Murzi By: armi Date: 09 Mart 2010, 13:50:23
MURZÎ (MURZÝA)
Çocuðunu emziren kadýn, süt anne; ikibuçuk yaþýný doldurmamýþ çocuða bir defa da olsa sütünü emziren kadýn anlamýnda bir Ýslâm hukuku terimi. Süt emene "razî" ve "razîa", süt emme sebebi ile meydana gelen süt kardeþliðine de "razâ" denir.
Murzî´nin hukukî hükmü Kur´ân-ý Kerim´in en-Nisa sûresinin 4/123. ayetinde beyan edilmiþtir. Bu ayette evlenilmesi haram olan kadýnlarý sayan Allah Teâlâ þöyle buyurur: "... Sizi emziren süt analarýnýz, süt hemþireleriniz... (ile evlenmeniz) size haram kýlýnmýþtýr. " Bu ayetten çýkarýlan hüküm, (saç, kollar vs. gibi baþkalarýnýn baþkasýnýn haram olduðu yerlerine) bakmanýn helal, nikâhsýz haram olmasýdýr. Rýzâ, sebebiyle mirasçý olunamaz.
Bir kadýnýn murzi olabilmesi için zat-ý leben yani süt sahibi olmasý gerekir. Zat-ý leben olmayan bir kadýnýn memesi çocuðun aðzýna girmekle murzi´ olmaz. Murzî sayýlacak bir kadýn dokuz yaþýndan daha küçük olamaz. Fakat bu kadýnýn bakire olmasý, sinn-i iyas (hayzdan kesilme yaþý) haline ulaþýp ulaþmamasý, ölü veya sað olmasý deðiþmez. Süt de çocuðun midesine aðýzdan veya burundan gitsin, memeyle veya emzikle verilsin, az veya çok olsun deðiþmez, süt emme hükmü ve murzîlik sabit olur. Suya, ilaca veya hayvan sütüne katýlan kadýn sütünde hüküm, çok olana göredir. Kadýnýn sütü, katýldýðý þeyden çoksa kadýn murzî olur (Ö. Nasuhî Bilmen, Islýlahat-ý Fýkhiyye Kamusu, II, 78). Yemek yapýlan, yemeðe katýlan, piþirilen, peynir, yoðurt veya ayran halinde çocuða verilen sütle kadýn murzî olmaz (el-Mavsýlî, Abdullah b. Mahmud, el-Ýhtiyar III, 119).
Bir kadýnýn murzî olabilmesi için emzirdiði çocuðun, Ýmam Ebu Yusuf (ö. 182) ve Ýmam Muhammed (ö. 189)´e göre iki, Ýmam-ý Azam Ebu Hanife (ö.150)´ye göre iki buçuk yaþýndan büyük olmamalýdýr. Ýkibuçuk yaþýndan büyük bir çocuðu emzirmekle murzî olunmaz.
Murzî, razî nin süt annesi; kocasý, süt babasý; çocuklarý süt kardeþleri olup nikâhlarý haram olur. Yani, süt emen erkek ise; emziren kadýn anasý, ninesi, kýzlarý, torunlarý vs. ile; eðer kýz ise, kadýnýn kocasý, oðullarý, torunlarý, babasý, dedesi vs. ile nikâhlanmasý haram olur. Hadis-i þerifte: "Raza yönünden haramlýk nesep yönünden haramlýk gibidir" (el-Emir Muhammed b. Ýsmail es-San´anî, Subulu´s-Selam, Kahire 1960, III, 213) buyurulmuþsa da nesep yönünden haramlýk daha umumîdir.
