Tehzib Devri By: rabia Date: 14 Mart 2010, 18:27:01
TEHZÎB DEVRÝ
Hadîs tarihiyle meþgul olanlar üçüncü asýrdan sonra gelen dönemi kýsaca tehzîb devri diye tavsîf eder. Bu devre, dördüncü hicrî asýrdan günümüze kadar olan uzun bir dönemi içine alýr. Bu kadar uzun bir zaman diliminin ayný safha olarak mütâlaasý yadýrganmamalýdýr. Çünkü, üçüncü asýrdan sonra yapýlan hadîs çalýþmalarýnýn -bir kaçý müstesna- hemen hepsi orijinaliteden uzaktýr ve daha önce ortaya konmuþ olan eserlerin üzerine yapýlmýþtýr. Nitekim önceki üç asrýn her birinde, tabiatý farklý çalýþmalar yapýldýðý için müstakil safhalar olarak deðerlendirilmiþti. Burada da durum ayný. Pek çok asýr geçmesine raðmen yapýlan çalýþmalar özde ayný kalmýþ, hammadde olarak, üçüncü asra kadar ortaya konmuþ olan eserleri alýp onlar üzerinde çalýþmalar yapmýþtýr.
Mevcut bir eserin üzerine -ne çeþitten olursa olsun- yapýlan müteâkip çalýþmaya tehzîb çalýþmasý denmiþtir. Tehzîb, lügat olarak, fazlalýklarý atarak ýslâh etmek, temizlemek, daha güzel, daha mükemmel kýlmak gibi mânalara gelir. Öyle ise, te´lif edilmiþ hadîs kitaplarý üzerine yapýlmýþ olan tehzîb iþlerini þöyle sayabiliriz:
* Cem çalýþmalarý: Farklý kitaplarý birleþtirmek gibi,
* Mukârene çalýþmalarý: Farklý kitaplarý karþýlaþtýrmak,
* Zevâid çalýþmalarý: Bir kitaba (veya kitaplara) diðer bir kitabýn (veya kitaplarýn) ziyade hadîslerini çýkarma,
* Ýhtisar çalýþmalarý: Bir kitabýn mükerrer hadîslerini, senedlerini atarak özetleme çalýþmasý,
* Ýstidrak çalýþmalarý: Bir kitabýn þartlarýna uyan hadîsleri derleme,
* Ýstihrac çalýþmalarý: Bir kitaptaki hadîsleri, kitabýn müellifiyle, müellifin þeyhinde veya daha yukarýda birleþmek þartýyla baþka senetlerle bulup çýkarma çalýþmalarý,
* Tahrîc çalýþmalarý: Bir kitapta geçen hadîsleri kaynak kitaplarda bulup çýkarma,
* Þerh çalýþmalarý: Her hangi bir hadîs kitabýný rical, ahkam, lügat vs. yönleriyle açýklama çalýþmasý.
* Rical çalýþmalarý: Herhangi bir hadîs kitabýnýn (veya kitaplarýnýn) râvilerini inceleme, sika, zayýf, müdellis, kezzâb râvilerin tanýtýcý eserler verme çalýþmalarý,
* Lügat (garîbu´l-hadîs) çalýþmalarý: Hadîslerde geçen anlaþýlmasý zor (garîb) kelimeleri açýklama çalýþmalarý,
* Cüz (cezâ) çalýþmalarý: Muayyen konulardaki, muayyen vasýflardaki hadîsleri bir araya getirme, belli sayýlarda hadîs ihtiva eden derlemeler yapma vs. çalýþmalarý,
* Hadîs aðýrlýklý te´lifler,
* Mevzû hadîsler üzerine te´lifler,
* Meþhur hadîsler üzerine te´lifler,
* Hadîs bulmada yardýmcý kitaplar: Aranan hadîsleri bulmada kolaylýk saðlayan rehber kitaplar.Dördüncü devre içerisinde yapýlan bu çalýþma çeþitlerini daha da artýrmak mümkündür. Maksadý ifâdeye kafi geldiði için bu kadarý ile yetiniyoruz. Þimdi bunlara bâzý örnekler vererek bu safhayý daha yakýndan tanýtacaðýz.[255]
radyobeyan