Motivasyon By: rabia Date: 10 Mart 2010, 13:54:23
Motivasyon
Ýnsanlar, dünyaya belli iþleri yapmak için gönderilmiþtir. Ve neticesinde de gerek dünyada, gerek öbür âlemde, bazý kazanýmlarý olacaktýr. Ýþte bu dünyadaki kazanýmlarý en yüksek noktaya çýkarabilmek için, ortaya konan gayret, azim, þevk ve davranýþlarýn bütününe motivasyon denir.
Motivasyonun dinamikleri
Bir iþi yapmak isteyen insanýn o iþteki baþarýsý için gereken gayretlerin bütününe motivasyon dinamikleri denir. O iþle ilgili yapýlacak plân ve program, hattâ bunun öncesindeki tasarý, metot ve çalýþma prensiplerinin hepsi, motivasyon dinamikleri içine girer. Motivasyon dinamikleri, kiþiden kiþiye, zamandan zamana ve iþin özelliklerine göre farklýlýk arz eder. Pek tabii, bu konuda genel kabuller de vardýr. Fakat bu genel kabullerin dýþýndaki faktörler kiþinin yaradýlýþý, aldýðý eðitim, içinde bulunduðu kültür ve coðrafya gibi birçok faktöre baðlý olarak deðiþebilir.
Motivasyon dinamikleri içinde iki nokta çok önemlidir. Bunlardan birincisi, önce ferdin kendini motive etmesidir ki, buna otomotivasyon denir. Bu bir bakýma, kalbin her þeyden önce kendini besleyip daha sonra vücuda kan pompalamasýna benzer. Bu biyolojik bir kanundur. Bu kanunun sosyal hâdiselerdeki açýlýmý, otomotivasyon olarak görülür. Kendisini motive edemeyen bir ferdin baþkalarýný motive etmesi düþünülemez. Ýkincisi de, bu þekilde motive olan bir ferdin konumuna göre, birlikte çalýþtýðý insanlarý -gerek memur pozisyonunda olsun, gerekse âmir pozisyonunda- belli bir usûl ve uslûp ile motive etmesidir.
Motivasyon, insanýn doðumundan itibaren baþlar. Bebek önce, kendisi bir þeyler yapmak ister. Ama dikkat edilirse, onu daima etrafý motive eder; gerek konuþmasý, gerek yürümesi bu dýþ motivasyona baðlýdýr. O kadar baðlýdýr ki, içinde bulunduðu cemiyetin kültürü ve dili tamamen dýþ motivasyonlarla çocuða verilir. Belli bir yaþa kadar, bu dýþ motivasyon mecburidir. Çünkü çocuk, bu þekildeki misalleri görmek ve duymak zorundadýr ki, kendi kabiliyetleri geliþebilsin.
Kimler motivasyona ihtiyaç duyar?
Herkesin, her zaman ve her safhada motivasyona ihtiyacý vardýr. Zaten bu þekilde bir ihtiyaç olmasa, hayat mânâsýný yitirir. Ýnsan, genellikle bu dünyada bazý þeylere sahip olmak ister; bunlarý elde edebilmek için de, içeriden veya dýþarýdan belli bir motivasyon içinde olmasý gerekir. Bu durum bir bakýma, yivli bir çivinin vida içine girmesine benzetilebilir. Motivasyon yoksa hayatýn gâyesi kalmaz ve insanlar, sigortasý atmýþ elektrik sistemi gibi depresyon benzeri hastalýklara mâruz kalýr. Ve bunlarýn tedavisi de çok zordur.
Ýnsanlarýn hayat boyu belirli dozlarda motivasyona ihtiyacý vardýr. Bu ihtiyaç iyi bir þekilde karþýlanacak olursa, o insanýn verimliliði ve huzuru da artar.
Motivasyonun çeþitleri
Birçok motivasyon çeþidi mevcuttur. Motivasyonda geniþ bir yelpaze söz konusudur. Pek tabii, kültürümüzü ve düþüncelerimizi doðru veya yanlýþ yönlendiren kamuoyunun, bunlarýn oluþumundaki rolü büyüktür. Motivasyon ailede baþlar, insanýn çalýþtýðý kurumlarda devam eder, bir topluma mal olur, neticesi itibariyle de bütün insanlýðý ilgilendirir. Bu þekildeki bir gidiþ, doðru bir motivasyon olduðu gibi, yanlýþ da olabilir. Doðru motivasyonda insanlýðýn yararýna olabilecek keþifler elde edilirken; kötü motivasyonda; kýzma, kýrgýnlýk, dargýnlýk, çekiþme, kavga, savaþ ve bütün insanlýðýn felâketi þeklindeki komplikasyonlar karþýmýza çýkabilir. Her iki grubun da tarihte birçok misâli vardýr. Bundan dolayý, toplumun her kesiminde iyi motivasyonu geliþtirmek önem arz eder.
