Hacr By: rabia Date: 10 Mart 2010, 18:52:16
Hacr
Hacr altý kiþiye konulur:
1- Çocuk.
2- Deli. .
3- Malýný savuran sefih kiþi.
4- Malý borçlarýný kapatmayacak durumdaki müflis.
5- Malýnýn üçte birinden fazlasý için hastanýn tasarrufuna hacr konulur. (Bu hastalýðýn korkulur, ölüme götürür bir hastalýk olmasý gerekir, 1/3´ten fazlasý için ölümünden sonra varislerin izinlerine baðlý kalýnýr).
6- Kendisine ticarette izin verilmeyen kölenin malýna da hacr konulur. Çocuk, deli ve sefih (malýný savuran kiþi)in tasarruflarý sahih olmaz. Müflisin kendi zimmetinde olmak üzere bir þey alýp satmasý veya tasarruf etmesi sahihtir. Ancak muayyen malýnda tasarrufu sahih deðildir.
Hacr, malda tasarruf etmeyi engellemektir.
Baþka bir tarifle hacr, özel sebeplerle bazý belli tasarruflardan mülk sahibini alýkoymaktýr.
Allah-u Teala, Kur´an-ý Kerim´de þöyle buyurur:
"Eðer üstünde hak bulunan (borçlu) sefih veya zayýf olur. Yahut da bizzat yazdýrmaya (ve ikrara) gücü yetmezse velisi doðdoðru yazsýn." (Bakara: 2/282)
Allah-u Teala, onlara veli tayin ederek, onlarý mallarýndan tasarruf etmekten alýkoymuþtur.
Hasta tasarrufu malýnýn üçte birinden fazlasý için ondan sonraki varislerin iznine baðlýdýr.
Kölenin zimmetindeki tasarrufu azat olduðunda sorumluluklarýný yerine getirmekle olur.
Ölümcül bir hastalýða yakalanan kiþinin malýnýn üçte birinden fazlasýdan tasarruf etmek varislerinin iznine baðlýdýr.
Kölenin tasarrufu da ancak kendi zimmetine yönelik olursa caizdir. Ancak azat edildiði zaman sorumluluðunu yerine getirecektir, bu konularýn teferruatýna geçeceðiz.
Ayette geçen "Sefih", savurgan kiþi olarak, "Zayýf ise çocuk ve "Bizzat yazdýrmaya gücü yetmeyen" de aklýnda noksanlýk olan (deli) olarak tefsir edilmiþtir.
Hacr iki çeþittir:
1) Kendisinin maslahatý ve faydasý için hacr konulmasý emredilenler. Bu durumda olanlar çocuk, deli ve sefihtir. Mallarýnýn korunmasý için bunlara Hacr konulmasý öngörülmüþtür.
2) Baþkasýnýn maslahatý için kendisine hacr konulanlarda iflas edene uygulanan Hacr gibi. Bu, alacaklýlarýn maslahatý için emredilmiþtir. Aslýnda bunda kendisinin de maslahatý söz konusudur. Çünkü hacr konulmasý ile borçlar zimmetinden çýkmýþ olmaktadýr.
Hastaya uygulanan Hacr, varislerinin maslahatý için; köleye uygulanan Hacr, efendisinin maslahatý için; rehin verene uygulanan Hacr, rehin alanýn maslahatý için; mürtede uygulanan Hacr ise müslümanlarýn maslahatý içindir.
Hacr sekiz kiþiye ygulanýr:
1) Çocuk: Erkek çocuðu olsun, kýz çocuðu olsun farketmez. Çocuða hacr uygulanmasý için hakimin karar vermesine gerek yoktur. Reþid olarak bulûð çaðýna girince ona konan hacr kendiliðinden kalkar. Reþidin manasý, malý ve dini için yararlý bir kimse olmasýdýr. Balið olur ama, reþid deðilse, hacr devam eder.
2) Deli: Yine hacredilmesi için hakimin kararýna gerek yoktur. Deliliði zail olunca da hacr kendiliðinden kalkar.
3) Sefih: Malýnda savurgan olan, malýný faydasýz yere harcayan kimsedir. Ýçki içen, zina eden, malýný denize atan, yollara saçan yahut onunla sigara içen gibi. Sigara içmek her ne kadar mekruh ise de, malý ona harcamak savurganlýktýr.
