbul Patrikliði o zaman var idiyse de, buranýn Doðu´nun diðer patrikliklerinden üstün kabul ediliþi, 381´de toplanan ikinci ökümenik (genel) konsil´de olmuþtur. Bu tarihte Ýstanbul patriði, Roma´dakinden hemen sonra gelmiþtir (DRE, 327). Kadýköy konsilinden (M. 451) sonra Ýstanbul metropolitan´ý, Trakya, Pontus ve Küçük Asya kiliselerinin yetkilisi yapýldý ve patriklik olarak tanýndý. Topraklarýnýn geniþ oluþu açýsýndan en büyük patriklik Ýskenderiyede olmakla beraber, Ýstanbul Patrikliði hem kilise, hem de nüfuz bakýmýndan daha üstün idi (FW, 630). Kudüs patrikliði, þehrin önemi sayesinde sonralarý önem kazanmýþsa da, tesir sahasý küçük olmuþtur (DRE, 327).
Ýstanbul´daki, en son yerleþtiði semt olan "Fener"in adýyla "Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi" diye anýlan patrikliðin, günümüzde (1991) yaklaþýk üç bin mensubu bulunmaktadýr.
Patrikhane. Patrikhane, birleþik isim olup, "patrik" ve (Farsça) "hane"den meydana gelmiþtir. Patriðin makamýna dendiði gibi, hristiyanlarýn dinî ve resmi iþlerini yürüten Ortodoks Kiliseleri Baþkanlýðý´na verilen ad (M. Larousse, IX, 941, "Patrikhane´´ md.).
radyobeyan