Ferdin gerek kendini, gerekse insanlarý motive etmesinin bazý prensipleri vardýr. Bunlar:
Durum muhakemesi: Ferdin içinde bulunduðu durum ve konumu dikkate alarak nasýl davranmasý gerektiðinin tespiti (durum muhakemesi), motivasyonun ilk þartýdýr. Yani insan dünyaya niçin geldiðini, kim tarafýndan gönderildiðini ve kendisinden ne beklendiðini iyi bilmek ve deðerlendirmek zorundadýr. Bu ilk aþamayý geçen insan, diðer konularý daha rahat halledebilir ve güzel motivasyon çeþitlerini yakalayabilir. Bu noktayý, kafa ve kalbinde halledememiþ ve halen tereddütleri olan insan ise, asla diðer basamaklarý çýkamaz. Çýksa da baþlangýç yanlýþ olduðu için hep yanlýþ yollara meyleder.
Ülfet ve metafizik gerilim: Ülfet, insanýn bir þeye karþý alýþkanlýk peydah etmesi, etrafýndaki orijinal ve harika þeylere lâkayt ve alâkasýz kalmasý demektir. Bir mesele ilk duyulduðunda canlýdýr ve alâka uyarýcýdýr; fakat bir müddet geçtikten sonra, kafamýzda sadece donuk hatlarý ve kalýplarý ile bir hikâye olarak kalýverir.
Metafizik gerilim, iç coþkunluðu, aþk, heyecan ve þevk potansiyeli, manevi duygularýmýzýn daima aktif halde bulunmasý, bizi ibadetlere sevk edecek güç kaynaklarýdýr. Kalp merkezimizin daima enerjik bulunmasý, aksiyon ve hamle ruhuyla canlanmýþ bir ruh halinin kesintisiz oluþu demektir.
Ýç âleme ait meseleler:
1. Benlikten vazgeçilmelidir.
2. Ýradenin kavgasý verilmelidir.
3. Nefse düþkünlükten vazgeçilmelidir.
4. Marifetullaha ulaþmak lâzýmdýr.
5. Kalp ve ruhta operasyon yapýlmalýdýr.
6. Daima tefekkürle, kalp ve kafayý beslemek lâzýmdýr.
7. Hayalde de istikamet kazanmak lâzýmdýr.
8. Ölümü sýk sýk hatýrlamak lâzýmdýr.
9. Kalbin incelmesi ve yumuþamasýna çalýþmak lâzýmdýr.
Dýþ âleme ait meseleler:
1. Ýyi arkadaþlar içinde olunmalýdýr.
2. Meþguliyetsiz kalýnmamalýdýr.
Global görüp, global düþünebilme: Bu önemli motivasyon vesilelerinden biridir. Yoksa çok küçük bir noktaya takýlýp bundan öteye geçemeyen bir insanýn durumu, kýrýk plâða benzer. Global düþünebilme, insanýn eðitimine ve kendisini geliþtirmesine baðlýdýr. Ayrýca konumu gereði, insan global düþünme durumuna gelebilir. Bu nokta yakalanýnca motivasyonun en önemli ayaklarýndan birisi daha halledilmiþ olur.
Bu husus ayný zamanda, inancýn temel dinamiklerinden, kadere inanma ile ilgilidir. Ferd, sebepler plânýnda üzerine düþeni yerine getirdikten sonra, neticeleri kadere baðlar ve üzüntüye düþmez, kendisi için, Hayýrlý olan buymuþ!' diye deðerlendirir. Bu, ayný zamanda ferdin ruh rahatsýzlýðýna girmemesini saðlar. Böyle bir ferd, hayatýnda daima dengeli olur. Yani baþýna gelebilecek iyi veya kötü hâdiseleri hep bu açýdan deðerlendirdiðinden, netice onun için o kadar önemli deðildir. Zafer de kazansa, hezimete de uðrasa, bu onun için artýk kabullenilmiþ bir durumdur.
Ýnancýn diðer gereklerini de yerine getirdiði ve buna razý olmanýn mükâfatýný da kendisini Yaratan'dan beklediðinden, onun için artýk hâdiseleri sadece gözlemek kalýr.
Sýkýntýlarý aþabilme: Her problemin bir çözümünün olduðunu düþünebilme, önemli motivasyon vesilelerinden biridir. Nitekim, çözümsüz bir problem yoktur. Yeter ki, uygun yollar bulunabilsin. Yaratan, kaldýramayacaðýmýz yükleri bizlere yüklemeyeceðinden, verilen her problemin bir çözüm yeteneði bizde mevcuttur, yeter ki o yeteneði kullanabilelim.