Sefih olan kimseye hacr uygulanabilmesi için hakimin hükmüne ihtiyaç vardýr. Þayet hakim hacre hüküm vermezse, "Ýhmal edilmiþ bir sefih" sayýlýr ki malý üzerindeki tasarruflarý geçerlidir.
Çocuk iken kendisine hacr uygulanmýþ ve bulûð çaðma eriþip, reþit olmayan kimseye, hükmüne ihtiyaç olmaksýzýn hacr uygulamaya devam edilir. Bu durumda olana da "Ýhmal edilmiþ sefih" denir. Tasarruflarý da geçerli deðildir.
Çocuk, deli ve kendisine hacr uygulanan sefihin tasarruflarý sahih deðildir. Onun için onlarýn ne satýþlarý, ne satýn almalarý, ne hibeleri ne de þirket ve kýrad gibi tasarruflarý sahihtir. Ancak tasarruflarý geçerli olmayan sefihin, velisinin izni ile nikahý sahihtir.
4) Müflis: Vadesi gelmiþ borcu olup malý, borcunun tutarýný karþýlamayan kimsedir. Alacaklýlarýnýn isteði ile, baðýmsýz ise kendisinin isteði veya baðýmsýz deðilse velisinin isteði ile ona hacr uygulanýr.
Bu durumda olan kimseye, alacaklýlar davalý olduklarý takdirde, hakimin hacr kararý vermesi gerekir.
Ýflas eden kiþi malý olduðu bilinmiyorsa, elinin darlýðýna dair yemin ederse, söylediði doðrulanarak ona göre hareket edilir. Bu durumlarda deðilse, delillere göre hükmedilir.
5) Hasta: Terikesinin üçte birinin fazlasýnda hakimin kararýna ihtiyaç olmaksýzýn sadaka, hibe, vasiyyet ve köle azad etme gibi durumlarda malý hacredilir. Ama üçle bire kadar harcamada bulunabilir. Þayet vasiyyeti varislerden birine ise, diðer varislerin izin vermesi þarttýr.
Þayet kiþi borçlu olup, borcu terikesinin tamamýnýn karþýlýðý kadar çok olursa terikesinin tamamý hacredilir.
Sa´d b. Ebi Vakkas (r.a.) þöyla rivayet ediyor: Veda Haccý senesinde aðýr bir hastalýða yakalandým. Hz. Peygamber ara sýra beni ziyarete gelirdi. Bir defasýnda dedim ki,
-Ey Allah´ýn Resulü, gördüðün gibi aðýr bir hastalýða yakalandým. Benim bir tek kýzýmdan baþka varisim yoktur. Malýmýn üçte ikisini tasadduk edeyim mi?
- "Hayýr." dedi. Yarýsýný tasadduk edeyim mi? dedim.
Resulullah (s.a.v.): "Hayýr" dedi.
Üçte birini tasadduk edeyim mi? dedim.
Bunun üzerineResulullah (s.a.v.):
"Üçte biri de çoktur. Fakat üçte birini tasadduk edebilirsin Senin varislerini zengin býrakman onlarý fakir býrakmaktan, baþkalarýna el-avuç açmalarýndan daha hayýrlýdýr." [1] buyurdu.
6) Köle: Mükellef ve reþit olsa bile, hakimin kararýna ihtiyaç olmaksýzýn malý hacredilir. Çünkü bu. efendisinin bir hakkýdýr. Ýster mükateb olsun, ister olmasýn efendisinin izni olmadan tasarrufu sahih deðildir. Eðer mükellef olup reþit deðilse, efendisi ona izin vermiþ olsa bile mali tasarruflarý sahih deðildir.
7) Rehin veren: Rehin verenin hakkýndan dolayý ona hacr uygulanýr. Rehin verdiði þeyde, ancak kendisine rehin verilen kimsenin izni ile tasarrufta bulunabilir. Borcunun tamamýný ödedikten sonra üzerindeki hacr kaldýrýlýr.
8 ) Mürted: Müslümanlarýn haklarýndan dolayý üzerinde hacr sabit olur. Þayet mürted olarak ölecek olursa, malý müslümanlar için ganimet ve fey´dir. Ýrtidattan vazgeçip tekrar müslüman olmasýyla da üzerindeki hacr kalkmýþ olur. [2]
[1] Buhari, l233; Müslim, 1628.
[2] Kadý Ebu Þuca, Ðayetül-Ýhtisar ve Þerhi , Ravza Yayýnlarý: 320-323.
radyobeyan