Ýslâm´da çocuk babaya ait sayýldýðý için, eþler arasýnda meydana gelebilecek boþanma hallerinde, kadýn çocuðu emzirmekle mükellef tutulamaz. Koca, çocuðu emzirecek bir murzî bulmak mecburiyetindedir. Eðer annesi çocuðunu emzirmek isterse öncelik hakký ona aittir. Bu takdirde ayrýldýðý eþinden emzirme parasý alabilir. Ama çocuk baþka murzilerin memesini almazsa, babanýn veya çocuðun baþka murzi tutacak varlýðý yoksa, yahut da baþka murzî bulamazlarsa bu takdirde ana, çocuðunu, emzirmeye diyaneten ve kazaen mecburdur (H. Karaman, Mukayeseli Ýslâm Hukuku, Ýstanbul 1982 II, 344-345).
Murzîin çocuðu ne kadar süreyle emzireceði Bakara sûresi 2/233. ayette tafsilatýyla anlatýlmýþtýr: "Emzirmeyi tamam yaptýrmak isteyenler için anneler çocuklarýný tam iki sene emzirirler. Bu annelerin nafakalarý ve elbiseleri örfe göre babaya aittir. Hiç bir kimse gücünün üzerinde bir þeyle mükellef tutulamaz... Siz evladýnýzý baþkasýna emzirtmek isterseniz, vereceðiniz emzirme ücretini güzellikle teslim ettiðinizde size bir günah yoktur. Allah´tan korkunuz ve biliniz ki Allah yaptýðýnýz her þeyi hakkýyla görendir."
Bu ayetten, süt emzirme müddetinin en fazla iki yýl olduðunu ve bu sürede çocuðun asýl anasý olan murzî´in yiyecek ve giyecek giderlerinin normal ölçülerde olmak kaydýyla babaya ait bulunduðunu anlýyoruz. Baba bu giderleri gücü ölçüsünde yerine getirmekle yükümlüdür.
Boþanma hallerinde baba, çocuðunu annesi dýþýnda bir baþka murzî tutup emzirtebilir. Bu takdirde murzi´e anlaþtýklarý, emzirme ücretini vermelidir. Gerçi çocuðun annesinin þefkati herkesten fazla olduðundan emzirmeye daha çok hak sahibi olan validesi ise de, valide boþanýp baþka kocaya varmýþ yahut çocuðun babasýna eziyet için emzirmemek veya sütü kesilmek, hastalanmak, vs. gibi durumlardan baþka murzî´e ihtiyaç duyulursa, baþka kadýnlarla pazarlýk edip emzirtmekte sakýnca yoktur. Þu kadar ki emzirmek üzere seçilecek kadýnýn müslüman, namuslu, temiz ve hastalýksýz olmasý lazýmdýr. Çünkü sütün çocuðun tabiatýnda bir etki býrakacaðý tabii olduðundan babanýn dikkât etmesi gerekir. Zaruret hallerinde bu özellikler aranmaz. Çünkü çocuðun hayatý her þeyden önemlidir (Mehmet Vehbi, Alýkam-ý Kuraniyye, Ýstanbul 1971 s. 168).
Yüce Allah´ýn emir ve yasaklarýnýn tamamýnýn birer hikmeti vardýr. Bu emir ve yasaklar kullarýn maslahatý için konulmuþtur. Ama bazan bunlardaki hikmet ve maslahatlar kavranamaz. Ýçkinin haramlýðý gibi bazý þeylerdeki hikmet gayet açýk olmasýna ve anlaþýlmasýna raðmen, süt emmenin bazý kimselerle evlenmeyi haram kýlmasý gibi þeylerin hikmeti henüz anlaþýlabilmiþ deðildir. Bu günün týbbî imkanlarýyla anlayamadýðýmýz bu hikmetleri belki de ilerde anlayabileceðiz.
Süt emmenin bazý evlenmeleri haramý kýlmasýnýn tehlikeli neticelerinden emin olmak için, zaruret almadýkça murzî´nin baþka çocuklarý emzirmekten sakýnmasý gerektiðini fakihlerimiz ifade etmektedirler (Ö. Nasuhî Bilmen, a.g.e., II, 78-92).
radyobeyan