Mükâfat verebilme: Ferdin iyi ve güzel yaptýðý iþlerden dolayý gerek kendi kendine, gerekse beraber çalýþtýðý insanlara mükâfat verebilmesi de, önemli motivasyon dinamiklerindendir ve bu, asla ihmâl edilmemelidir. Bu mükâfat da yapýlan veya yaptýrýlan iþle orantýlý olmalýdýr. Maddî olabildiði gibi, takdir belgeleriyle veya sözle mânevî bir þekilde de yerine getirilebilir.
Ceza verebilme: Herhangi bir iþ yaparken veya yaptýrýrken, ferdin kendisine veya beraber çalýþtýðý insanlara, o iþle orantýlý olarak caydýrýcý cezalar verebilmesidir.
Güler yüz: Hiç ihmal edilmemesi gereken bir motivasyon dinamiðidir. En kolay yapýlabilecek hareketlerdendir. Buna raðmen, günümüzde en fazla unutulan ve esirgenen davranýþlardan birisi olmuþtur.
Kendisi ile barýþýk olabilme: Ýnsanýn, kendisiyle barýþýk olmasý, gerek kendisinin yapacaðý, gerekse baþkalarýna yaptýracaðý iþler açýsýndan çok önemlidir. Kendisi ile barýþýk olmayan insanlarýn yapacaklarý ve yaptýracaklarý çok fazla iþ yoktur. Kendisi ile barýþýk insanlar, bütün bir insanlýk ile barýþýk olabilme kapýlarýný açabilmiþ insanlardýr. Bu insanlar, bu kapýlardan her zaman girebilir, iyi motivasyon örnekleri gösterdikleri zaman da, insanlýk adýna çok güzel iþler baþarabilirler.
Düzenli diyalogta bulunma: Herhangi bir iþ yaptýrýrken, beraber çalýþtýðý insanlarla diyalogta bulunabilen insanlar, bunu daha da geliþtirebilir ve belli bir zaman için deðil, hayat boyu devam ettirebilirler.
Moral bozucu þeylerden kaçýnma: Herhangi bir iþ yapýlýrken, morali bozabilecek en küçük davranýþlardan bile kaçýnmalýdýr. Bir yerde bir yanlýþ var ise, o yanlýþý güzel bir usûl ve üslub içinde çözerek, moral bozucu duruma getirmemek gerekir. Çünkü bu durum dolaylý olarak motivasyonu da engeller ve o iþten iyi neticeler elde edilemez.
Ýyi ve yüksek hedefler seçme: Hedef daima iyi ve yüksek seçilirse, insanlar da kendilerini bu hedefe daha iyi þartlandýrýr. Pek tabii motivasyonun da, o derece yüksek olmasý gerektiði unutulmamalýdýr.
Hedefler için doðru araçlarý kullanma, kullandýrma: Doðru bir hedef için doðru yollardan gitme, bilinen bir prensiptir. Yanlýþ yol ve araçlar kullanýlýrsa, o hedefe ulaþýlamadýðý gibi, ayný zamanda o iþle ilgili motivasyonu da engellenmiþ olur.
Doðru adresler verme ve doðru aracýlar bulma: Motivasyon ne kadar iyi yapýlýrsa yapýlsýn, verilen adresler doðru deðil, aracýlar doðru insanlardan oluþmuyor ise, hedefe varma mümkün olmaz. Bundan dolayý, motivasyonun bozulmamasý hattâ yükseltilmesi açýsýndan aracýlarýn ve adreslerin doðru olmasý çok önemlidir.
Doðru misalleri görme, gösterme: Herhangi bir iþ yapýlýrken, o iþle ilgili önceki misalleri görme, gösterme, baþarýya ulaþmýþ veya bu iþlerde çalýþmýþ insanlarýn tecrübelerinden istifade etme ve ettirme de önemli motivasyon faktörlerindendir.
Asla karamsarlýða düþmeme: Herhangi bir iþte beklenen netice elde edilemediðinde, asla karamsarlýða düþmeme þeklindeki motivasyon, o iþte istenilen neticeyi alýncaya kadar çalýþmayý devam ettirebilir. Bundan dolayý hiçbir zaman, hiçbir hususta karamsarlýða düþmemek, yeniden durum muhakemesi yapmak ve yeni þartlara göre çözüm için alternatifler geliþtirmek, motivasyonun esaslarýndandýr.
Dengeli olma: Her iþte ve her hususta dengeli olma, yine motivasyonun temel dinamiklerindendir. Bu denge kaybedilecek olursa, iþten arzulanan verim elde edilemeyeceði gibi, neticeye de gidilemez.
Ýtibarý koruma: Motivasyonun en önemli vesilelerinden birisi, her zaman, þart ve konumda insanýn itibarýný koruyabilmesidir. Bu büyük bir kredidir ve kredi motivasyonu devam ettiren, hattâ artýran önemli bir faktördür. Hattâ ucunda ölüm bile olsa, bu itibar konusundan asla taviz vermemek gerekir. Nitekim, tarih bunun misâlleri ile doludur.
Dinî vecibeleri yerine getirme: Dinimizin bize yüklediði vecibeleri yerine getirme, motivasyonumuzu artýran faktörlerin baþýnda gelir. Böylece iç huzura eriþilir, bu da bizde bir denge meydana getirir ve yapacaðýmýz iþleri daha bir istekle yaparýz. Yaptýklarýmýzdan haz duyarýz. Meselâ sabah namazý için uyanma, güne baþlarken olabilecek ilk motivasyon faktörüdür. Zekât verme, geri kalan malý daha iç huzuruyla kullanma faktörüdür.
Motivasyonu engelleyen sebepler
Yukarýdaki faktörlerin tersi motivasyonu engelleyen sebeplerdir. Genelde, kendisi ile barýþýk olamayan, global düþünemeyen, durum muhakemesi yapamayan, daima sýkýntýlý ve telâþlý görünen, yüzü gülmeyen, doðru hedefleri olmayan, doðru insanlarla çalýþmayan ve itibara önem vermeyen fertlerin, ne kendilerini, ne de baþkalarýný motive etme gibi kaygý ve sorumluluklarý olamayacaðý gibi, toplumda kimse bunlarla çalýþmak istemez. Bu insanlar yapýcý deðil, daima bozucudur. Mümkünse bu fertler tedavi edilmeli, rehabilite edilmeli ve topluma yeniden kazandýrýlmalýdýr.
Ne yapmalýyýz?
Tarihe gidip, iyi bir insan ve iyi bir motivasyon modelini geliþtirmeliyiz. Bunlarýn baþýnda Peygamber Efendimiz (sas) ve Onun arkadaþlarý gelir. Efendimiz gerek peygamberliðinin ilk dönemlerinde, gerek deðiþik yerlere heyet gönderirken, gerek savaþlarda, gerekse savaþlarýn sonunda daima yukarýdaki motivasyonu oluþturan dinamiklerin en güzel misallerini göstermiþ, her zaman iyi bir durum muhakemesi yapmýþ, meselelere global bakabilmiþ, hiçbir zaman karamsarlýk içinde olmamýþ, daima moral vermiþ ve hayatý boyunca (bizim anlayýp kavrayabildiðimiz kadarý ile) dengeli olmuþtur. Onun arkadaþlarýnda da bu özellikleri müþahade edebilmekteyiz.
Selçuklu ve Osmanlýlar'da ise, ferd ve toplum plânýnda olduðu gibi, idareciler seviyesinde de güzel motivasyon misalleri görmekteyiz.
Ýdareciler, aydýnlar ve medya; iyi motivasyon yaptýklarý dönemlerde, sýkýntýlarý rahatlýkla aþabilmiþ ve dünyada itibarlý milletler arasýnda sayýlmýþýz. Bunun tersi olduðu zamanlarda maalesef karamsarlýða düþmüþüz. Bundan kurtulmak için çýrpýndýðýmýzda da, bizi provokasyonlara sürükleyenler olmuþ ve bu fâsid daire devam edegelmiþtir. Bütün ümidimiz; kültürümüze, kimliðimize sahip çýkarak ve geçmiþte yaþanan motivasyon misallerini de dikkate alarak, itibarlý bir millet olma yolunda hâlâ imkânýmýzýn ve kabiliyetimizin mevcut olduðunun bilinci içinde olmamýzdýr. Yakýn bir gelecekte, bu dinamikler sayesinde fâsid daireyi aþýp daha güzel bir seviyeye geleceðimizi umut ediyoruz.
Ferd olarak bize düþen, bütün insanlýðýn yararý için öncelikle kendimize, daha sonra diðer insanlara güzel ve doðru motivasyonlar vermektir. Gâyemiz ise; bu dünyada insan olma onur ve itibarý içinde bir hayat sürdürebilmek, sonra da öbür âlemde bu hassasiyet içinde yaþamaya gayret ettiðimiz hayatýn hesabýný vermek, ahirette bizi Yaratan'ýn vâdettiði güzelliklere kavuþabilme ümidi ile bu süreci (imtihaný) bitirebilmek olmalýdýr.
Prof.Dr. Fatih KARAHÝSARLI
radyobeyan